Morgunblaðið - 23.06.1979, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. JÚNÍ1979
Lúðrasvcit Vestmannaeyja í dag. Hjálmar Guðnason stjórnandi
£itur lengst til vinstri í fremstu röð, en lengst til hægri í næst
öftustu röð er Kjartan Bjarnason, einn af stofnendum sveitarinn-
ar fyrir 40 árum. l.jÓKmynd Mbl. SiuuriíCÍr JónasKon.
Lúðrasveit Vestmannaeyja 40 ára:
Svo undir taki
í Eyjabjörgum
LÚÐRASVEIT Vestmannaeyja cfnir til fagnaðar í Eyjum í kvöld í
tilefni 40 ára afmælis sveitarinnar, en hún er í rauninni þriðji kafli
lúðrasveita í Eyjum og sá lífseigasti. Lúðrasveitin hefur ávallt sett
mikinn og sérstæðan svip á þjóðlíf Eyjanna, enda hafa tvær gyðjur
ávallt fylgt starfi sveitarinnar. þær gamansemi og lífsgleði.
Margar ánægjustundir hafa Eyjabúar haft af fögrum hljómum
lúðrasveitarmanna og samleik á góðum stundum. Það bregst ekki
að þegar lúðrasvcitin er mætt komast menn í hátíðarskap og þetta
á við um aldna sem unga. Ég minnist þess tíma er við peyjarnir
vildum allt til vinna til þess að losna við að fara í sparifötin, en ef
lúðrasveitin átti að mæta þá var allt í lagi að slá til. Maður gat ekki
verið þekktur fyrir annað.
40 ára lúðrasveitarafmælið nú
miðast við það þegar Oddgeir
heitinn Kristjánsson tónskáld tók
við stýristaumunum með félögum
sínum árið 1939, en sveitin hefur
starfað samfellt síðan. Fyrsta
lúðrasveitin í Eyjum varð hins
vegar til árið 1904. Þá tóku sig
saman nokkrir Eyjaskeggjar,
þeir Gísli J. Johnsen konsúll,
Sigfús Árnason organisti, Magn-
ús Jónsson bæjarfógeti, Gísli
Lárusson gullsmiður, Kristján
Ingimundarson í Klöpp og Jón
Ingimundarson í Mandal, ásamt
Brynjúlfi Sigfússyni organleikara
sem var lífið og sálin í tónlistar-
lífi Vestmannaeyja í nærfellt
fjóra áratugi. Ekki gekk björgu-
legá að fá lúðra frá útlandinu, því
skipið sem flutti þá, Skotlandið,
strandaði í Færeyjum, og það
dróst í eitt ár að hljóðfærin
kæmust heim til Eyja. Þessi
fyrsta lúðrasveit starfaði í liðlega
áratug og gekk síöan á með
rykkjum þar til haustið 1924 er
hafist var handa við endurskipu-
lagningu og á því tímabili sem nú
gekk í garð í sögu sveitarinnar
naut hún m.a. stjórnar Hallgríms
Þorsteinssonar, sem hafði gert
garðinn frægan í þeim efnum í
Reykjavík um árabil.
Ávallt voru til margir menn
sem vildu taka þátt í starfi
Lúðrasveitarinnar og hafa marg-
ir kunnustu sona Eyjanna tekið
þátt í því menningarstarfi.
Svo var það fyrir fjörutíu árum
í febrúar að undirbúningsnefnd
var skipuð að stofnun nýrrar
lúðrasveitar. Nefndina skipuðu
Hreggviður Jónsson, Oddgeir
Kristjánsson og Karl Guðjóns-
son, en aðrir fundarmenn á fyrsta
fundi voru Jóhann Gíslason,
Kjartan Bjarnason og Kristinn
Jónsson. Stofnfundurinn var
haldinn 22. marz 1939 og síðan
hefur taktinum verið haldið fast
og ákveðið, lengst af undir stjórn
nins ástsæla Oddgeirs sem í nær
þrjá áratugi var driffjöðurin í
tónlistarlífi Eyjanna. Og það var
lúðrasveitinni og mannlífi Eyj-
anna til heilla að í liði Oddgeirs
voru valinkunnir menn, sem
sköpuðu sterkan og sérstæðan
tón í félagsstarfinu, bæði inn á
við og út á við. Má þar t.d. nefna
Karl Guðjónsson, Árna úr Eyjum
og Ása í Bæ, því þótt sumir af
þeim mönnum sem voru í vina-
hópi Oddgeirs léku ekki á hljóð-
færi þá sköpuðu þeir ákveðna
stemmningu sem starf lúðra-
sveitarinnar naut góðs af. Ávallt
var verið að kenna nýliðum
fyrstu tök íþróttarinnar og allir
náðu fluginu eins örugglega og
lundapysjan á hverju hausti.
Oddgeir lagði gífurlega vinnu í
starf sveitarinnar og starfsstíl
hans fylgdi slík stemmning að
menn skárust ekki úr leik. Og
tónlistargyðjunni var leikið lof
undir stjórn Oddgeirs allt til hins
sviplega fráfalls hans í ársbyrjun
1966. Var hann öllum mikill
harmdauði. Lúðrasveitin þarf að
leika lög Oddgeirs á hljómplötu,
hún er sérfræðingur í túlkun
þeirra.
Eftir lát Oddgeirs stjórnaði
Hreggviður Jónsson, henni um
tíma, þá Marteinn Hunger Frið-
riksson og fleiri hlupu í skarðið
þegar svo bar undir, svo sem
Björn Sv. Björnsson, Ellert
Karlsson, Björn Leifsson og Stef-
án Sigurjónsson, en núverandi
stjórnandi Lúðrasveitar Vest-
mannaeyja er Hjálmar Guðnason
frá 1977. Hjálmar ber í brjósti
það rím úr náttúru Eyjanna sem
löngum hefur slegið taktinn í
starfi lúðrasveitarinnar, en um
langt árabil hafði hann leikið í
sveitinni við góðan orðstír, enda
er hann í hópi beztu trompett-
leikara landsins.
Það er merkilegt að Lúðrasveit
Vestmannaeyja skuli eiga svo
langa lífdaga að baki og svo
gróskumikið starf sem raun ber
vitni, merkilegt vegna þeirrar
miklu vinnu sem hefur verið í
Vestmannaeyjum um áratuga
skeið. En það. er skiljanlegra
þegar skoðað er það mannaval
sem sveitina hefur skipað í sögu
hennar, því þar eru menn sem
hafa viljað leggja meira af mörk-
um en gengur og gerist í dagsins
önn og amstri, menn sem hafa
viljað leggja sitt af mörkum til
þess að viðhalda hátíðisstundum
mannlífsins, en starf sveitarinn-
langar árið um kring.
Víða hefur Lúðrasveit Vest-
mannaeyja ferðast og tekið lagið,
bæði innan lands og utan og snar
þáttur í starfi hennar hefur
einnig verið sérstæð ferðalög
félaganna, en fyrst og fremst er
sveitin heimavarnarlið á góðum
stundum og megi hún sem oftast
íjást á ferðinni í Eyjabyggð, á
götuhorn. Megi hún halda kóssin-
um svo undir taki í Eyjabjörgum
um ókomna tíð.
Leiðtogaf undurinn í Strassbourg:
Heimskreppu spáð
StrattKbourg;. 22. júní.
LEIÐTOGAR Efnahags-
bandalagsríkjanna níu
gáfu út sameiginlega yfir-
lýsingu í Strassbourg í
dag. Þar segir, að „verði
ekki komið í veg fyrir
olíuskort muni efnahags-
kreppa um allan heim
fljótlega gera vart við
sig“, eins og sagði þar.
Og ennfremur sagði, „að hag-
vöxtur er ekki mögulegur nema
með auknum tilstyrk kjarnork-
unnar“. Leiðtogarnir hvöttu einn-
ig til að kol yrðu meira notuð
raforkuframleiðslu. Þá hvöttu
leiðtogarnir í yfirlýsingu sinni til,
að olíuframleiðslulönd hækkuðu
ekki olíuverð og vitnuðu þeir
sérstaklega til slæmra áhrifa, sem
olíuhækkanir hefðu á þróunar-
lönd. „Þjóðir heims verða að
stefna að því að verða óháðari
olíu". Leiðtogarnir gátu ekki kom-
ið sér saman um beinar aðgerðir
til að hafa hemil á olíuverði en
hins vegar lofuðu leiðtogarnir, að
„hvert EBE-ríki hvetti olíufélög
til að taka ekki þátt í olíuverzlun á
mörkuðum þar sem olía væri seld
í allt of háu verði“.
Evrópa flutti inn 470 milljón
tonn af olíu árið 1978 og sami
innflutningur áætlaður fram til
ársins 1985. Ríkin féllust ekki á
tillögu Frakka um mun flóknari
og ítarlegri innflutnipgsáætlun.
Margaret Thatcher, forsætisráð-
herra Breta, sagði að „við hurfum
frá því þar sem allt of margir
óvissuþættir eru inn í dæminu, svo
sem harðir vetur". Hún sagði, að
leiðtogarnir hefðu verið sammála
um, að kjarnorkan væri eini
mögulegi orkugjafinn til að leysa
vandann.
Leiðtogarnir voru einnig sam-
mála um að setja reglur um
alþjóðlega olíumarkaði. Þar er
einkum átt við markaðinn í Rott-
erdam. í þessum reglum er gert
ráð fyrir, að öll verzlunin á þess-
Lundúnum. 22. júní — AP.
Flugumferðarstjórar á Heath-
row-flugvelli í Lundúnum fóru í
samúðarverkfall í dag með opin-
berum starfsmönnum. Flugum-
ferð frá Lundúnum raskaðist
mjög og talsmaður British Air-
ways sagði, að aðeins um þriðj-
um mörkuðum verði opinber.
Valery Giscard d’Estaing, Frakk-
landsforseti, ræddi um að braskiö
á olíumörkuðum í Evrópu hefði
næstum þrefaldað verðið. „Þessir
markaðir verða að vera fyrir
opnum tjöldum", sagði hann.
D’Estaing kom til Strassbourg
með tillögur um mjög aukið eftir-
lit með markaðinum í Rotterdam,
Helmut Schmidt féllst ekki á
tillögur Frakka um bein afskipti,
aðeins að verzlun á þessum mörk-
uðum færi fram fyrir opnum
tjöldum.
Orkumál voru aðalmálið á leið-
togafundinum í Brússel, ásamt
þeim áhrifum sem olíuverðshækk-
anirnar hafa á efnahagslíf ríkj-
anna.
ungur þeirra 45 þúsund farþeg-
ar, sem höfðu bókað far, kæmist
leiðar sinnar.
Frá miðnætti var flugi til Lund-
úna annaðhvort stefnt til Gat-
wick, næst stærsta flugvallar
heimsborgarinnar, eða þá var
frestað.
Flugumferðar-
st jórar í verkfalli
Þungt vatn frá Noregi við
gerð kjarnorkusprengju
Frú íréttaritara Mbl. í ósló. 22. júní.
„NORÐMENN lögðu þungt lóð á
vogarskálarnar til að gera ísra-
elsmönnum klcift að framleiða
kjarnorkusprengju þegar þeir
seldu þeim þungt vatn árið
1959,“ sagði Sverre Lodgaard hjá
norsku friðarstofnuninni í vik-
unni.
Norðmenn seldu ísraelsmönn-
um 20 tonn af þungu vatni árið
1959 en norska utanríkisráðu-
neytið sagði, að vatnið hefði
einungis verið til friðsamlegra
nota.
Þá skýrði ráðuneytið frá því, að
ísraelsmenn hefðu viljað kaupa
þungt vatn af Norðmönnum árið
1970 en því hefði verið hafnað.
Fulltrúi frá kjarnorkuráðinu fór
til Israels á sínum tíma til að
fylgjast með því, að þunga vatnið
væri notað til friðsamlegra nota.
Þetta mál er nú mikið hitamál í
Noregi. Það hefur komið fram í
fréttum hér, að þunga vatnið hefði
sennilega verið notað í kjarnaofn í
Negeveyðimörkinni, sem hefur
verið í notkun frá 1963. Þar hefði
verið framleitt plútóníum til að
framleiða kjarnorkusprengju af
svipaðri stærð og Hiroshima-
sprengjan var á sínum tíma.
Mestu skattaálögur
í sögu Danmerkur
Frá (réttaritara Mbl. í
Kaupmannahöfn, 22. júní.
MESTU skattaálögur, sem lagð-
ar hafa verið á danskan al-
menning, litu dagsins ljós 1
efnahagsfrumvarpi stjórnar-
flokkanna. Alls verða skatta-
byrðarnar auknar um 12 millj-
arða danskra króna. Bjórinn
hækkar um 15 aura hver flaska,
bcnsín hækkar um 50 aura. Þá
hækkar sígarettupakkinn um
10 aura hver pakki og eins
hækkar rafmagn, hver kíló-
vattstund hækkar um 8 aura.
Lagðar verða álögur á fcrða-
menn. Reiknað er með að ríkis-
kassinn fái 735 milljónir króna
f skatta af tóbaki og um 165
milljónir danskra króna í
skatta af öli. Álögur á eldsneyti
eiga að gefa rfkinu um 4.8
milljarða króna.
Áætlað er að ríki og sveitar-
félög spari um 5 milljarða króna.
Það, sem vakið hefur upp miklar
deilur hér, er sú ákvörðun
stjórnarinnar að Danir leggi
bílum sínum einn dag í viku.
Margir hafa lýst efasemdum um,
að það sé framkvæmanlegt. Poul
Schutter, stjórnarandstæðingur,
hefur kallað hið nýja frumvarp
stjórnarinnar dæmigert draum-
órafrumvarp jafnaðarmanma.
Anker Jörgensen, forsætisráð-
herra, hefur frestað sumarleyfi
sínu um nokkra daga.
Larsen
23. júní
Þetta gerðist
1969 — Eiturmengun í Rín frá
Sviss til Hollands.
1948 — Samgöngubann Rússa á
Berlín hefst.
1940 — Stjórn Pétains marskálks í
Frakklandi semur vopnahlé við
ítali.
1922 — Rathenau, utanríkisráð-
herra Þjóðverja, veginn.
1920 — Grikkir hefja sókn gegn
Tyrkjum í Litlu-Asíu.
1917 — Svartahafsfloti Rússa
gerir uppreisn í Sevastopol.
1894 — ítalskur stjórnleysingi
myrðir Sadi Carnot, forseta
Frakka, í Lyons.
1859 — Orrustan um Solferino.
1839— Ibrahim, sonur Muhamm-
ed Ali í Egyptalandi, gersigrar lið
Tyrkja við Nezib.
1821 — Bólívar sigrar her Spán-
verja við Carabobo og tryggir
sjálfstæði Venezúela.
1812 — Innrás Napoleons í Rúss-
land hefst með sókn yfir Niemen.
1793 — Fyrsta lýðveldisstjórnar-
skráin í Frakklandi.
1595 — Jarlinn af Tyrone lýstur
landráðamaður fyrir uppreisn
hans á írlandi.
1535 — Karl keisari V stjórnar
herferð til að ná Túnis af Barbar-
ossa og leggur undir sig strönd
Norður-Afríku.
1529 — Kappel-friður fyrri bindur
endi á borgarastríð í Sviss.
1497 — John Cabot kemur til
strandar Norður-Ameríku.
1314 — Orrusta Englendinga og
Skota við Bannockburn.
Afmæli. John Gaunt, hertogi af
Lancaster (1340-1399) — Hertog-
inn af Marlborough, enskur her-
maður (1650-1722) — Kitchener
lávarður, brezkur hermaður
(1850-1916) — Jack Dempsey,
bandarískur hnefaleikakappi
(1895).
Ándlát. Ferdinand I, konungur af
Kastilíu og Leon, 1065, — Lucrezia
Borgia, hertogafrú af Ferrara,
1519.
Innlent. Kristnitaka á íslandi 1000
— Samningur Breta og Dana um
fiskveiðar við ísland 1901 —
Fyrsti keisaraskurður á íslandi
1865 — Góðtemplarareglan stofn-
uð 1886 — Bændaskólinn á Hólum
stofnaður 1882 — Bændaskóli á
Hvanneyri 1889 — Vígð brú á
Norðurá 1911 — Alþingiskosning-
ar 1934 — 1956 — Truman stað-
festir flugréttindi Loftleiða 1948
— Matthíasarkirkja á Akureyri
opnuð 1961 — Fyrsti ráðherra-
fundur Nato hér 1968 — d. Órækja
Snorrason 1245 — Oddur Gott-
skálksson lögmaður 1556 — Jón
Jónsson lögmaður 1606 — Pétur
Havsteen amtmaður 1875 — Þor-
gils gjallandi 1915.
Orð dagsins. Sérhver maður er
Napoleon í augum hunda og af því
stafa vinsældir hunda — Aldous
Huxley, brezkur rithöfundur