Morgunblaðið - 25.06.1981, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 25. JÚNÍ iðfil
U tanríkismál
og herfræði
eftir Birgi ísl. Gunnarsson alþm.
í þinglok fóru fram umræður
um skýrslu utanríkisráðherra um
utanríkismál. Enn einu sinni fór
þessi umræða fram á mesta anna-
tíma þingsins. Það er ekki sæm-
andi fyrir Alþingi, að umræða um
þennan mikilvæga málaflokk skuli
ár eftir ár fara fram á hlaupum. í
öllum þjóðþingum fær umræða
um utanríkismál verðugan sess og
þannig á það að sjálfsögðu einnig
að vera hjá okkur íslendingum.
Okkur skortir
sérþekkingu
Umræðan að þessu sinni eins og
oft áður einkenndist af grundvall-
ardeilumálinu i íslenskum utan-
ríkismálum, þ.e. afstöðunni til
Atlantshafsbandalagsins og varn-
arsamningsins við Bandaríkin. Af
hálfu Alþýðubandalagsins og ann-
arra herstöðvaandstæðinga hefur
umræðan í vaxandi mæli snúist
um ýmis herfræðileg atriði varð-
andi eðli stöðvarinnar í Keflavík.
Reynt er að telja mönnum trú um
að hér sé fyrst og fremst um
árásarstöð að ræða sem jafnvel
hýsi kjarnorkuvopn. Því er ekki að
neita að við íslendingar eru nokk-
uð vanbúnir að ræða um herfræði-
leg efni. Þar skortir okkur sér-
þekkingu. Þess vegna verður Al-
þingi að gefa ríkan gaum þeirri
þingsályktunartillögu, sem flutt
var í þinglok um sérstakan ráðu-
naut í öryggis- og varnarmálum,
en fyrsti flutningsmaður hennar
er Friðrik Sophusson.
Við íslendingar og þá ekki síst
þingmenn verðum að mynda
okkur skoðun í þessum efnum og
þá ekki aðeins á herfræði Banda-
ríkjanna og annarra bandalags-
þjóða okkar, heldur einnig á her-
fræði Sovétríkjanna, en allt varn-
arkerfi vestrænna þjóða byggist á
að geta varist hugsanlegri árás frá
Sovétríkjunum.
Norsk álit
í umræðunum á Alþingi gerði
formaður Alþýðubandalagsins
sérstaklega að umtalsefni ummæli
norsks hermálasérfræðings And-
ers Hellebust, sem hér var á ferð í
vor, en hann ræddi sérstaklega við
Þjóðviljann um herstöðvar á ís-
landi og í Noregi. Svavar Gestsson
eyddi löngum tíma í ræðu sinni til
að fjalla um viðtalið við þennan
norska vinstri sósíalista. Það er
því ekki úr vegi að vekja athygli á
skoðunum annars norsks manns,
sem nýlega hefur gert úttekt á
hernaðaraðferðum Sovétmanna.
Maður þessi heitir Gullow Gjeseth
og er forstöðumaður norska her-
foringjaskólans. Hér á eftir verð-
ur gert grein fyrir nokkrum atrið-
um úr riti hans.
Stríð og vopna-
búnaður mikil-
vægur þáttur
Hann bendir á, að stríð og
vopnabúnaður sé mikilvægur þátt-
ur í kenningum Marx og Lenins og
leiði til þess, að hernaðarstyrkur
þyki eðlilegur og hafi mikilvægan
sess í þjóðfélaginu. „Stríð er
framhald stjórnmálabaráttu og
eðlilegur þáttur hennar — aðeins
spurning um aðferð." Þessi kenn-
ing Lenins sé enn í góðu gildi og
því sé hernaður mjög eðlilegur
þáttur í allri stjórnmálaumræðu í
ríkjum sósíalismans.
Hernaðarmáttur er afgerandi
þáttur i því hlutverki, sem Sovét-
ríkin sjá sjálf sig í heiminum.
Markmið Sovétríkjanna í stríði sé
„Því er ekki að neita að
við íslendingar erum
nokkuð vanbúnir að
ræða um herfræðileg
efni. Þar skotir okkur
sérþekkingu. Þess
vegna verður Alþingi að
gefa ríkan gaum þeirri
þingsályktunartillögu,
sem flutt var í þinglok
um sérstakan ráðunaut
í öryggis- og varnarmál-
um,“ segir Birgir ísl.
Gunnarsson alþm. í
þessari grein.
að sigra og eftirfarandi aðstæður
eigi að leggja grunn að sigrinum:
Eyðilegging í hernaðarmætti and-
stæðinganna. Hertaka hernaðar-
lega mikilvægra staða. Hernema
landssvæði andstæðinganna. Setja
við völd stjórnir, sem Sovétríkin
geta ráðið við eða a.m.k. þolað.
Hugsjónaleg uppfræðsla íbúa
hinna herteknu svæða og að hafa
áhrif á fólkið.
Árásarstríð er það stríðsform,
sem er afgerandi í þjálfun sovéska
hersins. I orði kveðnu segjast
Sovétmenn aldrei ráðast á aðra.
Þeir undirbúa aðeins varnir sínar,
en öll þjálfun miðist við það, að
„vörn“ verði umsvifalaust snúið í
árásarsókn og vígvöllurinn verði
landsvæði andstæðingsins. Mikil-
vægur þáttur í að eyðileggja
herstyrk andstæðingsins er að
hernema hernaðarlega mikilvæg
landsvæði. Þetta eru staðir, sem
eru mikilvægir vegna þess, að sá
hernaðaraðili, sem ræður yfir
þeim eða getur notað þá, hefur
betri aðstöðu eða visst forskot
fram yfir hinn að því er hernaðar-
lega stöðu snertir.
Hernaðarlegt
mikilvægi Islands
Island kemur hér undir að
sjálfsögðu. Hernaðarleg staða
landsins er löngu viðurkennd og
mikilvægi íslands vex frekar en
hitt. Sovétmenn munu því sækjast
eftir aðstöðu hér, hvort sem hér
verður herstöð NATO eða ekki.
Það er hernaðarlega mikilvæg
lega landsins, sem hér ræður
úrslitum en ekki það, hvort hér
eru varnarstöðvar eða ekki.
Hinn norski herfræðingur bend-
ir á, að á síðustu 20 árum hafi
Sovétmenn lagt mikla áherzlu á
Alþjóðanáttúrufriðunar-
sjóðurinn WWF 20 ára
eftir dr. Sturlu Friðriksson
Tuttugasti aðalfundur Alþjóða-'
náttúrufriðunarsjóðsins WWF var
haldinn í Wembley, Englandi,
hinn 27. maí síðastliðinn.
Var þar gerð grein fyrir starf-
semi samtakanna, sem hafa unnið
að friðun dýrastofna og gróður-
vernd víða um heim með upplýs-
ingaþjónustu, vísindalegri aðstoð
og fjárframlögum.
Aðdragandi að
stofnun WWF
Hvatamaður að stofnun þessa
sjóðs var sir Julian Huxley, sem
var fyrsti forseti UNESCO og sá
sem stofnaði IUCN-samtökin, sem
er skammstöfun fyrir Alþjóða-
samtök náttúru- og auðlinda-
verndar. IUCN-samtökin voru
stofnuð árið 1948 og láta sig varða
alþjóðanáttúruverndarmál. Þau
eru samtök vísindamanna og opin-
berra náttúruverndaraðila fjölda
þjóða og erum við Islendingar
aðilar að þeim, en þau höfðu
lengst af lítið fjármagn til stór-
framkvæmda. Þess vegna datt
mönnum í hug að stofna þeim við
hlið styrktarsjóð, sem einnig feng-
ist við fræðslu- og kynningar-
starfsemi í náttúruverndarmál-
um.
Sir Huxley kallaði síðan þrjá
menn til fundar við sig um
stofnun slíks sjóðs og var sir Peter
Scott einn þeirra manna (hinir
voru E.M. Nicholson, brezkur
náttúruverndarmaður, og Guy
Mountfort, sem var forstjóri aug-
lýsingafyrirtækis). Þeir stofnuðu
svo sjóðinn árið 1961 og varð
Bernharð prins af Hollandi síðan
forseti samtakanna.
Forsvarsmenn samtakanna
gerðu sér grein fyrir því að þau
yrðu að vera alþjóðleg og ópólitísk
og þyrftu að ná til almennings. Og
viðfangsefnið var að afla fjár til
friðunaraðgerða og reka upplýs-
ingastarf.
Fjáröflun
Fjáröflun hefur gengið framar
beztu vonum, því bæði einstakl-
ingar og félög gefa fé í sjóðinn.
Einkum ýmsir stórir auðhringar,
en drýgstar tekjur fást af ýmsum
smávarningi, sem seldur er með
sjóðsmerkinu í ágóðaskyni. Merki
þetta er pandabjörn og þekkja það
eflaust margir, sem keypt hafa
ferðaútbúnað og ýmsan smávarn-
ing erlendis.
Eins hefur fólk vafalaust tekið
eftir pandamerkinu á mörgum
umhverfis- og dýralífskvikmynd-
um, sem sýndar eru í sjónvarpinu,
en taka þeirra mynda er þá styrkt
af sjóðnum. Sjóðurinn hefur
styrkt útgáfu bóka og bæklinga
um lifnaðarhætti dýra og um-
hverfismál, og staðið fyrir fræðslu
um náttúruvernd meðal æsku-
fólks, og þar sem kennsla og
leiðb“iningastarfsemi eru drjúgur
þáttur í starfsemi sjóðsins hafa
ýmsar kennslustofnanir einnig
lagt sinn skerf af mörkum til
samtakanna.
Aðalverkefni sjóðsins hefur ver-
ið að bjarga frá glötun sjaldgæf-
um dýra- og plöntutegundum, með
því t.d. að fyrirbyggja ásókn
manna í viðkomandi tegund, eða
með því að reyna að örva viðkomu
tegundarinnar og hlúa að um-
hverfi hennar.
Verkefni
Eitt af fyrstu verkefnum sjóðs-
ins var t.d. að kaupa upp og friða
óshólma Guadalquivir-árinnar á
Spáni (svonefnda Marismas), sem
eru mikilvæg fuglasvæði. Þar eru
t.d. vetrarheimkynni margra
sumarfugla okkar.
Annað þýðingarmikið verkefni
var að styrkja Darwin-rannsókn-
arstöðina á Galapagoseyjum í
Kyrrahafi, en á þeim paradísar-
eyjum sérstæðra tegunda er mikið
starf fólgið í að viðhalda uppruna-
legu umhverfi og lífríki þessara
einstæðu eyja.
Einnig má minnast á, að sjóður-
inn hefur styrkt ýmsa viðleitni til
að endurbyggja lífríki svæða, sem
maðurinn hefur umturnað. Þannig
var búið að útrýma oryxinum í
Arabíu, en til voru nokkrir ein-
staklingar í dýragörðum, og er nú
reynt að fjölga þeim og flytja til
fyrri heimkynna.
Eitt stærsta verkefni sjóðsins er
að varðveita tígrisdýrið í Austur-
löndum. Um 1930 var talið að til
væru um 100.000 tígrisdýr, en 40
árum seinna voru aðeins orðin
eftir 5.000 dýr. Sjóðurinn gekkst
þá fyrir svonefndri tígrisáætlun,
sem hófst 1972 og var herferð gerð
til að varðveita tígrisdýrið. Fram-
lag sjóðsins var 1 milljón Banda-
ríkjadala og lagði Indland 8 millj-
ónir á móti. Nú hefur tígrum aftur
Dr. Sturla Friðriksson
fjölgað á Indlandi. Þannig mætti
lengi telja. Á síðastliðnum 20
árum hafa samtökin varið fjár-
magni til náttúrufriðunar sem
svarar til 350 milljóna nýkróna og
hafa þau styrkt 2.800 viðfangsefni
í 130 löndum. Þau hafa veitt styrki
til 260 þjóðgarða og friðlanda í
öllum heimsálfum. Eitt af þeim
viðfangsefnum var framlag veitt
til kaupa og friðunar á Skaftafelli
í Öræfum eins og kunnugt er.
Misjafn árangur
Ekki hafa öll verkefni sjóðsins
verið jafn árangursrík, t.d. eru
enn mikil brögð að veiðiþjófnaði í
Afríku þar sem veiðiþjófar sækj-
ast í ríkum mæli eftir nashyrning-
um, fílum, ljónum og hinum stóru
kattaættardýrum, en sjóðurinn
hefur styrkt friðun þessara dýra.
Hitabeltisskógunum er stöðugt
verið að eyða. Talið er að 20 ha.
skóga séu felldir á hverri mínútu,
svo þar er að verða hraðfara
eyðing, sem sjóðurinn rekur áróð-
ur gegn.
Framtíðarspá
Sífellt er gengið á forða dýra og
plöntutegunda og talið er, að á
tíundu hverri mínútu glatist ein-
hver tegund æðri og lægri dýra og
plantna, þannig ættu milljón teg-
undir að vera horfnar um næstu
aldamót. Þetta er stórfelld sóun
verðmæta og óbætanlegt tjón
Prins Philip, hertogi af Edinborg, nýkjörinn forseti WWF, stendur
fyrir framan merki samtakanna, sem er pandabjörn.