Morgunblaðið - 13.10.1979, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. OKTÓBER 1979
Stríðið harðnar
í Vestur-Sahara
Marokkómenn hafa beðið nokkra
auðmýkjandi ósigra fyrir skæruliðum
hreyfingarinnar Plisario í
Vestur-Sahara, mikil þörf er á endur-
skipulagningu marokkóska hersins og
Hassan II konungur reynir eftir mætti
að fá bandaríska þjóðþingið til að
aflétta banni við sölu á herflugvélum til
Marokkó.
Stríðið, sem er háð á hrjóstrugu
eyðimerkursvæði, harðnaði þegar mar-
okkóskt herlið sótti inn í Dakhla,
höfuðborg Vestur-Sahara, 4. ágúst eftir
brottflutning Máritaníumanna. Þjóðirn-
ar höfðu stjórnað landinu í sameiningu
frá því samkomulag var undirritað í
Madrid 1975 og Spánverjar afsöluðu sér
yfirráðum yfir þessari fyrrverandi ný-
lendu sinni, sem er 250,000 ferkílómetr-
ar, auðug af fosfati og byggð aðeins
75,000 manns.
Stigmögnun
Eftir Madrid-samkomulagið
takmörkuðu skæruliðar
Polisario aðgerðir sínar gegn
Marokkómönnum frá griðastöð-
um í Tindourf í Alsír við áreitni
við birgðalestir, sem fóru milli
landamærastöðva. Þrýstingur-
inn var aukinn 21. janúar á
þessu ári, þegar skæruliðar réð-
ust á TanTan, bæ sem er talsvert
langt innan landamæra
Marokkó, og ollu miklum spjöll-
um.
Árásin vakti mikið uppnám í
Marokkó. Stjórnin neyddist til
að aflétta banni, sem hafði verið
við fréttaskrifum um stríðið, og
ákvað að hörfað skyldi frá
nokkrum litlum útvirkjum, sem
var erfitt að verja gegn skyndi-
árásum og sjá fyrir birgðum.
Þegar Marókkómenn sóttu inn
í Dakhla snerist deilan ypp í
algert stríð. Vestrænum fulltrú-
um er meinað að fara til víg-
stöðvanna og erfitt er að afla
nákvæmra frétta af stríðinu, en
þó virðist ljóst að Marokkómenn
séu staðráðnir í að herða sóknar-
aðgerðir sínar og að skæruliðar
Polisario hafi hafið árásir á
fjölmennari stöðvar og bæði,
með fjölmennari liði og meiri
hörku.
Jafntefli
Fyrsta mikilvæga viðureignin
var háð sama dag og Marokkó-
menn sóttu inn í Dakhla, við Bir
Enzaram, lítinn hernaðarlega
mikilvægan eyðimerkurbæ aust-
ur af Dakhla. Um 2,500 skæru-
liðar Polisario réðust á 800
manna setulið Marokkómanna.
Eftir átta tíma bardaga hörfaði
Polisario og 82 Marokkómenn
lágu í valnum. Seinna sýndu
skæruliðar 175 fanga í Tindouf
og sögðu að þeir hefðu verið
teknir í Bir Enzaram. En mann-
fall varð lík'a mikið í liði
Polisario. Allt að 400 féllu þegar
marokkóski flugherinn skarst í
leikinn í fyrsta sinn.
Sérfræðingar telja, að þetta
hafi verið jafntefli Marokkó-
mönnum í hag þar sem 85,000
manna her Marokkó þolir mann-
fall miklu betur en 5—10,000
manna lið Polisario.
Marokkómenn urðu fyrir
öðrum meiriháttar ósigri 24.
ágúst í Bouirat, örlitlum eyði-
merkurbæ rétt innan við landa-
mæri Marokkó, þegar Polisario
réðst til atlögu er hátíðarhöld
stóðu yfir í bænum og komu
varnarliðinu í opna skjöldu.
Polisario hélt því fram, að 562
Marokkómenn hefðu beðið bana,
en kunnugir telja að tala fall-
inna hafi sennilega verið nær
300.
Marokkóskur ofursti, sem
stjórnaði vörninni, vár sam-
kvæmt sumum fréttum leiddur
fyrir herrétt og skotinn.
Baráttudeigir
Vestrænir embættismenn
telja, að baráttuþrek
Marokkóhers sé í algeru lág-
marki eftir árásina á Bouiran og
annað áfall, sem hann varð fyrir
við Zag 14. september. Skærulið-
ar Polisario hafa birt skjöl, sem
þeir komust yfir í Bouriat, þar
sem yfirmaður Marokkómanna
segir að virkið sé dauðadæmt og
ekki sé hægt að halda því.
Marokkóhermenn hæla sér af
því að vera harðir í horn að taka
og tóku stoltir að sér löggæzlu-
hlutverk í Zaire, en nú verða þeir
að sitja auðum höndum í steikj-
andi hita og bíða eftir því að
skæruliðar ráðist á þá.
Fréttir, sem hafa borizt frá
vígstöðvunum, segja frá leiða,
hita og vondum mat, þótt allir
marokkóskir hermenn og em-
bættismenn í vesturhluta
Sahara séu á tvöföldum launum.
Kunnugir telja að vonleysið í
hernum gæti orðið Hassan kon-
ungi að falli. Einn möguleikinn
er sá, að stuðningur við stríðið
fari allt í einu út um þúfur ef
mannfall verður óbærilegt, og í
því sambandi er bent á reynsl-
una í Iran, þar sem her keisar-
ans lagði skyndilega upp laup-
ana, og Portúgalir, sem höfðu
her í Afríku sem hörfaði heim og
hóf byltingu.
Sá möguleiki er líka fyrir
hendi, að óánægðir hermenn
krefjist árása á griðastaði
Polisario í Alsír. Þar með yrðu
nánast örugglega kallaðar fram
hefndarráðstafanir af hálfu
Alsírsmanna gegn frjósömum
sléttum norðurhluta Marokkó og
hörmulegar styrjaldaraðgerðir
sem hvorugur aðili gæti að öllum
líkindum unnið, mundu fylgja í
kjölfarið.
Líklegra
Síðar taldi möguleikinn er
talinn líklegari, þar sem innlim-
un Sahara í Marokkó nýtur sem
stendur stuðnings hersins og
þjóðarinnar yfirleitt. Marokkó-
menn telja sig eiga Vest-
ur-Sahara, jafnvel þótt stríðið sé
talið kosta þá 380 milljónir
króna á dag.
Því er haldið fram, að ef
hermönnunum yrði sagt eftir
fjögurra ára dvöl þeirra í Sahara
að hægt væri að binda enda á
stríðið með árás á Tindouf,
jafnvel þótt það kostaði þriggja
Hassan konungur II
vikna stríð við Alsír, mundu þeir
gleypa við slíkum staðhæfingum.
En mikil óvissa ríkir um afstöðu
hersins, sem stóð að banatilræð-
um við Hassan konung 1971 og
1972. Flestir háttsettustu yfir-
mennirnir eru taldir hliðhollir
Hassan konungi, enda valdi
hann ýmsa þeirra 1959 þegar
hann var landvarnaráðherra, en
talið er að honum geti stafað
hætta frá lægra settari yfir-
mönnum.
Til -þess að friða herinn og
grípa frumkvæðið úr höndum
Polisario virðist Hassan konung-
ur hafa tekið upp þá stefnu að
grípa til skjótra hefndarráðstaf-
ana gegn árásarsveitum Poli-
sario með loftárásum og aðgerð-
um hreyfanlegra sveita, sem
hafa bækistöðvar í stórum mið-
stöðvum. Lítill vafi er talinn
leika á því, að hann vilji taka
upp sams konar aðferðir til að
leita upp fjandmennina og eyða
þeim og Bandaríkjamenn beittu
í Víetnam og Rhódesíuher beitir
gegn Föðurlandsfylkingunni.
Háttsettir Marokkómenn virðast
sammála vestrænum stjórnar-
fulltrúum um að ekki sé hægt að
vinna hernaðarlegan sigur í
stríðinu, en telja að þar sem
Polisario hefur aðeins takmark-
aðan mannafla (öfugt við Viet
Cong og Föðurlandsfylkinguna)
verði hægt að refsa hreyfingunni
nógu mikið til þess að neyða
hann og Alsírsmenrí að
samningaborði.
Sveit Polisario-skæruliða
sýnir nýtízku vopn sín á
æfingu í eyðimörkinni.
Varnarher
En slíkar aðferðir kalla á
róttæka endurskipulagningu á
Marokkóher, sem í svipinn er
hvorki nógu vel vopnum búin né
nógu vel þjálfaður til að heyja
harðan skæruhernað í eins erf-
iðu landslagi og í Sahara.
Marokkóski heraflinn grotn-
aði niður eftir banatilræðin við
konunginn og er aðallega skipu-
lagður til varnar, einkum gegn
möguleika á árás frá Alsír.
Herinn er skipaður 85,000 mönn-
um, 260 skriðdrekum, 250 loft-
varnabyssum, 210 gagnskrið-
drekabyssum og 250 herflutn-
ingabifreiðum. Flugherinn er
skipaður 5,5000 mönnum og ræð-
ur yfir 18 F—15—flugvélum,
sem reyndust vel í Bir Enzaram,
en þær eru það eina sem er eftir
af 40 flugvélum, sem voru keypt-
ar í Bandaríkjunum á síðasta
áratug.
Flugherinn ræður líka yfir 27
Fouga-æfingarflugvélum og sex
C—13 Hercules-flutningaflug-
vélum. Stolt flughersins er floti
50 franskra Miragi F—1 flug-
véla, en þær eru hraðfleygar
flugvélar ætlaðar til aðgerða
gegn 100 Mig-flugvélum Alsír-
manna, þar á meðal
Mig—23—flugvélum. Flugherinn
er því ekki búinn til eyðimerkur-
hernaðar, sem krefst skjótra
flutninga, strandhögg sveita,
njósna úr lofti og sveigjanleika.
Marókkómenn verða að nota
Hercules-vélarnar til njósna og
eiga aðeins 40 vopnaðar þyrlur
og 30 litlar herflutningaflugvél-
ar og F—5 flugvélarnar eru
komnar til ára sinna og eru
veikar fyrir Sam—7—eldflaug-
um Polisarios.
Fá létt vopn
Marokkómenn eru álíka illa
búnir léttum vopnum. Að dæmi
annarra skæruliða eru sveitir
Polisarios vopnaðar léttum en
öruggum hergögnum, fara hratt
yfir og þurfa ekki að láta óþarfa
matarbirgðir íþyngja sér. Þeir
nota spænska Santana
Land-Rover-jeppa, Toyota-jeppa
og franska jeppa, sem eru snarir
í snúningum og voru teknir
herfangi af Marokkómönnum.
Ónefndur, háttsettur
Marokkómaður hefur kvartað
yfir því í viðtali við franskt
tímarit, að Marókkómenn eigi
undir högg að sækja. Polisario
ræður til dæmis yfir svökölluð-
um Stalíns orgelum (ógnvekj-
andi eldflaugaskotpöllum, sem
draga 20 kílómetra og eru
ákjósanlegar til árása á virki).
Marokkómenn hafa hins vegar
bandarískar 105 0 mm fallbyss-
ur, sem draga innan við 15
kílómetra. Skæruliðar beita líka
langdrægum 14,5—mm vélbyss-
um, smíðuðum í Austur-Evrópu,
gegn 12,5—mm vélbyssum
Marokkómanna.
Vestrænir stjórnarfulltrúar
benda á, að hergögn séu ekki það
eina sem Marokkóher verði að
ráða bót á. Miklu fleira verði að
koma til í skærustríði, til dæmis
fullkomin fjarskipti við flugvél-
ar og góð þjálfun, einkum ef
flugmennirnir eigi að geta forð-
azt SAM-flaugarnar. Þetta komi
aðeins með tímanum. Annað,
sem hefur mikið að segja, er
kostnaðurinn. Efazt er um, að
Marokkómenn hafi efni á því að
útbúa sérstakan her til að berj-
ast í Vestur-Sahara til viðbótar
því liði sem þarf til að mæta
hættu á venjulegri árás frá
Alsír.