Morgunblaðið - 21.02.1980, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. FEBRÚAR 1980
Birgir ísl. Gunnarsson:
Sveiganlegri reglur
um aldurshámark
ríkisstarfsmanna
Birgir ísleifur Gunnarsson alþingismaður mælti
nýverið á Alþingi fyrir tillögu til þingsályktunar um
endurskoðun reglna um aldurshámark í störfum hjá
íslenzka ríkinu. Tillagan hljóðar svo:
..AlþinKÍ ályktar að fola hefur meðalævilengd karla vaxið
ríkisstj. að ondurskoða lagaroKl-
ur um aldurshámark starfs-
manna ríkisins. Skal sú ondur-
skoðun unnin í samráði við sam-
tok ríkisstarfsmanna ok mark-
mið honnar vora það. að kanna
hvort okki só rótt að hækka
aldursmork þau. som nú or miðað
við. Kora roKlurnar svoixjanloKri
ok að sotja fastari rcglur um
moKuloika oldri starfsmanna til
að KOftna hlutastorfum ýmist á
sinum Ramia starfsvottvanKÍ oða
í öðrum stofnunum".
Éfi vil fylfjja þessari till. úr
hlaði með nokkrum orðum. Ýmis
vandamál, sem steðja að oldruðu
fólki, eru vaxandi umræðuefni í
þjóðfélafjinu. Heilsufar hefur far-
ið batnandi Of; meðalaldur lands-
manna hefur hækkað undanfarin
ár ofj hlutfall aldraðra af íbúatölu
landsins hefur því vaxið. Málefni
aldraðra hafa því mjöf; verið á
dagskrá, en þau vandamál sem
aðallet;a steðja að öldruðu fólki
eru tvíþætt, heilbrif;ðisleffs eðlis
Of; félagsleKS eðlis, en þó tvinnast
þessi vandamál saman á ýmsan
hátt.
Að því er heilbrif;ðisþáttinn
snertir, þá eru alvarlef;ustu
vandamálin skortur á lanf;let;u-
rými fyrir sjúkt, aldrað fólk; svo
ok skortur á hjúkrunar- of; vist-
heimilum. Félagslet;u vandamálin
eru einnig mikil, en þau lúta
einkum að skorti á viðfangsefnum
fyrir aldrað fólk. Stærri sveitar-
félögin skipuleggja í allstórum stíl
margvíslega tómstundaiðju fyrir
aldraöa borgara — og í því
sambandi vil ég minnast á frum-
kvæði Reykjavíkurborgar í þeim
efnum.
Eitt þeirra vandamála, sem
aldrað fólk á við að glíma er sú
staðreynd, að við ákveðin aldurs-
mörk er það í mjög mörgum
tilvikum látið hætta störfum. Á
þetta einkum við hjá ríki og
sveitarfélögum. í 13. gr. laga nr.
38 frá 1954 um réttindi og skyldur
opinberra starfsmanna segir, að
starfsmanni skuli veita lausn er
hann er 70 ára að aldri. Sambæri-
legt ákvæði er í lögum nr. 27/1935
um aldurshámark opinberra
starfsmanna, eins og þeim hefur
verið breytt með lögum nr. 5 frá
1947, en þá var aldursmarkið
hækkað úr 65 árum í 70 ár. Þessi
ákvæði um aldursmörk eru því
orðin æði gömul í ísl. lögum og
raunar sett við nokkuð aðrar
aðstæður heldur en nú eru. Þegar
talað var um opinbera starfsmenn
á þeim tíma, þá var gjarnan átt
við embættismenn, sem báru
mikla ábyrgð, en nú eru starfs-
menn ríkisins fjölmargir og raun-
ar eru þeir þverskurður af öllum
starfsstéttum þjóðfélagsins.
Á þessu árabili hafa orðið mikl-
ar breytingar á heilsufari og
langlífi landsmanna eins og áður
var drepið á. Þróunin í meðalævi-
lengd karla og kvenna hefur verið
sem hér segir frá 1931 í mjög
grófum dráttum: 1931—40 var
meðalævilengd karla 60,9 ár, en
kvenna 65,6 ár. 1951—60 var
meðalævilengd karla 70,7 ár, en
enna 75 ár. Á bilinu 1971—75
meðalævilengd karla 71,6 ár,
a 77,5 ár, en á árunum
’6 var meðalævilengd karla
. ar, en kvenna 79,2 ár. Reglan
um 70 ára aldurshámarkið er frá
1947 eins og ég gat um áðan. Frá
10 ára tímabilinu sem hófst 1951
úr 70,7 í 73 ár og meðalævilengd
kvenna úr 75 í 79,2 ár. Þessar tölur
segja að vísu ekki alla söguna um
heilsufar eða starfsþrek aldraðs
fólks, en eru þó nokkur vísbending
um þróunina.
Ýmsir þeir sem hafa rannsakað
og fjaliað um félagsleg og heilsu-
farsleg vandamál gamals fólks
telja að fátt sé mönnum þungbær-
ara en að þurfa algjörlega að
hætta störfum við ofangreind
mörk óháð heilsu og starfsgetu.
Margt gamalt fólk hreinlega
hrynji saman við þau þáttaskil og
það sé oft bein orsök alvarlegra
heilsufarslegra og félagslegra
vandamála. Mörg einkafyrirtæki
hafa fyrir löngu reynt að laga sig
að þessu vandamáli og setja stolt
sitt í, að segja engum upp vegna
aldurs og leyfa starfsmönnum
sínum að vinna meðan heilsa og
kraftar leyfa.
Allmiklar umræður hafa farið
fram um þetta vandamál í öðrum
löndum. Þar vegast á tvö sjónar-
mið, annars vegar þar sem at-
vinnuleysi yngra fólks mótar um-
ræðuna. Þar er tilhneiging til að
Birgir ísl. Gunnarsson
lækka aldurshámark og láta eldra
fólk rýma störf fyrir yngra fólkið.
Hins vegar þar sem hagsmunir
hinna eldri eru látnir sitja í
fyrirrúmi. Nýlegasta löggjöfin
sem mér er kunnugt um, þar sem
gerð er breyting í þessum efnum,
eru nýleg lög, sem sett voru á
Bandaríkjaþingi, en 1978 var sam-
þykkt að afnema aldurshámark
stórs hluta starfsmanna sam-
bandsstjórnarinnar eða alríkisins
og hækka aldursmörk, sem áður
voru 65—70 ára fyrir allmarga
aðra starfsmenn. Talið er að þessi
lagasetning muni hafa mjög mikil
áhrif á gildandi reglur hjá starfs-
mönnum einkafyrirtækja þar í
landi svo og á ákvæði um há-
marksaldur í samningum verka-
lýðsfélaga.
I Noregi er almenna reglan 70
ár. Hins vegar er heimild til
framlengingar fyrst um 2 ár og
síðan um 1 ár í senn allt til 75 ára
aldurs, en ekki iengur. Annars
staðar í nágrannalöndunum virð-
ist aldurshámark enn lægra eða á
bilinu frá 60—70 ára, þrátt fyrir
vaxandi umræður um hækkun.
Hjá Reykjavíkurborg hefur að-
alreglan verið sú, að starfsmenn
yrðu að hætta í síðasta lagi um
næstu áramót eftir að þeir yrðu 70
ára, en þá á ég við þá starfsmenn,
sem starfa samkv. samningum
opinberra starfsmanna. Nokkuð
aðrar réglur hafa gilt varðandi þá,
sem starfa eftir kjarasamningum
á hinum almenna launamarkaði.
Þessari reglu hefur verið fram-
fylgt nokkuð stranglega og undan-
tekningar frá henni eru mjög fáar.
Á sl. vetri fluttu borgarfulltrúar
Sjálfstæðisflokksins tillögu í
borgarstjórn þess efnis, að reglur
Reykjavíkurborgar yrðu endur-
skoðaðar um þetta efni. Sú tillaga
var samþykkt og nefnd hefur verið
að störfum, sem fjallar um þetta
mál og vinnur hún sín störf í
samráði við Starfsmannafélag
Reykjavíkurborgar. Nefndin hefur
ekki lokið störfum og því of
snemmt að skýra frá niðurstöðum
þar, en umræður þar ganga út á,
að gera verklok sveigjanlegri en
nú tíðkast, þ.e. að menn geti létt af
sér störfum að hluta fyrr en nú
t.d. við 65 ára aldur og fengið
lífeyri úr lífeyrissjóði að hluta, en
starfað áfram með launum að
hluta. Ennfremur að menn eigi
kost á að starfa áfram eftir 70 ára
markið. Tilgangurinn er sem sagt
að gera verklok eldri starfsmanna
sveigjanlegri, auðveldari fyrir
hvern einstakling og skapa mann-
legri reglur en nú gilda um þetta
efni.
Varðandi hinar ýmsu ríkis-
stofnanir, þá munu eitthvað
sveigjanlegri reglur gilda hjá
ríkinu, þ.e.a.s. menn þurfa að láta
af sínu starfi 70 ára, en a.m.k. hjá
sumum stofnunum eiga ríkis-
starfsmenn kost á að ráða sig
áfram sem laust ráðnir starfs-
menn oft samkv. tímakaupi. Þetta
er þó mjög misjafnt eftir stofnun-
um og þarf að samræmast þannig
að eitt sé látið yfir alla ganga í því
efni.
Ég legg áherslu á, að hér er
fyrst og fremst um að ræða
aukinn rétt starfsmanna. Annars
vegar til að létta af sér störfum
fyrr en nú tíðkast án þess að
tekjur missist, því að lífeyrissjóð-
ur kemur þá á móti þeim launa-
greiðslum sem skerðast, en hins
vegar rétt starfsmanna til að
vinna áfram eftir 70 ára aldur.
Það getur einnig komið sér vel
fyrir viðkomandi stofnanir að
nýta reynslu og þekkingu eldri
starfsmanna. Ég þekki mörg
dæmi um það, t.d. frá Reykja-
víkurborg, að stofnanir hafa óskað
eftir því, að 70 ára starfsmenn fái
að halda áfram, en það hefur verið
erfitt að fá því framgengt vegna
þess, hversu aldurshámarksregl-
unni hefur verið stranglega fram-
fylgt þar. Hér skiptir eðli starfans
að sjálfsögðu miklu máli.
Till. þessi er flutt til þess að
koma umræðu af stað um þetta
efni hjá ríkinu og felur í sér, að
ríkisstjórnin láti endurskoða laga-
reglur sem um þetta gilda og ég
legg áherslu á nauðsyn samráðs
við samtök starfsmanna ríkisins
og þá væntanlega fyrst og fremst
samráðs við BSRB.
Nefndakjör á Alþingi:
Landskjörstjórn og yfirkjörstjórnir
í Mbl. sl. miðvikudag var greint
frá kjöri í nokkur ráð, stjórnir og
nefndir í Sameinuðu þingi. Hér á
eftir er greint frá kosningu í
stjórn vísindasjóðs, landskjör-
stjórn og yfirkjörstjórnir:
Kosning fjögurra manna og
jafnmargra varamanna í stjórn
visindasjóðs til næsta þings eftir
almennar þingkosningar.
Aðalmenn:
Magnús Magnússon prófessor (S),
Halldór Pálsson búnaðarmála-
stjóri (F), Þorsteinn Vilhjálmsson
lektor (Abl), Eggert Briem próf-
essor (A).
Varamenn:
Júlíus Sólnes prófessor (S), Guð-
mundur Guðmundsson framkv.stj.
(F), Guðrún Hallgrímsdóttir mat-
vælasérfr. (Abl), Guðlaugur Gauti
Jónsson arkitekt (A).
Kosning landskjörstjórnar,
fimm manna og jafnmargra vara-
manna, til næsta þings eftir
almennar alþingiskosningar.
Aðalmenn:
Björgvin Sigurðsson hrl: (S),
Gunnar Möller hrl. (S), Vilhjálm-
ur Jónsson forstjóri (F), Árni
Halldórsson hrl. (Abl.), Baldvin
Jónsson hrl. (A).
Varamenn:
Páll S. Pálsson hrl. (S), Axel
Einarsson hrl. (S), Gestur Jónsson
hdl. (F), Arnmundur Bachmann
lögfræðingur (Abl.), Þorsteinn F.
Gestsson lögfræðingur (A)
Kosning yfirkjörstjórnar Vest-
urlandskjördæmis, fimm manna
og jafnmargra varamanna, til
næsta þings eftir almennar al-
þingiskosningar.
Aðalmenn:
Jón Magnússon fulltrúi Stykkis-
hólmi (S), Sverrir Sverrisson
skólastjóri Akranesi (S), Bjarni
Arason ráðunautur (F), Sigurður
B. Guðbrandsson afgreiðslum.
(Abl), Sveinn Guðmundsson úti-
bússtjóri (A).
Varamenn:
Björn Arason framkv.stj. (S), Jó-
hann Sæmundsson bankamaður
(S), Björgvin Bjarnason bæjarfóg-
eti (F), Arsæll Valdimarsson bif-
reiðastj. (Abl), Daníel Oddson
deildarstj. (A).
Kosning yfirkjörstjórnar Vest-
fjarðakjördæmis.
Aðalmenn:
Jón Ólafur Þórðarson lögfr., ísa-
firði (S), Guðmundur Kristjánss-
on bæjarstj. Bolungarvík (S), Guð-
mundur Magnússon bóndi (F),
Birgir Friðbergsson bóndi (Abl),
Ágúst H. Pétursson skrifst.m. (A),
Varamenn:
Guðm. H. Ingólfsson, forseti bæj-
arstj., ísaf. (S), Úlfar Ágústsson
kaupmaður, ísaf. (S), Magnús
Reynir Guðmundsson bæjarritari
(F), Baldur Vilhelmsson prestur
(Abl), Maríus Þ. Guðmundsson
frkv.stj. (A).
Kosning yfirkjörstjórnar
Norðurlandskjördæmis vestra.
Aðalmenn:
Elías I. Elíasson bæjarfógeti
Siglufirði (S), Egill Gunnarsson
dýralæknir Hvammstanga (S), Jó-
hann S. Guðmundsson sýslumaður
(F), Benedikt Þ. Sveinsson gjald-
keri (Abl), Gunnar Þ. Sveinsson,
gjaldkeri (A).
Varamenn:
Tori Jónsson bóndi Torfalæk (S),
Sigurður Sigurðsson hreppstj.,
Sleipustöðum (S), Ólafur H.
Kristjánsson skólastj. (F), Hulda
Sigurbjörnsd. verkstjóri (Abl),
Þorsteinn Hjálmarsson stöðv-
arstj. (A).
Kosing yfirkjörstjórnar Aust-
urlandskjördæmis
Aðalmenn:
Erlendur Björnsson bæjarfógeti
Seyðisf. (S), Bogi Nílsson sýslu-
maður (S), Hjörtur Hjartarson
framkv.stj. (F), Aðalsteinn Hall-
dórsson bóndi (Abl) Arnþór Jen-
sen framkv.stj. (A).
Varamenn:
Margeir Þórólfsson verslunarstj.
(S), Árni Stefánsson framkv.stj.
(S), Friðjón Guðröðarson sýslu-
maður (F), Gísli Sigurðsson
skrifstofum. (Abl), Ari Bogason
skrifstofum. (A).
Kosning yfirkjörstjórnar
Reykjaneskjördæmis.
Aðalmenn:
Guðjón Steingrímsson hrl. Hafn-
arfirði (S), Páll Ólafsson bóndi
Brautarholti (S), Björn Ingvars-
son yfirborgardómari (F), Þor-
móður Pálsson yfirbókari (Abl),
Vilhjálmur Þórhallsson hrl. (A).
Varamenn:
Tómas Tómasson sparisjóðsstjóri,
Keflavík (S), Ólafur St. Sigurðs-
son héraðsdómari, Kóp. (S), Jón
Grétar Sigurðsson skrifstofum.
(F), Hjörleifur Gunnarsson
skrifstofum. (Abl), Ásgeir Jó-
hannesson forstjóri (A).
Kosning yfirkjörstjórnar
Norðurlandskjördæmis eystra.
Aðalmenn:
Ragnar Steinbergsson lögfr., Ak-
ureyri (S), Guðmundur Þór Bene-
diktsson fulltrúi, Ólafsf. (S), Jó-
hann Sigurjónsson menntaskóla-
kennari (F), Jóhannes Jósefsson
skrifstofum. (Abl), Freyr Ófeigs-
son héraðsdómari (A).
Varamenn:
Benedikt Ólafsson lögfr. Akureyri
(S), Sigurður Briem Jónsson full-
trúi (F), Þorgerður Þórðardóttir
húsmóðir (Abl), Ólafur Erlends-
son sjúkrahúsráðsm. (A).
Kosning yfirkjörstjórnar Suð-
urlandskjördæmis.
Aðalmenn
Kristján Torfason bæjarfógeti (S),
Jakob Hafstein útibússtjóri (S),
Páll Hallgrímsson sýslum. (S),
Hjalti Þorvarðarson rafveitustjóri
(Abl), Vigfús Jónsson fyrrv.
oddviti (A).
Varamenn:
Eggert Óskarson sýslufulltr. (S),
Ari Þorgilsson hreppstj. (S),
Pálmi Eyjólfsson sýsluskrifari
(F), Lýður Brynjólfsson skóla-
stjóri (Abl), Stefán J. Guðmunds-
son hreppstj. (A).
Kosning yfirkjörstjórnar
Reykjavikurborgar.
Aðalmcnn:
Jón G. Tómasson skrifst.stj. (S),
Hjörtur Torfason hrl. (S), Jón A.
Ólafsson sakadómari (F), Sigurð-
ur Baldursson hrl. (Abl), Hrafn
Bragason lögfr. (A).
Varamenn:
Guðmundur V. Jósepsson hæstar.
lögm. (S), Jóns Steinar Gunnl-
augsson hæstr.lögm. (S), Skúli
Pálmason hæstar.lögm. (F), Sig-
urmar Albertsson lögfr. (Abl),
Þorsteinn Sveinsson lögfr. (A).