Morgunblaðið - 21.02.1980, Blaðsíða 22

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. FEBRÚAR 1980
Kristinn
Ragnarsson
arkitekt:
Við unum okkur ekki lengur í
þröngum húsakynnum. A tveim
áratugum hafa menn verið að
flytjast út í úthverfi borgarinnar.
Verslun hefur dreifst frá Lauga-
vegi yfir Suðurlandsbraut og allt
út að Grensásvegi. Skemmtistaðir
hafa verið byggðir á víð og dreif á
iðnaðarsvæðunum. Eðlilega mætti
ætla, að á sama hátt og borgin óx
og víkkaði út, mundu menn sjá
mikilvægi þess að efla miðbæj-
arkjarnann gamla í einhverju
hlutfalli við dreifinguna, eða rétt-
ara sagt viðhalda mikilvægi hans
gagnvart borginni allri. Öll skipu-
lagsathöfn síðtistu áratuga hefur
farið í nýju íbúðarsvæðin og gamli
bærinn gleymdist. Það húsnæði
senrfyrir finnst nú í Kvosinni, er
að helmingi til notað fyrir starf-
semi, sem á lítið eða ekkert skylt
við lifandi miðbæ. Bankarnir sem
loka sinni þjónustu klukkan 16,
slökkva þar með líf í Austurstræt-
inu. Kvöld og næturlíf er varla
fyrir hendi á staðnum.
Flugvallarsvæðið úr lofti.
Miðbær í stað flugvallar
— Þankar um miðborgarlíf
Þankar um
miðborgarlíf
Upp úr síðustu aldamótum
streymdi fólk víðs vegar að af
landinu og settist að í höfuðborg
landsins, Reykjavík. Uppbygging
úr kaupstað í borg tók tiltölulega
skamman tíma og fyrsta kynslóð
íslendinga fór að líta á sig sem
borgara. Borgarmenning fór að
gera vart við sig. Sú kynslóð sem
þarna átti hlut að verki var
athafnasöm, djarft hugsandi og
hafði auk þess stór viðhorf. Borg-
arbyggðin dreifðist út til austurs
og vesturs frá miðbænum eða
„Kvosinni" eins og hún er oft
kölluð. Menn bjuggu þröngt, og á
tiltölulega litlu svæði safnaðist
fyrir fjöldi athafna, svo sem
atvinnustaðir og skemmtistaðir
innan um íbúðir borgarans. At-
vinnutækifæri voru tengd höfn-
inni. Smáiðnaður hafði bækistöð í
hjarta borgarinnar og á íbúðar-
svæðunum í kringum Kvosina.
Skemmti- og veitingastaðir, versl-
un og þjónusta svo og opinber
stjórnsýsla hösluðu sér völl í
kjarnanum.
Ibúðarhverfi
á kostnað
miðbæjar
Nú hafa tímar breyst. Fjölgun
íbúa hefur átt sér stað. Tækni og
vísindum hefur fleygt fram.
Bíllinn er orðinn ómissandi þjónn
okkar. Byggðin hefur breiðst út.
Afkoma þegnanna hefur batnað.
tekið við samskiptum og viðskipt-
um þeirra sem staðinn byggja og
þeirra sem staðinn heimsækja.
Við megum ekki fórna slíkum stað
fyrir alveg tilviljunarkennda
þróun. I uppvexti borgarinnar má
Reykjavík ekki líta út sem sund-
urtogaður risi með títiprjónshöf-
uð. Sjálfsagt er, að í úthverfum
dafni litlar hverfamiðstöðvar en
hlutfallið milli þeirra verður að
vera markað þannig, að ekki fari á
milli mála, hvar kjarninn liggur.
Nú má segja að Kvosin og Lauga-
vegurinn séu of lítið svæði til að
gegna þessu forustuhlutverki. Það
ber að líta á aðra staði í borgar-
landinu, sem ekki eru eins upp-
byggðir, til að gegna þessu hlut-
verki. Viðmóta tilraunir hafa ver-
ið gerðar í Bandaríkjunum og á
meginlandi Evrópu til að byggja
aðal kjarnann langt frá upphaf-
legum miðbæ. Reynslan hefur
sannað að slík uppbygging hefur
reynst mjög neikvæð.
Höfum við
efni á að lifa í borg?
Við ættum að stuðla að end-
urlífgun hins gamla miðbæjar. Sú
Svipmynd frá Reykjavík 1911.
Reykjavík
sem risi með
títuprjónshaus
Með sanni má segja að raun-
verulega hefur aðeins ein kynslóð
Reykvíkinga búið við svokallað
borgarlíf, sem vert er að nefna og
er það miður. Það sem gerir borg
áhugaverða er fjölbreytni. Fjöl-
breytni eftir uppbyggingaárum
hverfa, fjölbreytni eftir mikilvægi
hverfanna í borgarmyndinni.
Þessa borgarmynd má ekki skorta
öflugt miðbæjarsvæði sem getur
spurning vaknar, hvernig miðbær-
inn getur þróast. Hvar er bakland
fyrir slíkan uppvöxt? Bakland, þar
sem miðborgar- og blönduð íbúð-
arsvæði geta risið upp og rétt við
skrumskæld hlutföll. Þingholtin
eru tiltölulega þétt byggð. Grjóta-
þorpið er enn hægt að þétta.
Höfnin verður ekki uppfyllt, svo
tómt mál er að huga að vexti til
norðurs. Þannig er Vatnsmýrin og
flugvallarsvæðið eina svæðið, sem
getur myndað þennan bakhjall.
Nú nýlega hafa aftur komið
fram hugmyndir um hugsanlegan
flutning flugvallarins. A Alþingi
var tekin sú ákvörðun fyrir nokkr-
um árum, að friða hann í tuttugu
ár. I kjölfar þessarar ákvörðun-
artöku ætla menn nú að byrja að
byggja mannvirki sem kosta munu
sína milljarðana. Með samþykkt
borgarstjórnar var ákveðið að
færa Hringbrautina til suðurs og
byggja slaufur og kostnaðarsöm
brúarmannvirki. Mannvirki þessi
eru hönnuð á óbyggðu svæði.
Vatnsmýrin og flugvallarsvæðið
eru í dag óbyggt svæði í borgar-
myndinni og tilviljunarkennd
uppbygging þeirra kann að koma
okkur í koll síðar meir, ef forsend-
ur breytast.
Þannig virðist þróunin vera að
festa flugvöllinn æ meir í sessi,
svo að hann verði þar staðfestur
að eilífu. Ef sagt er að við höfum
ekki efni á því að flytja flugvöllinn
og skapa ramma fyrir borgarlíf og
borgarmenningu, þá vildi ég
spyrja áður: Höfum við yfirleitt
efni á að lifa í borg? Flutningur
flugvallarins er tiltölulega dýr
fjárfesting, sem fjárhagslega er
hægt að brúa með markvissri
fjárhagsáætlun á nokkrum ára-
tugum. Þessi fjárfesting er hins
vegar léttvæg, ef flugvöllurinn er
látinn standa miðbænum fyrir
þrifum. Blómlegt miðborgarlíf er
forsenda góðs borgarbrags. Við
höfum varla efni á því að hafa það
ekki.
Árvakur við Ingólfsgarð I Reykjavik. Skipið var smíðað i Hollandi sem
vitaskip fyrir íslendinga og kom hingað tii lands 1962. (Ljósm.
MASH).
Keypti Sæbjörgu og Albert á sín-
um tíma — \ill nú fá Arvakur
Á SÍNUM tíma keypti Sigurður
Þorsteinsson skipstjóri Sæ-
björgu og siðan varðskipið Al-
bert. Sæbjörgina keypti hann
árið 1969 af Slysavarnafélag-
inu, en Albert nokkrum árum
siðar af Landhelgisgæzlunni
eða Rikissjóði. Nú hefur Sigurð-
ur sýnt áhuga á að kaupa
vitaskipið Árvakur, sem Land-
helgisgæzlan hefur rekið und-
anfarin ár.
Hvort um fast verðtilboð er að
ræða eða ekki hefur Morgun-
blaðið ekki fengið upplýst, en
þessi mál eru nú til athugunar
hjá viðkomandi ráðuneytum.
Baldur Möller ráðuneytisstjóri í
dómsmálaráðuneytinu sagði í
gær, að þegar Landhelgisgæzlan
héfði tekið við rekstri Árvakurs
hefði hún einnig tekið að sér
ákveðin verkefni, svo sem vita-
þjónustu, flutninga til hafna og
umsjón á baujum. Árvakur hefði
aðeins verið í rekstri nokkra
mánuði síðastliðin ár, en skipið
yrði þó ekki selt, nema varðskip-
in gætu eftir sem áður séð um
þessi verkefni. Þetta væri því
bæði mál dómsmálaráðuneytis-
ins og samgönguráðuneytisins,
sem áður hefði haft með skipið
að gera.
Aðspurður um hvað Sigurður
hygðist nota skipið sagðist Bald-
ur ekki vita það nákvæmlega, en
sagði rétt, að Sigurður hefði
rætt við ráðamenn um þetta mál
og sent dómsmálaráðuneytinu
bréf um þetta efni. Undanfarið
hefur Albert verið við olíurann-
sóknir og mun Sigurður hafa
hug á að fá Árvakur til ýmissa
rannsóknastarfa fyrir Banda-
ríkjamenn.