Morgunblaðið - 01.04.1980, Blaðsíða 28

36
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. APRIL 1980
Logi Guðbrandsson:
Þvottahúsið
í grein sinni segir Sigurður að
nýverið hafi spurzt, að Landakots-
spítali hefði keypt þvottahús sem
spítalinn hefði fram að því skipt
við, en annan skilning fæ ég ekki
út úr orðum hans.
Þessi þvottahússaga er alveg á
við söguna um fjöðrina, sem varð
að 10 hænum.
Landakotsspítali hefur frá upp-
hafi rekið sítt eigið þvottahús og
hefur mér vitanlega ekki verzlað
við önnur þvottahús utan að hluti
af þvotti spitalans var á síðasta
ári sendur í þvottahús Ríkisspítal-
anna. Spítalinn hefur aldrei skipt
við þvottahúsið Eimi eða önnur
með þvott og virðist sem saman-
burður þeirra Ríkisspítalamanna
við það þvottahús skipti því litlu
máli.
Á undanförnum árum hefur
vélakostur þvottahúss Landakots-
spítala gengið mjög úr sér, en
endurnýjun hefur verið harla lítil.
Hefur það átt sér ýmsar orsakir,
m.a. þá sem nefnd hefur verið hér
fyrr, þ.e. óvissa um framtíð spítal-
ans, en einnig hreinar fjárhags-
ástæður.
Var fyrir löngu orðið tímabært
að endurnýja vélakostinn.
Velja hefði mátt þann kost að
kaupa nýjar vélar, sem hefðu
kostað uppundir 100 milljónir
króna. Hins vegar var valinn sá
kostur, að kaupa notaðar vélar
vegna hagstæðs verðs. Kaupverð
véla þvottahússins Eimis var kr.
25 milljónir.
Á sama tíma áætla Ríkisspítal-
ar (Áætlun 1980 bls. 8 og 11) að
verja kr. 125.5 milljónum í stofn-
kostnað til að mæta magnaukn-
ingu á þvotti.
Sigurður staðhæfir í grein sinni,
að þvottahús Ríkisspítalanna gæti
annað öllum þvotti Landakots.
Eg leyfi mér að efast um þá
staðhæfingu, En spurningin er þá,
hvort það eitt, að Ríkisspítalarnir
eiga svona stórt þvottahús, leggur
þá skyldu á öll önnur sjúkrahús að
verzla við það þvöttahús.
Ekki er vitað til að Ríkisspítal-
arnir hafi haft samráð við aðra
um að byggja svo afkastamikið
þvottahús og örugglega var ekki
haft samráð um það við Landa-
kotsspítala.
En spurningin er auðvitað einnig,
hvernig stjórnendum Ríkisspítal-
anna datt í hug að byggja þv.otta-
hús með afkastagetu langt um-
fram þörf þeirra eigin spítala.
Ég hygg að engum þætti það
verjandi fjárráðstöfun ef Landa-
kotsspítali setti upp t.d. eldhús-
aðstöðu, sem annað gæti matar-
gerðarþörfum allra spítala í
Reykjavík og gerði síðan (ég
undirstrika eftir að hið afkasta-
mikla eldhús hefur verið sett upp)
kröfur til þess að aðrir spítalar í
borginni leggi sín eldhús niður og
kaupi allan sinn mat í þessu stóra
eldhúsi.
Ég hef grun um að Sigurður
Þórðarson og þeir hjá Ríkisspítöl-
unum myndu hlæja að slíku gríni.
Að stjórnarnefndin sé sannfærð
um gæti þvottahúss Ríkisspítal-
anna dreg ég ekki í efa, en sé ekki
að það komi málinu mikið við og
ef þeir byggja of stórt þá gera þeir
það á eigin ábyrgð.
Heilbrigðis-
stofnun ríkisins
í síðari grein sinni gerir Sigurð-
ur Þórðarson nánari grein fyrir
hugmyndum sínum um tilgang
.neð stofnun Heilbrigðisstofnunar
ríkisins og nefnir í því sambandi
-am veigamestu atriðin:
— Að tryggja, að allir lands-
menn sitji jafnir hvað varðar
þjónustu án tillits til efnahags og
búsetu.
— Að með því skapast mögu-
leikar á styrkri stjórn þessara
mála.
— Að skapa þá möguleika, að
heilbrigðisþjónustan aðlagi sig á
hverjum tíma þeim þörfum sem
fyrir hendi eru í þjóðfélaginu.
— Að með þeim megi tryggja að
ný aðstöðusköpun samræmist
þörfum, en verði ekki til vegna
þrýstings eða áhuga fáeinna aðila
í þjóðfélaginu.
— Að með því fáist betri nýting
þeirra fjármuna, sem þjóðin ver
til þessa málaflokks.
— Að eyða óeðlilegri samkeppni
sem skaða neytandann.
Allt þetta vill S.Þ. tryggja með
því að stofnsetja Heilbrigðisstofn-
un ríkisins.
Er því ekki úr vegi að skoða
atriði þessi nánar.
Það fyrsta sem vekur athygli er,
að allt það sem hér er nefnt er svo
almenns eðlis, að segja má, að
allir geti fallizt á þessi megin-
markmið, en hins vegar er ekkert
um, að athugun hafi verið gerð á
því, hvort þessi vandamál séu
óleyst.
1. Mér vitanlega hefur það ekki
talizt til meginvandamála að
landsmenn séu ekki í raun jafnir
til heilbrigðisþjónustu án tillits
til efnahags.
Ójafnrétti af búsetuástæðum
verður aldrei til fulls afnumið
vegna þess, að spítalar eru
staðbundnar stofnanir. Stærstu
spítalarnir eru i þéttbýli höfuð-
borgarsvæðisins, en þeir þjóna
reyndar öllu landinu. Væri enn
meiri ójafnaður fólginn í því að
flytja þessar stofnanir til fá-
mennari staða.
En hvað sem þessu líður sést
ekki að Heilbrigðisstofnun ríkis-
ins mundi í sjálfu sér bæta úr
þessu.
2. Um hina styrku stjórn má
sjálfsagt deila, en þar sem Heil-
brigðisstofnun verður ekki ann-
Hæstvirtir alþingismenn Eiður
Guðnason, Sverrir Hermannsson
og Steinþór Gestsson.
Undirritaðir litu í dag breyt-
ingartillögur yðar við fjárlaga-
frumvarp Ragnars Arnalds þar
sem þér leggið til að fjárveiting til
Lánasjóðs íslenskra námsmanna
(LÍN) verði skert verulega. Sam-
kvæmt tillögu Eiðs er þessi niður-
skurður 2120 milljónir króna en
Sverrir og Steinþór leggja til að
hann verði 1500 milljónir króna.
í fjárlagafrumvarpi Ragnars
Arnalds er gert ráð fyrir að veitt
lán LIN nemi 5636 milljónum
króna. Er þá miðað við óbreyttar
úthlutunarreglur og lánum fyrir
85% af fjárþörf námsmanna.
Ef breytingartillaga Eiðs yrði
samþykkt þýddi það um 40%
niðurskurð á lánum LÍN eða
lækkun lánaprósentunnar úr 85%
í 53%.
En hvað þýðir þetta fyrir hinn
almenna námsmann? Samkvæmt
mati LÍN er framfærslukostnaður
einstaklings nú um 242 þúsund
krónur á mánuði (gildir á tímabil-
inu 1/2—1/6) og hámarkslán, sem
nemur 85% af þeirri upphæð, er
hvað
en...
Síðari grein
að en stækkuð útgáfa Ríkisspít-
alanna má skoða þá í þessu
sambandi. Einkum má líta til
þess markmiðs sem S.Þ. nefnir
í grein sinni, að saman fari
stjórnunarleg og fjárhagsleg
ábyrgð. Eftir því sem lesa má í
dagblöðum þessa dagana virðist
forstjóri Ríkisspítalanna telja
fjárhagslega ábyrgð á rekstrin-
um vera hjá Alþingi, en stjórn-
unarlega ábyrgð hjá sér og
stjórnunarnefnd Ríkisspítal-
anna. Ef þetta er það ástand,
sem boðað er, sést ekki að til
mikils sé að vinna.
3. Sennilega hefur enginn haldið
því fram fyrr, að líkur fyrir
sveigjanleika stofnunar að að-
stæðum aukist í réttu hlutfalli
við stærð hennar. Það er því
tæplega hægt að taka hátíðlega
þá ætlun S.Þ. að Heilbrigðis-
stofnun muni laga sig að þörfum
þjóðfélagsins betur en nú er gert
á smærri stofnunum.
4. S.Þ. vill koma í veg fyrir að
aðlögun að þörfum verði fyrir
þrýsting eða á huga fáeinna
aðila í þjóðfélaginu. I fyrri grein
sinni nefndi S.Þ. störf áhuga-
manna um áfengismál og taldi
þau mikilvæg og er ég honum
því um 206 þúsund krónur.
Samkvæmt tillögum Eiðs á há-
markslán að lækka og verða 124
þúsund krónur á mánuði en Sverr-
ir og Steinþór vilja að þessi
upphæð verði um 150 þúsund
krónur á mánuði.
Það er svolítið erfitt að gera sér
grein fyrir því hvernig hægt er að
fá yður þingmenn til að skilja að
þessi upphæð, 150 þúsund krónur
á mánuði, nægir engan veginn til
að framfleyta sér. Svona rétt til
samanburðar viljum vér geta þess
að vísitölubætur þær sem ráðherr-
ar Alþýðuflokksins hættu við að
neita sér um í desember og janúar
námu sömu upphæð og þér ætlið
námsmönnum til framfærslu í
einn mánuð. Vér gerum okkur
fyllilega ljóst að ráðherrar þurfa
miklu meira sér til magafyllis en
óbreyttir námsmenn og það kemur
alls ekki á óvart að sjálfstæðis-
menn séu á móti því sem gert
hefur verið til að auka jafnrétti í
þjóðfélaginu og er það raunar í
rökréttu samhengi við leiftursókn
þeirra gegn lífskjörum í landinu.
Hitt kemur meira á óvart að þeir
menn sem kenna sig við jafnaðar-
sammála um það. Ég held, að
ekki megi útiloka áhrif borgar-
anna á ákvarðanatöku í heil-
brigðismálum, hvort sem þau
birtast á þennan hátt eða annan.
En ég held einnig, að fráleitt sé
að Heilbrigðisstofnun útiloki
áhrif þeirra. Eða væntanlega er
ætlazt til að menn en ekki guðir
verði þar við stjórnvölinn.
5. Hefur verið sýnt fram á það,
að betri nýting fáist á þeim
fjármunum sem þjóðin ver til
heilbrigðismála með stærri
rekstri? Með ríkisrekstri? S.Þ.
nefndi tölur í fyrri grein sinni
um kostnaðaraukningu spítal-
anna, en hann ræddi ekki um
einingakostnaðinn sem er lægri
á Landakoti en á Landspítala.
Hann skýrði frá því, að hækkun
hefði orðið minni milli ára hjá
Landspítala en Landakoti. En
hvernig stendur á þeirri lækk-
un? Um það eru engar upplýs-
ingar. Það má því spyrja, hefur
verið dregið úr rekstri og þar
með þjónustu? í því er enginn
sparnaður fólginn. Nei, það þarf
að sýna fram á með skýrari
rökum en gert hefur verið, að
Heilbrigðisstofnun nái þessu
markmiði svo miklar líkur hefur
það á móti sér.
6. Sjálfsagt er að útiloka óeðli-
lega samkeppni eftir föngum. En
ekki er öll samkeppni óeðlileg,
heldur er hún oft til góðs.
Annars verður að segja eins og
er, að samkeppni milli spítal-
anna fyrirfinnst varla, enda þótt
milli þeirra megi finna heil-
brigðan meting um að standa sig
sem bezt og eru þessi skrif okkar
Sigurðar Þórðarsonar gott dæmi
um hann.
Niðurlag
Niðurstaðan af öllum umræðum
um heilbrigðismál hlýtur alltaf að
felast í svari við spurningunni, um
það hvort ástandið í heilbrigðis-
málum okkar sé gott eða slæmt.
Sjálfsagt mætti margt betur
fara en nú í heilbrigðismálum.
Hins vegar notum við ekki meira
hlutfall af þjóðartekjum í heil-
brigðisþjónustu en þjóðir sam-
bærilegar í lífskjörum. Athugun á
því, hvað við fáum fyrir þetta fé
hefur ekki farið fram. Ef stofn-
setja á Heilbrigðisstofnun ríkisins
til þess að lagfæra það sem aflaga
fer í heilbrigðiskerfi okkar, þarf
miklu nánari athuganir á því sem
að er, hugsanlegum lausnum og
hvort sú lausn, sem valin er, leysir
í raun vandann og skapar ekki
annan verri.
Við vitum nokkurn veginn hvað
við höfum og við þurfum að vita
mun betur hvað við fáum.
stefnu skuli opinbera svo augljósa
andstöðu við það að allir skuli
hafa jafnan rétt til náms.
Eðlilega vinna námsmenn líka
til að reyna að brúa bilið milli
námsláns og framfærslukostnaðar
en því miður eru reglur LIN
þannig að þetta bil verður ekki
brúað. Vér getum því ekki litið
öðruvísi á tillögur yðar en að þér
séuð með þeim að segja þeim 4000
námsmönnum sem þiggja lán frá
LIN að þeir hafi engan tilverurétt.
En kannski hafið þér hugsað yður
að þessi 40% niðurskurður leiði til
samsvarandi fækkunar náms-
manna og að um 1500 þeirra hætti
námi og fari á togara?
Einar Birgis Steinþórsson
formaður
Bandalags íslenskra
sérskólanema
Pétur Reimarsson
formaður
Sambands íslenskra
námsmanna erlendis
Þorgeir Pálsson
formaður
Stúdentaráðs
Háskóla íslands
Verkfall
norska
alþýðusam-
bandsins?
Ósló. 25. marz. frá Jan Erik
Laure. fréttaritara Mbl.
í DAG slitnaði upp úr samn-
ingaviðræðum norska alþýðu-
sambandsins og samtaka
norskra vinnuveitenda og
blasir verkfall 200.000
manna við.
Deilunni hefur verið vísað
til sáttasemjara og kemur
vart til verkfalls fyrr en í
fyrsta lagi eftir tvær vikur.
Það var alþýðusambandið
sem ákvað að slíta samninga-
viðræðunum, þegar sýnt þótti
að vinnuveitendur myndu
halda fast við tilboð sitt um
launahækkun um fimm af
hundraði. Alþýðusamtökin
krefjast hækkunar um 12 af
hundraði.
Samdráttur
í sovéskri
olíufram-
leiðslu
Á Vesturlöndum hefur því
verið spáð, að á næstu árum
muni samdráttur verða í olíu-
framleiðslu Sovétmanna.
Menn hafa þó ekki verið á
einu máli um þetta. Sovét-
menn sjálfir hafa ekkert um
þetta mál sagt fyrr en nú
fyrir skömmu, þegar dr. Al-
exander Krylov, í sovésku
vísindaakadcmíunni, viður-
kenndi, að oiiuframleiðslan
kynni að minnka á næstu
árum.
Bandaríska leyniþjónustan
CIA hefur sett fram spá um
það, að Sovétríkin verði farin
að flytja inn olíu eftir 10—15
ár. Það mynd hafa mikil áhrif
um heim allan, því að um
þessar mundir eru Sovétríkin
mesta olíuframleiðsluland
veraldar og sér Austur-
Evrópuríkjunum fyrir tveim
þriðju af olíuþörf þeirra.
1979 fluttu Sovétmenn út
155 milljón tonn af olíu. Fyrir
aðildarríki Comecon (efna-
hagssambands kommúnista-
ríkjanna) skipti sovéska olían
miklu. 1978 nam hún 88% af
neyslu þeirra eða 65,5 milljón-
um tonna.
Hagstofa Sovétríkjanna
staðfesti fyrir nokkru, að olíu-
framleiðslan 1979 hefði verið 7
milljónum tonna minni en
áætlað hafði verið, en áformað
var að framleiða 593 milljónir
tonna.
Vestrænir sérfræðingar
telja, að sovéska olíufram-
leiðslan muni haldast í um 600
milljónum tonna fram til 1985
en þá muni hún dragast smátt
og smátt saman í 550 milljón
tonn 1990. (Heimild L’Echo de
la Bourse)
Konur fái sömu
laun og karlar
LuxembourK. 27. marz. — AP.
DÓMSTÓLL Efnahagsbanda-
lags Evrópu felldi í dag þann
úrskurð í Luxembourg, að kon-
um og körlum, sem vinna sams
konar störf, beri sömu laun.
Taki kona við starfi karlmanns,
þá á hún að fá sömu laun og
karlmaðurinn hafði fyrir. Það
var brezkur dómstóll sem hafði
beðið um úrskurð vegna máls
sem kom upp í Bretlandi. Þar
tók kona við starfi karlmanns
en fékk 20% lægri laun en hann.
Við vitum
við höf um,
Opið bréf til þriggja fjárveitinganefndarmanna:
Að lifa af vísitölu-
bótum ráðherra