Morgunblaðið - 25.06.1981, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 25. JÚNÍ 1981
FRÁ ORKUÞINGI
Jóhann Már Maríusson, yfírverkfræðingur:
Fimm stórar
vatnsaflsvirkj-
anir fram til
aldamóta
Þriðjungur af nýtanlegu
vatnsafli þá nýttur
Á ALÞINGI hafa nýlega komið fram þrjú frumvörp um
raforkuver, sem allir stjórnmálaflokkar standa að.
Sammerkt með þeim öllum virðist vera, að þau gera ráð
fyrir virkjanauppbyggingu sem gerir verulega betur en
að anna aukningu á almennri raforkueftirspurn. Ég lít
svo á að með þessu sé ljóst að vilji Alþingis sé
eindreginn sá að stefna beri í aukningu orkufreks
iðnaðar í landinu og gera megi ráð fyrir að þeirri stefnu
verði framfylgt. Þetta var efnislegt innihald á upphafs-
orðum Jóhanns Más Maríussonar, yfirverkfræðings, á
Orkuþingi, er hann ræddi framtíðarþróun í erindi sínu:
„Fjárfesting og mannafli við rafokuframkvæmdir“.
I mínum huga hlýtur markmið okkar að vera að
lífskjör landsmanna verði með hyggilegum orkufram-
kvæmdum og orkunýting bætt svo sem frekast er
kostur, án þess að stofnað verði til óhóflegrar
skuldasöfnunar eða þenslu í atvinnulífi þjóðarinnar
og/eða óvarkárni í umhverfismálum.
Fimm vatnsorkuver
fram til aldamóta
Á ráðstefnu Stjórnunarfélags-
ins um „ísland árið 2000“ setti ég
fram hugmynd um þróun orkuöfl-
unarkerfisins, sem fól í sér fimm
stór vatnsorkuver fram til næstu
aldamóta, þar af þrjú á Þjórsár-
svæðinu og tvö utan þeirra, þar á
meðal það stærsta. Þessi raforku-
ver eru: Klönduvirkjun, Fljóts-
dalsvirkjun. stækkun Búrfells-
virkjunar. Sultartangavirkjun og
virkjun efri Þjórsár, ásamt aukn-
um miðlunum á Þjórsársvæðinu
og svokölluðum Kvíslaveitum í
Þórisvatni. Þessar framkvæmdir
myndu auka raforkuframleiðslu-
getuna um tæpar 6 TWh (6
þúsund milljón kílówattstundir)
og aflgetuna um tæp 1100 MW.
Núverandi landskerfi að meðtöld-
um Hrauneyjafossi og Kröflu full-
nýttum getur hinsvegar framleitt
núna 4 TWh og hefur aflgetu 800
MW. Um aldamót yrði þá búið að
virkja 1900 MW með orkuvinnslu-
getu um 10 TWh, sem er um
þriðjungur af nýtanlegu vatnsafli
Islands en fimmtungur af mögu-
legri framleiðslugetu með vatns-
afli og jarðgufu.
Síðan ræddi Jóhann Már um
fjárfestingu í orkuöflun og orku-
frekum iðnaði miðað við framan-
greint en þar um vísast til með-
fylgjandi töflu (11—10). Orðrétt
sagði hann: „Ef reikna má með
því, að fjárfestingin í raforku-
framkæmdum undanfarinna ára
Jóhann Már Maríusson. yfirverk-
fræðingur.
hafi ekki reynst þjóðarbúinu
ofviða og sú fjárfesting geti skilað
viðunandi arði, má fullyrða, að
áðurnefnd hugmynd um framtíð-
arþróun raforkukerfisins geti tal-
ist vel innan hæfilegra marka,
hvað varðar fjárfestinguna sem
hún krefst. Hvað varðar mann-
aflaþörfina til byggingarfram-
kvæmdanna má gera ráð fyrir, að
mannaflaþörfin að meðaltali verði
heldur minni en undanfarin ár,
verði raforkuuppbyggingin eins og
áður er lýst. Þeir þættir sem ég
hefi tekið til athugunar í þessu
erindi benda til þess, að sú mynd
sem brugðið hefur verið upp af
framtíðarþróuninni séu vel innan
viðráðanlegra marka í fjármagns-
legu og framkvæmdalegu tilliti.
KOSTNAOUR OG MANNAFLaÞÖRF VIO UPPBYGGINGU RAFORKUKERFISINS
OG ORKUFREKS IONAOAR Á TÍMABILINU 1981-2000
ÁHLEG MEDALEJÁAFESTING ÁRLEG MANHAELAÞÖRE
(UILLJÓN kr. VEROLAG APRÍL 198 1) (ÁRSVERK AO UEOALTALI)
□
m
SK ÝRINGAR :
HEILO
VIRKJANIR OO FLUTUINOSVIRKI
AORAR R AFORK UFRAUK V AEUDIR
ORKUFREKUR IONAOUR
Horft um öxl
og fram á veg
Jóhann Már gat þess í upphafi
erindis síns að orkuframleiðslan
hefði fimmfaldast á sl. fimmtán
árum, úr 663 GWh 1965 í 3128
GWh 1980. Þar að auki hafi mest
allt landið verði tengt saman í eitt
raforkukerfi með byggingu sam-
tengilína (byggðalína). í lok þessa
árs verði samtengingin komin
langleiðina með byggðalínu frá
Hryg'ístekk á Fljótsdal suður til
Hafnar í Hornafirði, þó sumar
tengingar verði að teljast veiga-
litlar ennþá. 1965 voru 1116
sveitabæir utan sameiginlegra
rafveitukerfa, nú aðeins 175.
í lokaorðum Jóhanns sagði hann
m.a.:
„Það að koma upp orkufrekum
iðnaði krefst mikils undirbúnings
og stundum langs aðdraganda. Eg
er á þeirri skoðun, að sá undirbún-
ingur sem er eftir að vinna í þessu
efni þurfi nú að fá forgang, ef
svipuð þróun á að geta átt sér stað
sem hér hefur verið lýst. Málið er
ekki svo einfalt, að iðnaðartæki-
færin standi í biðröð albúin þess
að bjóða sig fram á þeim tíma og
með þeim kjörum sem hentar
okkar geðþótta. Þegar að fram-
kvæmdaákvörðunum kemur, verð-
ur hvert skref að stígast að vel
undirbúnu máli og fullu raunsæi.
Ég hætti mér ekki frekar út á
þessa braut hér, því þetta mál eitt
út af fyrir sig er efni í heilt erindi.
Að lokum vildi ég vekja athygli
á eftirfarandi hugleiðingum, sem
e.t.v. er vert að gefa sérstakan
gaum við ákvarðanir um virkjana-
framkvæmdir á næstu áratugum.
Á Þjórsársvæðinu hefur nú ver-
ið gengið frá endanlegri mynst-
uráætlun um tilhögun virkjana á
svæðinu niður fyrir Búrfell. Hér
er um fjölmargar virkjanir að
ræða, sem flestar eru af hæfilegri
stærð og fjárhagslega hagkvæm-
ar. Nú eru þegar komnar þrjár
stórvirkjanir á svæðið og sú fjórða
verkhönnuð og ráðgerðar fram-
kvæmdir við hana á næstu árum.
Það virðist því liggja nokkuð beint
við, að mikil hagkvæmni sé í því
fólgin að haga framkvæmdum á
þessu svæði þannig, að þar verði
haldið óslitinni byggingavinnu,
sem gæti þá haldist nokkuð fram á
næstu öld og gæti þannig orðið
grundvöllur að stöðugum bygg-
ingariðnaði á þessu svæði með
tilheyrandi atvinnuöryggi og jafn-
vægi í atvinnuframboði. Gæti
þetta orðið mikilvæg atvinnugrein
og lyftistpng í þeim héruðum, sem
nærri liggja þessu virkjanasvæði.
Öðru máli gegnir með Blöndu og
Fljótsdalsvirkjanir, sem eru einu
virkjanirnar hvor á sínu vatna-
sviði og ekki liðir í stærri virkj-
anakeðju. Augljóst er, að mikil
hagkvæmni fylgir því að sem
flestir, sem koma til með að vinna
við að koma þessum virkjunum
upp eigi heima sem næst virkjun-
arstöðunum. Hér er hins vegar um
stór verk að ræða, sem aðeins taka
tiltölulega takmarkaðan tíma. Því
virðist æskilegt, að þetta sérstaka
vandamál verði tekið með í heild-
ardæmið við ákvarðanir um þess-
ar virkjanaframkvæmdir og orku-
nýtingaráformin þeim tengdar,
með það fyrir augum að stuðla að
sem mestu jafnvægi í atvinnumál-
um þeirra héraða, sem umræddar
framkvæmdir hafa áhrif á.“
Frá vinstri: Guðni Guðmundsson rektor, Knútur Hallsson sknfstoíu-
stj. menntamálaráðuneytinu, dr. Ilalldór Eliasson prófessor og
verðlaunaþeginn dr. Jón Arason dósent.
Jón Arason dósent hlaut verðlaun
VERÐLAUNASJÓÐUR dr. phil.
Ólafs Danielssonar og Sigurðar
Guðmundssonar arkitekts var
stofnaður árið 1954 af frú Svan-
hildi Ólafsdóttur stjórnarráðs-
fulltrúa. Tilgangur hans er m.a.
að verðlauna islenskan stærð-
fræðing, stjörnufræðing eða eðl-
isfræðing og skal verðlaununum
úthlutað án umsókna.
Verðlaun til þessa hafa þeir
Leifur Ásgeirsson, prófessor, dr.
Trausti Einarsson, prófessor, Þor-
björn Sigurgeirsson, prófessor, og
dr. Guðmundur Pálmason, jarð-
eðlisfræðingur, hlotið. Að þessu
sinni hefur stjórn sjóðsins ákveðið
að verðlauna dr. Jón Arason
dósent, fyrir rannsóknir í stærð-
fræði á sviði algebru og algebru-
rúmfræði. Verðlaunin nema kr.
12.000.00.
Jón er fæddur á Húsavík árið
1946, lauk stúdentsprófi frá MA
1965 og doktorsprófi við háskól-
ann í Mainz árið 1974. Hann
starfaði fyrst sem sérfræðingur
við Raunvísindastofnun Háskól-
ans og hefur starfað sem dósent í
stærðfræði við Háskóla íslands
síðan 1978. Ritgerðir eftir Jón
hafa birst í erlendum stærðfræði-
tímaritum og hafa kenningar hans
um ferningsform vakið athygli.
I stjórn verðlaunasjóðsins eru
þeir Guðni Guðmundsson, Halldór
Elíasson og Knútur Hallsson.