Morgunblaðið - 23.06.1979, Side 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. JÚNÍ1979
15
Höskuldur Jónsson ráðuneytisstjóri:
Um ráðherrabíla
og löggjafarstörf
menn ríkisstjórnar Geirs Hall-
grímssonar, sem viö felldum svo
rækilega í vor leið, að menn eru
enn með hellu fyrir eyrunum eftir
skellinn.
Afstaða
þingflokksins
Við þessar aðstæður þótti þing-
flokki Alþýðuflokksins rík ástæða
til að fjalla um þessar tilteknu
orðræður manna og taka til þeirra
afstöðu. Á fundi þingflokksins var
sú afdráttarlausa samþykkt gerð,
að þingflokkurinn væri alfarið
andvígur því, að almennum launa-
kjörum í landinu væri skipað með
lögum enda er slíkt ekki aðeins
ástæðulaust heldur auk þess bæði
venju- og löghelgað verkefni ann-
arra. Hins vegar gæti í algerum
undantekningartilvikum svo farið,
að ríkisvaldið yrði að láta mál til
sín taka þegar verkfall einstaks
hóps eða hópa manna væri farið
að ógna almannaheill og stefna
atvinnuöryggi og afkomu launa-
fólks í landinu í alvarlega hættu
og ljóst þætti að samkomulag á
grundvelli frjálsra samninga
ætlaði ekki að nást.
Eftir þessa samþykkt þing-
flokks Alþýðuflokksins féllu að
mestu niður allar alvarlegar um-
ræður um að skipa launamálum í
landinu almennt með lögum enda
ljóst, að fyrir því var enginn
þingmeirihluti. Bergmál umræðn-
anna í ríkisstjórn Geirs Hall-
grímssonar frá því fyrir ári
hljóðnaði að undanteknu stöku
bofsi, sem ekki var ástæða til að
taka alvarlega.
Farmannadeilan
Með sama hætti var ljóst, að á
meðan samningaviðræður við far-
menn og mjólkurfræðinga stóðu
yfir myndi Alþýðuflokkurinn ekki
fallast á að grípa inn í gang mála
með lagasetningu hvað svo sem
menn fjösuðu um slíka hluti. Enda
var það ekki gert. Vinnudeila
mjólkurfræðinga leystist með
samningum án afskipta löggjaf-
ans. I farmannadeilunni varö
annað uppi á teningnum.
Kaflaskipti urðu í þeirri deilu
nú á mánudaginn. Verkstjórar
viðræðnanna, sáttanefnd og sátta-
semjari, skiluðu skýrslu um við-
ræðurnar til ríkisstjórnarinnar og
létu í ljós það álit sitt, að frekari
tilraunir til samkomulags að 3Ínni
með hefðbundnum hætti væru
tilgangslausar. Auk þess skilaði
sáttanefnd af sér störfum. Hætti.
M.ö.o., verkstjóri viðræðnanna
tjáði ríkisstjórninni, að verkinu
yrði ekki lokið með þessum hætti.
Sáttanefndin „sagði upp“. Svipað
virtist vera álit bæði vinnuveit-
enda og málsvara farmanna. Ef
niðurstaða ætti að fást í deilunum
áður en mjög alvarleg tíðindi
gerðust yrði sem sé að breyta um
vettvang. Fletta við spili. Gefa
upp á nýtt.
Hefðbundin viðbrögð ríkisvalds
við slíkum tíðindum eru tvenn.
Annað hvort lögbindur ríkis-
stjórnin við slíkar aðstæður til-
lögu sáttanefndar, sem deiluaðilar
hafa ekki viljað samþykkja. Eða
þá að ríkisstjórn felur öðrum
verkstjórn málsins, setur úrlausn-
inni annað form, lyftir málinu á
annað stig — vísar deilunni í gerð.
Allir stjórnarflokkarnir voru
sammála um, að ekki ætti að
lögfesta sáttatillögu m.a. vegna
þess, að með því móti væri ríkis-
valdið með lagasetningu að gefa
fordæmi um almenna launaþróun
í þjóðfélaginu og við núverandi
aðstæður er ekki verjandi að setja
lög um launahækkun til einnar
stéttar án þess að gera um leið ráð
fyrir sambærilegri úrlausn til
allra annarra. Það úrræði var því
ekki á dagskrá. Hitt stóð þá eftir:
Að ríkisstjórnin lögbyndi engar
kauphækkanir eða kaupbreyting-
ar heldur notaði vald sitt til þess
aðeins að breyta um form við
úrlausn deilunnar — skyti
ágreiningnum í gerö. Það val tók
ríkisstjórnin og það val er rétt og
tvímælalaust í fullu samræmi við
stefnu þingflokks Alþýðuflokksins
og allar aðstæður.
Fyrirmælin um 3%
í upphaflegum drögum að texta
laganna var ráð fyrir því gert, að
frá því lögin tækju gildi og þar til
gerðardómur félli fengju farmenn
3% kauphækkun, en gerðar-
dómurinn átti jafnframt að gilda
aftur fyrir sig til gildistíma lag-
anna og ef úrskurður dómsins yrði
hærri en 3% fengju farmenn
mismuninn greiddan sérstaklega.
Að áliti okkar alþýðuflokks-
manna var þarna um óskylt atriði
að ræða meginefni laganna. Ef
lögin hefðu hljóðað svo hefði
rikisstjórnin í senn verið að
breyla um lausnarform á deilunni
— taka hana af sáttastigi yfir á
gerðarstig — og að mæla fyrir um
niðurstöður. Með því móti hefði
ríkisstjórn í raun réttri verið að
gefa gerðardómnum fyrirmæli
um, að niðurstaða hans ætti að
verða a.m.k. 3% almenn kaup-
hækkun til farmanna auk þeirrar
niðurstöðu annarrar, sem dómur-
inn hlyti að komast að. Og hvernig
átti ríkisstjórnin að leiða slíkt í
lög um farmenn án þess að láta þá
slíkt hið sama ganga yfir alla
aðra? Hvernig átti ríkisstjórn að
lögleiða almenna 3% kauphækkun
til skipstjóra en láta t.d. hafnar-
verkamenn liggja óbætta hjá
garði og ef átti að lögleiða 3%
almenna kauphækkun til far-
manna, jafnt þeirra launahæstu
sem hinna, hvernig gat þá ríkis-
stjórn komist hjá því að veita
öllum öðrum með svipuð laun,
þ.á m. ýmsum hálaunahópum í
þjóðfélaginu, sömu úrlausn?
Auðvitað eru öllum þessi vand-
kvæði ljós og allur eftirleikurinn
og því var það ráð tekið þegar
ráðherrar Alþýðuflokksins gerðu
grein fyrir þessum sjónarmiðum í
ríkisstjórninni að fella -umrædd
ákvæði þegar í stað niður úr
lögunum. Eg minni enn á, að
forsætisráðherra lýsti því yfir að
þetta hefði verið gert í fullu
samkomulagi og tók sérstaklega
fram í útvarpi, að sú breyting
hefði verið til bóta. Þannig eru
þessi viðhorf, sem ég hef nú lýst,
ekki bara viðhorf Alþýðuflokksins
heldur jafnframt ríkisstjórnar-
innar og þá væntanlega einnig
bæði þín og Þjóðviljans.
Lokaorð
Þetta bréf mitt er nú orðið
meira en nógu langt, og langt
tilskrif er löstur því færri hafa þá
nennu til þess að lesa. Þó taldi ég
nauðsynlegt fyrst ég á annað borð
ritaði þér að nota tækifærið til
þess að gefa nokkrar skýringar
bæði á afstöðu .minni og einnig á
sameiginlegri niðurstöðu okkar.
Þá er aðeins eftir eitt: Hvers
vegna ég hef kosið að biðja
Morgunblaðið að birta þetta til-
skrif til þín en ekki Þjóðviljann,
þótt svo tilefnið sé skrif Þjóðvilj-
ans þar sem þú ert ritstjóri.
Ástæðurnar eru eftirfarandi:
1. Ég tel líklegt, að Mbl. sé
fáanlegt til þess að birta bréfið.
2. Ég tel líklegt, að Mbl. sé
fáanlegt til þess að birta bréfið
fljótlega.
3. Ég tel líklegt, að Mbl. sé
fáanlegt til þess að birta bréfið
allt.
4. Ég tel m.ö.o. ólíklegt að þótt
Mbl. hafi sjálfsagt sitthvað að
athuga við efni þess þá muni það
koma fram í birtingu eða
meðhöndlun.
Þar sem það hefur hins vegar
verið margítrekað, að Þjóðviljinn
sé frá upphafi til enda baráttu-
tæki; m.ö.o. meðal helgað af til-
gangi; þá er ég satt að segja ekki
viss um hver yrðu örlög þessa
„lvfseðils" í þeirri hómöpatíu.
ES.
Auk þess hefur það auðvitað sitt
að segja, að með þessum hætti
þykir mér líklegt að ég nái hvort
eð er til flestra lesenda Þjóðvilj-
ans — og svo allra hinna að auki.
Með kveðju
Sigtryggur Björgvinsson.
Á s.l. vori vörðu dagblöðin
drjúgu rými til að fjalla um
bílamál ráðherranna. Mitt í
verkföllum ofveiði og olíuverðs-
hækkunum var komið mál sem
allir gátu fjallað um og allir
virtust kunna ráð til að leysa.
Sum dagblaðanna tóku þetta við-
fangsefni tveim höndum og lögðu
leiðara sína undir upphrópanir
um fjárplógs- og yfirhylming-
armenn er sætu í ráðherrastólun-
um eða hefðust við í nágrenni
þeirra. Það er annars sérstakt
athugunarefni hve margir kjós-
endur og reyndar alþingismenn
eru jafnan tilbúnir til að votta, að
það séu ótó ein er þeir hafi stillt í
ráðherrastólana.
Undirritaður telur tímabært að
saga bílamálsins sé rakin nokkuð.
Er þá m.a. við það miðað að nú sé
nokkur tími liðinn frá því að
umræður voru í hámarki og menn
því til þess búnir að ræða málið
frekar með talnaskoöun en til-
finningum.
Svokölluð bílafríðindi ráðherra
eiga sér langa sögu. Að slepptum
frásögnum um misnotkun hesta
og bíla Landhelgisgæslunnar fyrr
á dögum voru fríðindi þessi
lengst af fólgin í afhendingu
innflutningsleyfa endurgjalds-
laust til ráðherra, er letu af
embætti og síðar niðurfellingu
allra aðflutningsgjalda við sömu
tækifæri. Gjörðir þessar studdust
ekki við sérstakar heimildir í
lögum.
Árið 1970 var aflað lagaheim-
ildar þeirrar til eftirgjafar gjalda
af bifreiðum, sem vitnað er til í
lok þessarar greinar. Jafnframt
var gefin út sérstök reglugerð um
bifreiðamál ríkisins. í 10. gr.
reglugerðarinnar segir svo:
„Ráðherra, sem ekki óskar að
fá til umráða ríkisbifreið, á þess
kost að fá keypta bifreið, er hann
tekur við embætti með sömu
kjörum og gilt hafa um bifreiða-
kaup ráðherra er lætur af
embætti. Heimilt er að veita
ráðherra iteitt skipti lán til slíkra
kaupa með sömu kjörum og gilda
um ríkisforstjóra, sem haft hafa
ríkisbifreiðar til afnota."
Samkvæmt öðrum ákvæðum
reglugerðarinnar gátu lán numið
allt að 350 þús. kr. Þau voru til 10
ára og endurgreiddust árlega með
jöfnum afborgunum og 5% árs-
vöxtum. Við kaup á Plymouth
Valiant árið 1974 hefði ráðherr-
anum nýst lánið svo sem sjá má í
yfirliti hér á eftir:
Samkvæmt áður tilvitnuðum
heimildum gerðu reglurnar ráð
fyrir því að ráðherra þyrfti ekki
að leggja fram eyri úr eigin vasa
til að eignast bifreið. Ráðherrann
gat jafnvel aukið ráðstöfunarfé
sitt um 50 þús. kr. á verðlagi
ársins 1974.
Þessi kjör urðu mörgum mann-
inum ærið umhugsunarefni. Eftir
1974 lögðust lántökur úr ríkis-
sjóði reyndar af án þess að
heimild til þeirra væri numin úr
reglugerö. Hins vegar var heim-
ildin til niðurfellingar aðflutn-
ingsgjalda áfram í notkun.
Þegar núverandi ríkisstjórn
fjallaði um bifreiðamál ráðherra
varð sú niðurstaðan, að ráðherra
gæti valið milli þess að fá til
umráða ríkisbifreið eða að leggja
með sér bifreið en fá til kaupa
bifreiðarinnar 3 m.kr. lán er
hann greiddi til baka með vöxtum
jafnháum og greiddir eru hverju
sinni af bankainnistæðum, sem
bundnar eru í heilt ár, nú 24,5%.
Lætur nærri að þeir vextir séu
þeir sömu og ríkissjóður greiðir
af yfirdráttarskuld sinni hjá
Seðlabankanum. Að formi til var
lánið til 10 ára en til þess mælst
að ráðherrar greiddu það upp, er
þeir létu af embætti. Til kaupa á
Plymouth Volaire hefði ráðherra
nú nýst lánið svo sem hér segir:
Sé lánið frá 1974 fært til
verðlags dagsins í dag næmu þær
50 þús. kr. en þá voru í afgang af
láninu, 444 þús. kr. Með öðrum
orðum fékk ráðherra 444 þús.
kr. í vasann auk bifreiðar 1974
en skv. nýju reglunum átti ráð-
herra að greiða á borðið kr.
3.500.000 árið 1979. Tollfríðindin
hafa verið hluti af kjörum ráð-
herra, ákveðin með lögum og ætti
í sjálfu sér ekki að ræða um
tollana eða lánveitingar öðruvísi
en í tengslum við þau. Ákvörðun
núverandi ríkisstjórnar hefur í
för með sér stórfellda kjararýrn-
un fyrir þá sem í henni sitja. En
sú er gjörð þeirra og enginn
finnst sem þakkað hefur þeim
fyrir það.
Höfundur þessrar greinar kann
eigi ráð til þess að skilja milli
nota ráðherra af bifreið til einka-
þarfa og þarfa ríkisins svo án
tvímælis sé. Mega börn ráðherra
ferðast í ríkisbifreið? Hvaða aug-
um á að líta not maka ráðherra
af ríkisbifreið, maka sem reyndar
er meira og minna í ólaunuðum
störfum hjá ríkinu? Eignarhald
ráðherra á bifreið leysir þennan
vanda og af þeim ástæðum varð
sá kostur til að ráðherrar ættu
áfram bifreiðarnar þótt tollfríð-
indin yrðu felld niður.
Undirritaður er þess fullviss að
enginn starfsmaður Stjórnar-
ráðsins mun tilbúinn að staðfesta
það, að rekstrarkostnaður bif-
reiða í ríkiseign sé lægri en
þeirra bifreiða sem leigðar eru
ríkinu en þó áfram í umsjá
eigenda. En sé umræðum um
rekstrarkostnað sleppt, er það
ljóst, að reglur þær er ríkis-
stjórnin setti um bireiðamál
ráðherra gerðu ráð fyrir að þeir
fjarmögnuðu sjálfir þær bifreið-
ar að verulegu leyti og án nokk-
urra vaxtagreiðslna úr ríkissjóði
af fé sínu. Hér er fullyrt að þeir
sem barist hafa gegn hinum nýju
reglum hafi jafnframt unnið
gegn hagsmunum ríkissjóðs. For-
Höskuldur Jónsson.
vitnilegt væri að fá útreikninga
ritstjóra Dagblaðsins á þeim upp-
hæðum sem ráðherrar eiga að
hafa „dregið sér“ úr ríkissjóði
með notkun þeirra reglna, er
ríkisstjórnin samþykkti s.l. vetur.
Við bíðum þar eftir tölum en ekki
eftir stóryrðum.
Þann 8. febrúar 1979 lagði
fjármálaráðherra fyrir neðri
deild Alþingis frumvarp þess
efnis að fella orðin „ráðherrana
og“ brott úr þeirri undanþágu-
grein tollskrárlaga er fjailar um
eftirgjöf tolla af bifreiðum.
Ásetningur ríkisstjórnarinnar
var að nema lagaheimildir um
tollfríðindi ráðherra úr gildi.
Frumvarpið varð eitt aðalmál
þingsins. Háttvirtir þingmenn
fjölluðu ekki um þær reglur, sem
átti niður að leggja. Aðalatriðið
virtist vera ótti við nýjar reglur
og að í hverjum ráðherra stólnum
sætu fjárdráttarmenn er væru til
þess búnir að aka á braut með
feng sinn. Var margur kúnstugur
fundurinn í fjárhagsnefnd Efri-
deildar um frumvarp þetta. Mun
þess lengi minnst af undirrituð-
um og hagsýslustjóra er við
mættum hjá nefndinni til að
ræða annars vegar bifreiðamál
ráðherranna og hins vegar lán-
tökur ríkissjóðs. Umræða um
bifreiðamál ráðherranna stóð í
tvo klukkutíma en ekki komst á
dagskrá 28 milljarða kr. lántak-
an.
Fremstur i flokki áhugamanna
um bifreiðamál ráðherranna var
hv. 3. landskjörinn þingmaður.
Birtu dagblöð reglubundið frá-
sagnir um, hvernig þingmaðurinn
hrekkti fjármálaráðherrann með
óþægilegum spurningum og
hvernig flett var ofan af fáfræði
og yfirhylmingum ráðuneytis-
stjórans í fjármálaráðuneytinu.
Þess hafa dagblöð hins vegar í
engu getið, að maraþonræður hv.
3. landskjörins þingmanns urðu
til þess að frumvarp ríkisstjórn-
arinnar um niðurfellingu tollfríð-
indanna og jafnframt stysta
frumvarp þingsins, dagaði uppi.
Sennilega skiptir það ekki nú-
verandi ráðherra máli, þótt
tollfríðindaheimildin sé enn við
lýði. Þeir hafa þegar ákveðið að
nota hana ekki. Af og til koma þó
nýir menn í stólana. Og hver veit
nema einhverjum þyki þá harla
gott að hafa á sínum tíma tryggt
framhaldslíf tollfríðindanna.
20. júní 1979.
Ilöskuldur Jónsson.
Kaup á ráöherrabifreiö árið 1979:
Venjulegt verð frá bifreiðasala 6.500 Þús. kr.
— Niðurfelling gjalda 0
Verö til ráðherra 6.500 Þús. kr.
Lán til ráðherra úr ríkissjóöi 3.000. Þús. kr.
Mismunur úr vasa ráðherra 3.500 Þús. kr.
Kaup á ráöherrabifreið árið 1974:
Venjulegt verö frá bifreiðasala 732 Þús. kr.
— Niðurfelling gjalda skv. 10. gr. reglug. 432 Þús. kr.
Verð til ráðherra 300 Þús. kr.
Lán til ráöherra úr ríkissjóöi 350 Þús. kr.
Mismunur í vasa ráðherra 50 Þús. kr.