Morgunblaðið - 25.06.1981, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 25. JÚNÍ1981 3 1
Lýsum upp
skúmaskotin
eftir Sigurlaugu
Bjarnadóttur
Islenzkir skattborgarar glugga
um þessar mundir í skattskrána,
sem lögð er fram í einu skattum-
dæminu af öðru. Það er greinilegt
að ríkið hremmir sem fyrr til sín
yfirgnæfandi meirihluta af öllum
opinberum gjöldum. Nær væri, að
sveitarfélögin fengju meira í sinn
hlut til að standa undir nauðsyn-
legum framkvæmdum og þjónustu
heima í héraði í stað þess að búa
við þetta eilífa samkrull og
skömmtun úr hnefa ópersónulegs
miðstjórnarvalds ríkisins, sem yf-
ir öllu vill gína. Hví ekki að
afnema hreinlega tekjuskatt til
ríkisins og færa hann til sveitarfé-
laganna ásamt auknum verkefn-
um, sem heimamenn hefðu frum-
kvæði um og bæru ábyrgð á. Þessi
hugsjón Sjálfstæðisflokksins um
aukið fjárhagsiegt sjálfsforræði
sveitarfélaganna aísorglega erfitt
uppdráttar. Ekki þarf að undrast,
að róðurinn þyngist nú í þeim
efnum á meðan ráðandi sósíalísk
öfl innan ríkisstjórnarinnar
stefna markvisst að allsherjar
ríkisforsjá, sem ætlar almenningi
í landinu þann hlut helztan að
þiggja það sem að honum er rétt
ofan frá af þeim, sem valdið og
vitið hafa — og þegja síðan.
Samanþjöppun valds
Allt um það hygg ég þó, að
flestir skattgreiðendur greiði sín
gjöld til ríkisins með glöðu geði, sé
þeim í hóf stillt og ofbjóði ekki
greiðslugetu hvers og eins. Fólki
er hinsvegar hreint ekki sama
hvernig skattpeningum þess er
varið. Það er óánægt og tortryggið
gagnvart sívaxandi tilhneigingu
ríkisvaldsins til að ráðskast með
ráðstöfunarfé almennings, sem
unnið var fyrir með súrum sveita.
Menn eru óánægðir með hve
hverfandi litla möguleika hinn
almenni borgari hefir til að hafa
nokkur áhrif á meðferð almanna-
fjár og um leið hræddir við
vaxandi samþjöppun valds í hönd-
um fárra manna.
Þannig vill það heldur hlálega
til, að á sama tíma og skattreikn-
ingar dynja á landsmönnum, þá
lætur ríkisstjórn þau boð út
ganga, að hún muni samkv. bráða-
birgðalögum frá s.l. áramótum
skera niður framkvæmdafé á gild-
andi fjárlögum um þrjú þúsund
miljónir gkr. þá m. vegafé á ný-
samþykktri vegaáætlun.
Niðurskurður fram-
kvæmda — rekstr-
arkostnaður ríkisins
Þessi ráðstöfun — niðurskurður
og um leið ógilding fjárlaga án
alls samráðs við Alþingi, er auð-
vitað réttlætt með því, að hún sé
liður í viðleitni til að hamla gegn
verðbólgunni. Sú skýring er góð og
gild, svo langt sem hún nær. En þá
kemur á móti þessi gamla spurn-
ing: hvort ekki sé nokkur leið að
draga eitthvað úr rekstrargjöldum
ríkisins og ríkisstofnana að því er
nemur t.d. þessum 3000 miljónum
gkr. sem nú á að klípa af vegafénu
svo stórkostleg, og aðkallandi
verkefni, sem bíða úrlausnar í
þessum málaflokki.
Mér koma í hug í þessu sam-
bandi tvær fyrirspurnir til fjár-
málaráðherra, sem ég bar fram á
Alþingi um 5—6 vikum fyrir
þinglok. í annarri þeirra var
spurzt fyrir um hvort áætlað hefði
verið og reiknað út hver myndi
verða kostnaður ríkisins af
greiðslu starfslauna við mötuneyti
nemenda í framhaldsskólum
landsins. Ef svo væri — hve hárri
upphæð myndi nema sá kostnað-
ur. Hin fyrirspurnin var svohljóð-
andi: 1. Hve margir starfsmenn
ríkisins njóta fæðis í mötuneytum
ríkis og ríkisstofnana? 2. Hver er
starfsmannafjöldi þessara mötu-
neyta og hverjar voru heildar-
launagreiðslur miðað við sl. ár? 3.
Hvernig eru þessi fæðishlunnindi
opinberra starfsmanna metin í
kjarasamningum — eru þau skatt-
skyld? Við seinni fyrirspurninni
var óskað skriflegs svars.
Mötuneytismál
framhaldsskóla-
nemenda
Mér þótti eðlilegt, með tilliti til
þess hvernig málið er vaxið, að
bera fram og óska svars við
þessum fyrirspurnum samhliða.
Nemendur við framhaldsskóla
landsins hafa í mörg ár haldið
uppi kröfum um, að ríkið greiddi
launakostnað starfsfólks við
mötuneyti þeirra en hefir hingað
til verið synjað. Nemendur hafa
unað sínum hlut stórilla, skrifað
kröfubréf og farið í kröfugöngur í
anda þess kröfuþjóðfélags, sem við
búum í. Þeir hafa ekki látið undir
höfuð leggjar að vitna til og gera
samanburð á sjálfum sér og
starfsmönnum ríkisins, sem hafa
þegar lengi notið þessara hlunn-
inda, sem þeim hinsvegar er synj-
að um.
Þetta hefir ekki farið fram hjá
neinum og er það ekki í rauninni
ofur skiljanlegt, að nemendur
freistist til að gera þennan saman-
burð?
Kjaramál í
skúmaskotum
Með þessu er ég ekki að slá því
föstu, að ganga eigi að ýtrustu
kröfum framhaldsskólanemenda í
þessu máli heldur er ég fyrst og
fremst að benda á það misræmi
sem hér er annars vegar, ekki
hvað síst í augum skólakrakkanna
sem finnst að þarna sé framin á
þeim grófleg mismunun — arg-
asta óréttlæti. Við þurfum ekkert
að undrast það. Krakkarnir átta
sig sennilega ekkert á því, og svo
er vafalaust um fleiri, að þessi
mötuneytishlunnindi eru það sem
kallað er kjarasamningsatriði í
samningum ríkisins og starfs-
manna þess. Við erum hér sem
sagt komin að einu af hinum
fjölmörgu skúmaskotúm í völund-
arhúsi íslenzkra launa- og kjara-
mála, þar sem iðkaður er þessi
dæmalausi og ógeðfelldi feluleikur
svokallaðra samningsaðila. Það
fer ekkert á milli mála, að sá hefir
bezt í þeim leik, sem slyngastur er
í að rata og þekkir bezt skúma-
skotin, sem hægt er að leynast í.
Við vitum, því miður, að ríkið
gengur hér á undan í hverskonar
aukagetu-greiðslum og sposlum í
krafti möguleika sinna til að
hrifsa aftur með valdi úr vasa
launamannsins æ stærri hluta af
því, sem hann ber úr býtum fyrir
vinnu sína. Félagsmálapakkar —
“pinklapólitík" núverandi ríkis-
stjórnar ber glöggt vitni þessari
áráttu í framkvæmd íslenzkra
launamála.
Ætti að afnema
mötuneytis-
hlunnindin
Það er engan veginn af öfund í
garð ríkisstarfsmanna — ég er
sjálf í þeirra hópi og fæ launa-
greiðslur greiddar af rikinu við
mitt kennaramötuneyti í einum af
menntaskólum Reykjavíkur — að
ég læt í ljós þá skoðun mína, að
það ætti að afnema þessi mötu-
neytishlunnindi ríkisstarfsmanna.
Að minnsta kosti þyrfti nauðsyn-
lega að endurskoða vandlega þær
Sigurlaug Bjarnadóttir.
„Það er engan veginn
öfund í garð ríkisstarfs-
manna — ég er sjálf í
þeirra hópi og fæ launa-
greiðslur greiddar af
ríkinu við mitt kennara-
mötuneyti í einum af
mcnntaskólum Reykja-
víkur — að ég læt í ljós
þá skoðun mína, að það
ætti að afnema þessi
mötuneytishlunnindi
ríkisstarfsmanna. Að
minnsta kosti þyrfti
nauðsynlega að endur-
skoða vandlega þær
reglur, sem nú gilda í
þessum málum, auka að-
hald og eftirlit með því
m.a. að Pétur og Páll
geti ekki gengið inn af
götunni og borðað mat á
gjafverði á kostnað hins
almenna borgara. Eða
er nokkuð réttlæti í
því?“.
reglur, sem nú gilda í þessum
málum, auka aðhald og eftirlit
með því m.a. að Pétur og Páll geti
ekki gengið inn af götunni og
borðað mat á gjafverði á kostnað
hins almenna borgara. eða er
nokkuð réttlæti í því?
Ég er heldur ekki að mæla með
því að rýra kjör opinberra starfs-
manna heldur einfaldlega að mæl-
ast til þess, að ríkið gangi hér á
undan með góðu eftirdæmi, geri
fyrir sitt leyti gangskör að því, að
lýsa upp skúmaskotin, gera þolan-
lega ratljóst í húsinu, ganga
hreinna til verks í launamálum.
Á það má benda í þessu sam-
bandi, að samdráttur, ef ekki
afnám mötuneyta fargansins eins
og það er orðið nú, myndi hafa
stórkostlega jákvæð áhrif á frjáls-
an veitingahúsarekstur í landinu
þá ekki hvað sízt hér í Reykjavík
og stærri kaupstöðum. Það kæmi
af sjálfu sér, að matsölustaðir
myndu, með aukinni aðsókn í
hádeginu geta boðið upp á hollan
og góðan mat á sanngjörnu verði,
— jafnvel íslenzka soðningu af og
til í staðinn fyrir „pizzur" og
annað útlenzkt pírumpár í matar-
gerð, sem kvöldgestir sækja hvað
mest í, sem skemmtilega tilbreyt-
ingu. Það myndu lífga upp á
bæjarbraginn og auka á fjöl-
breytni í mannlegum samskiptum
og kynnum fólks frá hinum ýmsu „
vinnustöðum.
Upplýsingar
liggja ekki á lausu
En það er af fyrirspurnunum
mínum tveimur til fjármálaráð-
herra að segja, að hvorugri þeirra
fékk ég svarað formlega á Alþingi.
Hvorttveggja var, að mikið var
málaþvargið undir lok þingsins og
svo hitt, að upplýsingar um mötu-
neytismál ríkisins yirúast hreint
ekki liggja á lausu. I bréfi sem ég
fékk í hendur, frá fjármálaráðu-
neytinu til annars þingmanns,
Friðriks Sophussonar, er óskað
hafði í nóv. sl. upplýsinga frá
ráðuneytinu um söluskattsgreiðsl-
ur nokkurra matsölustaða og jafn-
framt um ýmislegt varðandi
mötuneyti ríkisins, — þar er
heldur fátt um upplýsandi svör.
Ráðuneytið hafði þó tekið sér
meira en þrjá mánuði til að
athuga málið, áður en það svaraði
erindi þingmannsins. Af upplýs-
ingum þeim, sem koma fram
varðandi mötuneytin í fyrrnefndu
ráðuneytisbréfi eru þær helztar,
að „nú eru í landinu um 25
ríkisstofnanir, sem enn hafa ekki
aðgang að mötuneyti. Margar
þeirra eru úti á landi svo sem
sýslumannsembætti og skattstof-
ur“. Hversvegna er ekki tilgreind-
ur fjöldi þeirra stofnana, sem
mötuneyti hafa? Ennfremur segir
í bréfinu: „Ekki er kunnugt um
þann fjölda matarskammta, sem
afgreiddur er á degi hverjum í
starfandi mötuneytum, enda er
hann mjög misjafn. (leturbr.
mín). Verð hvers matarskammts
er ákvarðað þannig, að viðkom-
andi matarþegi greiðir sem na*st
efniskostnaði matarskammtsins
(leturbr. mín). en viðkomandi
stofnun greiðir síðan rekstrar-
kostnað mötuneytisins. — Á sl. ári
greiddi ríkissjóður 195.172.445
gkr. í fæðisfé til þeirra starfs-
manna sinna, sem ekki höfðu
aðgang að mötuneytum (leturbr.
mín).“ Hvað um kostnað vegna
þeirra, sem mötuneyti hafa?
Varðandi svar við fyrirspurn
minni um áætlaðan kostnað ríkis-
ina af greiðslu starfslauna við
mötuneyti nemenda í fram-
haldsskólum landsins þá fékk ég
þá vitneskju undir lok þingsins, að
sá kostnaður hafi verið áætlaður
um 20 þús. nýkr. (2 miljarðar gkr.)
á ári á verðlagi í dag. — Þá vitum
við það.
Hafliði Jónsson garðyrkjustjóri svarar spurningum lesenda um garðyrkjumál
spurt og svarað
Lesendaþjonusta MORGUNBLAÐSINS
Hægt er að hringja í síma 10100 alla virka daga frá klukkan
11 til 12 og koma spurningum á framfæri við Hafliða.
Einhver versti
ófögnuður
garðeigenda
Margrét Guðjónsdóttir, Holta-
gerði 78, Kópavogi hringdi og
sagði að illgresi hefði komist inn
í garðinn hjá henni. Það væri
blaðjurt líkust smávöxnum
rabbabara. Hún hefur reynt að
reita það, en það breiðir sig
stöðugt út og vill alls ekki hverfa.
Hvað á Margrét til bragðs að
taka.
SVAR:
lllgresi það sem herjar á garð-
inn hennar Margrétar í Holta-
gerði er einhver versti ófögnuður
sem garðeigandi þarf að berjast
við. Þetta er hóffífill. Snemma á
vorin skartar hann fallegum gul-
um blómum sem minna á túnfífil-
inn, en þá sjást blöði'n ekki. Við
blómgun virðast fáir hafa ama af
þessu óhræsi, sem fljótlega dreif-
ir fræjum sínum víðsvegar með
vorgolunni og er brátt orðinn
óvelkominn gestur á nýjum vaxt-
arstað og er ekki vandfýsinn á
jarðveg. Á einu sumri getur hann
skotið rótum allt niður á eins
metra dýpi og þræðir léttilega
hverja smugu sé einhver hindrun
á veginum.
Blöðin skjóta svo upp kotlinum
oft á víð og dreif til að afla
loftnæringar. Við illgresi þessu
eru fá ráð sem nægja betur en
stöðug árvekni að láta blöðin
aldrei hafa stundlegan frið.
Bregða á þau hníf strax þegar
þau skjóta upp kollinum. Marg-
endurtekin úðun með hormóna-
efninu UGRESS-KVERK-D get-
ur gert út af við hóffífilinn, en
hinsvegar má alls ekki nota
illgresislyf þetta í námunda við
tré og runna eða neinar blóm-
plöntur.
Hvenær á aö
flytja birkiö?
Sigríður Bergmann, Vestur-
bergi 134. hringdi og spurði
hvort flytja mætti birkitré sem
væri einn til einn og hálfur metri
að hæð og þá hvenær og hvernig.
Einnig langaði Sigríði að vita
hvort flytja mætti reynitré sem
væri 1,50 m á hæð og hvenær þá?
SVAR:
Bæði birki og reynivið af þess-
ari stærð er heppilegast að flytja
á vorin, en sé erfitt að bíða til
næsta vors getur vel lánast að
flytja tré nú í haust eftir að
komin er miður ágústmánuður.
Ryösveppur
hefur gert
vart við sig
Kristrún Sigurðardóttir, Hlíft-
arbyggð 45, Garftabæ hringdi og
spurði hver ástæðan væri fyrir
því að blöðin á einstaka greinum
birkitrjáa krumpuðust, þykknuðu
og yrðu brúnleit?
SVAR:
Lýsingin gæti bent til þess að
ryðsveppur hefði gert vart við sig
í birkitrjánum, en þó er erfitt að
átta sig nægjanlega á spurning-
unni, og því er hugsanlegt að
eitthvað annað geti angrað birkið
í Hlíðarbyggð. En sé um ryðsvepp
að ræða þá eru blöðin þakin
rauðgulu duftkenndu muski sem
er gró ryðsveppsins. Ráða má
niðurlögum sveppsins, eða að
minnsta kosti halda honum svo
niðri, að hann vinni ekki veru-
legan skaða. Yfirleitt er þó ryð-
sveppurinn fremur fátíður hjá
birki sem komið er úr uppeldis-
beðum.
Efnið ORTHOCID er nú mest
notað gegn ryðsvepp, en það
dugar einnig vel gegn mörgum
fleiri sveppasjúkdómum.