Morgunblaðið - 09.05.1981, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. MAÍ1981
Harna
Frakkar
Giscard?
EFTIR fyrri umferð forsetakosninjíanna í Frakklandi
virtist lítill sem enginn munur á fyígi Valery Giscard
d'Estaings forseta ojí sósíalistans Francois Mitterands.
Gaullistaleiðtojíinn Jacques Chirac lýsti síðan yfir stuðn-
injfi við Giscard. en með svo lítilli hrifninjíu að hann
raunverulej?a j?af venjulejfum kjósendum jcaullista frjálsar
hendur. Á sama tíma sneru vinstrisinnar bökum saman.
Kommúnistar höfðu orðið
fyrir mesta áfalli sínu síðan
fyrir stríð og ákváðu að lýsa yfir
stuðningi við Mitterand. Staða
Mitterands batnaði og sam-
kvæmt síðustu skoðanakönnun-
inni fyrir kosningar hafði hann
um 3% meira fylgi en forsetinn.
En báðir sigurvegararnir úr
fyrri umferð hafa verið á valdi
þeirra sem þeir töpuðu fyrir
fyrir síðari umferðina.
Dræmur stuðningur Chiracs
hefur verið Giscard fjötur um
fót. Chirac lýsti því yfir eftir
fyrri umferðina að sjálfur mundi
hann greiða Giscard atkvæði, en
sagði stuðningsmönnum sínum
að þeir yrðu að gera það upp við
samvizku sína hvernig þeir kysu.
En aðeins fjórum dögum fyrir
síðari umferðina sneri Chirac
við blaðinu og hvatti stuðn-
ingsmenn sína til að koma í veg
fyrir kosningu Mitterands.
„Mitterand heldur áfram að
sækja innblástur í efnahags-
kenningar sem hafa mistekizt
alls staðar þar sem þeim hefur
verið beitt," sagði Chirac. „Gisc-
ard d’Estaing hefur fyrir sitt
leyti tekið tillit til þeirra óska
sem kjósendur mínir 26. apríl
létu í ljós,“ bætti hann við.
„Hann hefur sagt að hann muni
milda stefnu sína. Hann hefur
heitið að koma til leiðar auknu
frelsi og einstaklingsfrumkvæði
og endurreisa framleiðsluna til
að kveða niður atvinnuleysi.“
Mikilvægur liðsauki
Giscard bættist þar með mik-
ilvægur liðsauki og auknar líkur
urðu til þess að hann fengi til
liðs við sig 5,2 milljónir kjósenda
gaullista og tryggði sér sigurinn
á sunnudaginn. Jafnframt hefur
forsetinn bætt vígstöðu sína með
því að gera stuðning kommún-
ista við Mitterand að aðalmáli
kosninganna.
Forsetinn lagði hart að Mitt-
erand í sjónvarpskappræðum
þeirra fyrr í vikunni að svara því
ákveðið hvernig hann mundi
tryggja sér starfhæfan meiri-
hluta og hvaða hlutverki komm-
únistar mundu gegna ef hann
sigraði. Mitterand fór undan í
flæmingi, en með því að gefa
ekki mótherja sínum viðunandi
svör styggði hann fyrrverandi
samherja sína á vinstra vængn-
um.
Marchais og kommúnistar
hans áttu ekki annars úrkosti en
að lýsa yfir stuðningi við Mitter-
and í síöari umferðinni. Fjórði
hver kjósandi kommúnista sneri
baki við Marchais og margir
þeirra fylktu sér undir fána
sósíalista. Herferðinni gegn sósí-
alistum var hætt í bili til að
tryggja ósigur Giscards, en
stuðningurinn við þá er dræmur.
Marchais hefur tekið fram að
hann sé óánægður með óljósa
afstöðu Mitterands gagnvart
kommúnistum og hefur oft sagt
að hann muni ekki styðja sósíal-
istastjórn sem kommúnistar fái
ekki aðild að. Kommúnistaflokk-
urinn hefur opinberlega kvartað
yfir því að Mitterand veiti þeim
ekki eins mikla eftirtekt og
Giscard gaullistum. Tvær dul-
búnar árásir á Mitterand hafa
birzt í kommúnistamálgagninu
L’Humanité og dyggur flokks-
maður komst þannig að orði í
viðtali við blaðið: „Fyrir okkur
er það mikil fórn að kjósa
Mitterand, en við munum gera
það, þótt það sé ekki sársauka-
laust."
Mitterand óljós
Mitterand verður að hafa
starfhæfan þingmeirihluta til að
framfylgja stefnu sinni og þar
sem hann hefur aðeins 23%
þingsæta verður hann að semja
við kommúnista, en það nægir
ekki því að kommúnistar hafa
aðeins 17% þingsæta.
Mitterand hefur sagt að hann
muni rjúfa þing og efna til nýrra
kosninga í von um að vinstri-
sinnar vinni þingmeirihluta.
Giscard spurði hann að því í
sjónvarpsumræðunum hvað
hann hygðist gera ef hann fengi
ekki meirihluta og gaf í skyn að
afleiðingin yrði stjórnmálaöng-
þveiti. Forsetinn skoraði á Mitt-
erand að „sýna sitt rétta andlit"
og gefa til kynna hvaða tilslak-
anir hann væri reiðubúinn að
gera gagnvart kommúnistum til
að tryggja stuðning þeirra í
samsteypustjórn. Svar Mitter-
ands var í aðalatriðum á þá leið
að hann gæti ekki tekið slíkar
ákvarðanir fyrr en þar að kæmi.
Giscard útfærði þetta nánar í
sjónvarpi daginn eftir þegar
hann sagði að ef hann næði kjöri
væri þingmeirihluti þegar fyrir
hendi. Andstæðingur hans
mundi rjúfa þing og reyna að
tryggja sósíalistum og kommún-
istum meirihluta. Stefna sósíal-
ista yrði háð samþykki kommún-
ista, aðeins það sem þeir sam-
þykktu yrði tekið upp í stefnu-
skrána. Samkvæmt því sem
Marchais ritaði í kommúnista-
málgagninu L’Humanité í vik-
unni vilja kommúnistar róttæk-
ar breytingar og umbætur fjand-
samlegar kapítalisma. „Við vilj-
um að breytingin hefjist daginn
eftir kosningarnar með myndun
ríkisstjórnar vinstra bandalags
með þátttöku ráðherra kommún-
ista,“ sagði hann.
Óánægðir gaullistar
Ein helzta von stuðnings-
manna Mitterands hefur verið
sú að þeim takist að fá til liðs við
sig vinstrisinnaða gaullista og
það hefur vegið nokkuð upp á
móti þeim rökum Giscards að
öngþveiti muni fylgja í kjölfar
sigurs Mitterands.
Giscard
Gaullista-þingmaðurinn Joel
le Tac sagði í síðustu viku að til
þess að verja núverandi þjóð-
skipulag væri ekki lengur nauð-
synlegt að endurkjósa Giscard.
„Þjóðfélagið getur varið sig
sjálft," sagði hann ... Nú eru
valdaskipti leiðin til að verja
lýðræðið.
Giscard á ekki upp á pallborð-
ið hjá gaullistum og hefur aldrei
getað komið í staðinn fyrir De
Gaulle í augum gaullista. Þeir
eru óánægðir með kúvendingar á
stefnu hans, tilraunir hans til að
friðmælast við Rússa (þeir
hneykslast einkum á pílagríms-
ferð hans til Varsjár, þar sem
hann hitti Brezhnev að máli
skömmu eftir innrásina í Afgh-
anistan) og hroka hans sem
hefur valdið mörgum persónu-
legum sárindum. Haft hefur
verið eftir ættingja Giscards að
forsetinn trúi öllu sem hann
segi, hlusti á enga aðra og haldi
að hann sé konungur Frakk-
lands. Því er haldið fram að
Mitterand geti fengið allmörg
atkvæði Chirac-sinna, bæði
vegna þess að þeim finnist 14 ára
stjórn Giscards of langur tími og
vegna þess að þeir telji að
fallvölt stjórn undir forystu
Mitterands verði skjótasta og
öruggasta leiðin til þess að
gaullistar geti komizt aftur til
valda.
Mitterand hefur einnig reynt
að standa uppi í hárinu á
kommúnistum og stuðnings-
menn hans hafa verið ánægðir
með árangurinn. Sá leiðtogi sósí-
alista sem hefur beitt sér fyrir
þeirri stefnu er Rocard og hann
hefur sagt: „Ég sagði ykkur að
það mundi heppnast."
Liðsinni Chiracs við Giscard
virðist hafa dregið úr þessum
vonum, en engu að síður geta
vinstri- og miðjugaullistar ráðið
úrslitum kosninganna. Andstæð-
ingar Giscards í röðum gaullista
hafa haldið því fram að það sé
ekki í þágu hugsjóna De Gaulles
að kjósa Giscard. Þeir segja að
De Gaulle hafi verið samein-
ingarafl eins og Mitterand hafi
reynt að vera, en Giscard hafi
einangrazt og sameini ekki fólk.
Chirac
Chirac hefur trúlega lýst yfir
stuðningi við Chirac til að kveða
niður þessar raddir og Giscard
hefur lagt sig í líma við að koma
til móts við gaullista.
Afsökunarbeiðni
Lengst af hefur Giscard staðið
einn uppi og hann hefur nánast
orðið að biðja.Chirac afsökunar.
„Chirac hafði á réttu að standa,"
sagði Giscard á hinum mikla
kosningafundi sinum í París sl.
sunnudag. „Það var rétt hjá
honum að verja hugsjónir frels-
is, ábyrgðartilfinningar, og bar-
áttunnar gegn skrifstofubákn-
inu. Það er skylda mín að taka
þessi mál upp. Það er auðvelt
fyrir mig, því að þetta eru mín
baráttumál," sagði hann.
Borgarstjóri sósialista í Mar-
seilles (og fyrrverandi forseta-
efni), Gaston Deferre, gekk svo
langt að stinga upp á myndun
samsteypustjórnar sósíalista,
gaullista og kommúnista eftir
sigur Mitterands. Kommúnistar
vísuðu þessu þegar í stað á bug
eins og við var búizt, en sósíal-
istar eða gaullistar létu ekki til
sín heyra, hvað svo sem það
táknaði. Hvað sem því líður
virðast vonir sósíalista um sam-
starf við gaullista og nýjan
meirihluta án stuðnings komm-
únista hafa brugðizt eftir yfir-
lýsingu Chiracs. En ef Gi9card
tapar getur farið svo að flokka-
samsteypa hans, UDF, leysist
upp og við það gætu valdahlut-
föll breytzt í frönskum stjórn-
málum.
Vinstrisinnar hafa alltaf tap-
að á síðustu stundu í sögu
Fimmta lýðveldisins svo að erf-
itt er að trúa siðustu skoðana-
könnunum sem spá Mitterand
sigri, enda heldur sama fólkið
sem segist ætla að kjósa Mitter-
and að Giscard sigri. Hvað sem
því liður segja kannanirnar að
Giscard fái 71% af atkvæðum
Chiracs, 79% af atkvæðum
hinna óánægðu gaullista Gar-
auds og Debrés, 25% af atkvæð-
um umhverfisverndunarmanna
og 4% af atkvæðum þeirra sem
sátu heima í fyrri umferð.
Samkvæmt könnunum fær Mitt-
erand 84% af atkvæðum komm-
únista, 68% af atkvæðum „litlu"
vinstri frambjóðendanna, 18%
af atkvæðum Chiracs, 21% af
atkvæðum óánægðra gaullista,
50% af atkvæðum umhverfis-
verndunarmanna og 2% af at-
kvæðum þeirra sem sátu heima.
Niðurstaða: Mitterand 50,33%,
Giscard 48,44%.
Frá sjónarmiði Vesturlanda
væri sigur Giscards ugglaust
æskilegri þar sem þá mundi
stöðugleiki áfram ríkja í Frakk-
landi, en ekki er víst að Mitter-
and þyrfti að valda áhyggjum
þrátt fyrir allt að dómi dálka-
höfundar brezka blaðsins Sun-
day Telegraph. Kommúnistar
hafa orðið fyrir svo miklu kosn-
ingaáfalli að þeir geta reynzt
Mitterand viðráðanlegir, óvíst er
að hann mundi beita sér fyrir
eins miklum verðbólguhvetjandi
Mitterand
ríkisútgjöldum og hann hvatti
til í kosningabaráttunni þegar
hann væri orðinn forseti, hann
virðist fylgja sömu stefnu í
öryggismálum Vesturlanda og
Giscard og er jákvæðari gagn-
vart Efnahagsbandalaginu, t.d. í
landbúnaðarmálum. Því mætti
jafnvel halda fram að kosning
Mitterands yrði talin jákvæð út
á við, þar sem draga mundi úr
yfirgnæfandi áhrifum Frakka í
Evrópu og lífið innan Efnahags-
bandalagsins yrði auðveldara.
Mitterand yrði miklu viðráðan-
legri, einkum fyrir Breta, eina
hættan væri sú að hann mundi
valda efnahagslegu öngþveiti.
Síðustu skoðanakannanirnar
voru teknar rúmri viku fyrir
kosningarnar (þær eru bannaðar
síðustu vikuna) og síðan hafa
Giscard og Mitterand leitt sam-
an hesta sína í sjónvarpi og
Chirac lýst yfir stuðningi við
Giscard og allar kosningaspár
eru hæpnar. Brezka blaðið
Guardian vitnar í forseta Evr-
ópuþingsins, frú Simone Veil, til
stuðnings þeirri skoðun að þrátt
fyrir allt muni forsetinn sigra.
Hún viðurkennir að stjórn Gisc-
ards hafi valdið sér vonbrigðum,
en telur að Frökkum hafi vegnað
merkilega vel þrátt fyrir efna-
hagserfiðleika. Stefna Mitter-
ands sé óljós, óvíst sé hvernig
stjórn hann myndi, hann sé
óskrifað blað. „Þar sem við erum
að kjósa um næstu sjö ár ætti
skynsemin að bera hugarástand
okkar ofurliði," segir hún. Orð
hennar virðast styðja þá gömlu
kenningu að Frakkar kjósi með
hjartanu í fyrri umferð, en
peningaveskinu i hinni síðari.