Morgunblaðið - 23.06.1979, Blaðsíða 24

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. JÚNÍ 1979
UTGERÐIN

Ekki höfuðáherzla
á friðun í framtíðinni
— segir Þorkell Helgason, stærðfræðingur
99
„Grundvallarforsendur mínar
og Ragnars Arnasonar eru svipað-
ar en að nokkru leyti aðrar en hjá
Einari Júlíussyni. Fiskifræðileg
grundvallaratriði eru að mestu
leyti sótt til Hafrannsóknarstofn-
unarinnar. Þarna er um að ræða
atriði eins og hver sé núverandi
stærð árganganna, náttúrulegt
dánarhlutfall svo og meðalþyngd
fiska í hverjum árgangi."
Þetta sagði Þorkell Heigason,
þegar hann var spurður hverjar
voru forsendur hans og á hvern
hátt þær væru frábrugðnar for-
sendum hinna fyrirlesaranna, sem
fluttu erindi undir samheitinu
„fiskihagfræði".
Þorkell sagði ennfremur að einn
fiskifræðilegan þátt yrði þó að
taka inn í dæmið: Hver yrði
nýliðunin á næstu árum. Hann
sagði: „Með nýliðun er átt við
þann fjölda fiska sem bætist
árlega við yngsta aldursflokkinn
sem veiddur er. Hjá þorskinum er
hér miðað við 3ja ára fisk, enda
þótt veiði á honum sé nú hverf-
andi lítil."
„Stofnstærðarmælingar Haf-
rannsóknastofnunarinnar sýna að
nýliðun er mjög breytileg frá ári
til árs og er erfitt að sjá fylgni
nýliðunarinnar við aðra þætti, svo
sem stærð hrygningarstofnsins.
Meðalnýliðun þorskstofnsins
undanfarna áratugi reiknast vera
220 milljónir þriggja ára fiska.“
Nýliðun er
óvissuþáttur
„Viö Ragnar prófum okkur báð-
ir áfram með þá forsendu að
nýiiðunin verði í meðallagi. Þar að
auki erum við með afbrigði af
útreikningunum, þar sem nýliðun-
in er talin tengd stærð hrygning-
arstofnsins, þannig að hún vex
með vaxandi stofni, þar til að
ákveðnu hámarki er náð. Ég geri
reyndar ráð fyrir því að nýliðunin
geti minnkað nokkuð vaxi hrygn-
ingarstofninn úr hófi fram. En
þrátt fyrir það þá hefur þessi ef til
vill hæpna viðbótarforsenda sára-
lítil áhrif á niðurstöðurnar.
Annað fiskifræðilegt atriði í
útreikningunum er álitamál, og
það er friðun á smáfiski. Þetta
atriði vil ég skýra nánar. I reikni-
líkönum okkar Ragnars er verið
að ákvarða æskilega sókn frá ári
til árs. Með nokkurri einföldun má
segja að sókn í okkar líkönum sé í
beinu hlutfalli við dánarstuðla af
völdum fiskveiða hjá elstu árgöng-
unum. Ragnar lætur líkanið auk
þess friða algeriega yngstu ár-
gangana einn af öðrum en heldur
að öðru leyti sömu hlutföllum
milli dánarstuðla árganganna eins
og veriö hefur undanfarin ár.
Forsenda Einars Júlíussonar í
þessum efnum er svipuð.
Ég fer á hinn bóginn aðra leið
sem helgast af því að ég tel hæpið
að unnt sé að höggva algerlega á
veiði í einum árgangi án þess að
það dragi úr sókn í næsta aldurs-
flokki. Því hef ég valið að lýsa
friðuninni með stærð sem ég kalla
friðunarstuðul. Hækkun friðunar-
stuðuls þýðir hlutfallslega minni
sókn í yngri aldursflokkana að
gefinni óbreyttri sókn í þá elstu,
og verður minnkunin mest hjá
þeim yngstu. Lækkun friðupar-
stuöulsins verkar að sjálfsögðu
öfugt.“
Aukið framlag
veiða til
þjóðarbusins
„Þá eru það hagrænu forsend-
urnar. Þær eru svipaðar hjá okkur
99 Arðbærara
virðist að stunda
fiskverndun með
lokun svæða
heldur en stækk-
un möskva j y
yj ... hæpið að
unnt sé að höggva
algjörlega á veiði
í einum árgangi,
án þess að það
dragi úr sókn í
næsta aldurs-
flokk^ y
99 Ávinningur-
inn af minnkandi
sókn er ef til vill
fremur í formi
minni útgerðar-
kostnaðar en
aukins afla j j
99 . .nota auð-
lindaskattinn til
að minnka sókn
— með því áð
kaupa upp
óhagkvæmustu
fiskiskipin jj
Ragnari og reyndar talnagildi mín
á því sviði frá honum komin. Ef
við höldum okkur eingöngu við
þorskveiðarnar, þá reiknum við
árlega framlegð þorskveiða og
vinnslu þorskafla til þjóðarbúsins
á grundvelli þeirra ákvarðana um
sókn og þar af leiðandi afla sem
reiknilíkanið tekur.
Markmið reiknilíkana okkar
Ragnars er það sama, þ.e. að
ákvarða sókn og friðun smáfisks
þannig að hámarkað sé núvirði
heildarframlags veiða og vinnslu
til þjóðarbúsins. Er hér um sömu
hagfræði að ræða og almennt er
notuð til að meta arðsemi fjárfest-
ingar.“
100% vexti
til að rétt-
læta núver-
andi ofveiði
„Tekjur á mismunandi árum eru
allar reiknaðar til byrjunarárs að
teknu tilliti til vaxtataps. Vextir
þeir sem við Ragnar reiknum með
eru 4% miðað við fast verðlag.
Þetta er í samræmi við meðalvöxt
þjóðartekna.
Reikningar Einars Júlíussonar
fjalla um æskilega jafnstöðu, það
er sókn í fiskistofna sem hafa náö
sér. Tekjustreymi yrði þá jafnt frá
ári til árs þannig að samtenging
nútíðar og fortíðar með vöxtum er
óþörf. Þar að auki telur Einar
siðferðilega hæpið að nota vexti í
sambandi við náttúruauðlind, sem
í eðli sínu er takmörkuð, enda
gæti þá svo farið að talið væri
hagkvæmt að veiða fiskistofnana
upp til agna í eitt skipti fyrir öll
og lifa síðan á vöxtunum.
Þessu er því til að svara að við
erum fyrst og fremst að gera
áætlanir til skamms tíma og það á
tímum þegar þjóðarbúið er skuld-
um vafið út á við. Þannig er
þorskur fluttur út í dag meira
virði fyrir okkur en að ári. Þar við
bætist að þessir lágu vextir breyta
nær engu um niðurstöðurnar og er
af og frá að vaxtareikningurinn
leiði'til óeðlilegrar græðgi í þorsk-
inn. Reyndar þyrfti nær 100%
vexti til að réttlæta núverandi
ofveiði þorsksins."
Hliðstætt
niðurstöðum
fiskifræðinga
— Hvað viltu segja um niður-
stöður þínar? Eru þær á einhvern
hátt frábrugðnar niðurstöðum
Einars og Ragnars?
Já og nei. Eins og áður kom
fram eru aðferðir og forsendur
okkar Ragnars nokkuð svipaðar en
erfiðara er að bera sig saman við
Einar. Allir þrír komumst við þó
að sömu megin niðurstöðu: Sóknin
í þorskstofninn og reyndar einnig
flesta aðra botnfiskastofna er
verulega meiri en æskilegt er út
frá þjóðhagslegu sjónarmiði.
Þessar niðurstöður koma auð-
vitað ekki á óvart í ljósi þess sem
fram hefur komið hjá fiskifræð-
ingum. Einnig má benda á hlið-
stæða útreikninga Rögnvalds
Hannessonar hagfræðings í dokt-
orsritgerö hans frá 1974 og grein
eftir þá hagfræðingana Jón
Sigurðsson og Sigurð B. Stefáns-
son í Fjármálatíðindum.
Hitt er svo annað mál að við
fáum nokkuð mismunandi niður-
stöður um það hve ört eigi að
minnka sóknina. Mínar niðurstöð-
ur um þorskveiðar koma fram í
tveimur línuritum er sjá má á
meðfylgjandi skýringarmyndum.
Er þar sýnd æskileg vísitala sókn-
Þorkell Helgason,
stærðfræðingur.
ar, afla og síðan framlags veiða og
vinnslu til þjóðarbúsins. Vísitölur
þessar miðast við tölugildið 100 á
árinu 1977. Reiknað er með að
strax árið 1978 sé farið eftir
niðurstöðum reikninganna.
Astæðan er sú að ég gerði útreikn-
ingana að mestu í fyrra. Fyrra
línuritið sýnir niðurstöðurnar
miðað við þá forsendu að nýliðun
þorskstofnsins sé ávallt í meðal-
lagi en síðara línuritið gerir ráð
fyrir vissri fylgni milli nýliðunar
og hrygningarstofns eins og áður
var vikið að.
Nægir ekki til
að réttlæta
núverandi sókn
„Ég fæ fram nokkuð hægari
sóknarminnkun en hagkvæmast
virðist samkvæmt útreikningum
Ragnars. En það á sér þær skýr-
ingar að í þessum útreikningum
geng ég eins langt og mér virðist
unnt í þá átt að réttlæta núver-
andi sókn.
Geri ég þetta á tvennan hátt.
Annars vegar sleppi ég öllum
afskriftum af núverandi flota, þar
sem ekki verður aftur snúið með
þau flotakaup.
Hins vegar er ég með tilbúinn
kostnaðarlið, sem er háður sókn-
arbreytingum frá ári til árs. Þessi
kostnaðarliður er hvatning til að
fara fremur hægt í sakirnar með
sóknarminnkun. Slíkur kostnaðar-
þáttur er ekki óeðlilegur, þar eð
ljóst er að breyting á sókn leiðir
til margvíslegra félagslegra
vandamála. Reyndar þarf þessi
kostnaður ekki að vera hátt met-
inn til að milda sóknarminnkun-
ina. I þeim niðurstöðum sem
línuritin sýna er þessi kostnaðar-
þáttur um 1 til 2% af nettótekjun-
um af veiðum og vinnslu.
Báðir þessir þættir sem ég nefni
þarna eru forsendur sem eru
vilhallari mikilli sókn í nánustu
framtíð. Þetta nægir þó hvorugt
til þess að breyta þeim heildar-
niðurstöðum sem ég fæ, en þær
eru að þjóðhagslega hagkvæmt sé
að minnka sóknina."
Ekki höfuð-
áhersla á friðun
í framtíðinni
— Þú hefur rætt um þá sóknar-
minnkun, sem reikningarnir mæla
með. En nú fjalla þeir einnig um
friðunaraðgerðir?
„Já eins og ég sagði að framan
þá ákvarðar líkanið svonefnda
friðunarstuðla árlega. Þá kemur
það í ljós að í framtíðinni beri
ekki að leggja höfuðáherslu á
friðun og jafnvel minnka möskva
frá því sem nú er. Þetta á þó ekki
við í bráð, meðan verið er að
byggja upp hrygningarstofninn.
Þvert á móti ætti að auka friðun í
eitt til þrjú ár.
Þessi niðurstaða um minni frið-
un á smáfiskinum er byggð á
vissum forsendum um breytingu á
útgerðarkostnaði við breytt
sóknarmynstur og er umdeilanleg.
Alla vega rennir hún stoðum
undir það sem virðist heilbrigð
skynsemi; að dýrt geti verið að
sleppa fiski, sem annars kosti lítið
að krækja í t.d. með minni möskv-
um.
Þannig virðist það ekki vera
skynsamlegt frá hagfræðilegu
sjónarmiði að stunda fiskverndun
með þeim hætti að stækka möskva
heldur virðist arðbærara að
stunda þá fiskverndun með því að
loka ákveðnum svæðum fyrir öll-
um veiðum.“
.. þá myndum
við hegða
okkur skynsam-
legar“
— Ég hnýt um orðið „skugga-
verð“ fisks í sjó í ritgerð þinni.
Hvað er átt við með því?