Morgunblaðið - 06.12.1981, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. DESEMBER 1981
55
Ameríku á Brasilíuárunum.
Manninn minn hafði alltaf langað
til að sjá Eldland. Hann hafði ver-
ið á íslandi, séð fuglalífið hér og
vildi líka skoða fuglalífið aiveg á
hinum enda heimskringlunnar.
Við ókum því frá Ríó suður með
Atlantshafsströndinni gegnum
Uruguay og Argentíu og svo með-
fram Andesfjöllum og gegnum
Paraguy, alls 15 þúsund kílómetra
á 2 mánuðum. Höfðum með okkur
tjald og settumst að hvar sem var.
Einu sinni ein innan um hálfa
milljón mörgæsa. Ekki þó á Eld-
landi, því þar er of kalt til að búa í
tjaldi. Miklu kaldara en hér, því
Eldland er kælt af Humbolt-
straumnum, en hlýr Golfstraum-
urinn leikur um ísland. Við skoð-
uðum mikið af fuglum. Ferðalagið
var alveg stórkostlegt.
— Og Tíbet? Var það ekki
næstum lokað land, þegar þið
komuð þangað?
— Jú, það var svo til lokað út-
lendingum þar til um jólin áður en
við komum þar, sem var 1976. Ég
held að Janus sé fyrsti Daninn,
sem steig fæti sínum á Llasa. Við
vorum að kveðja Kína og höfðum
gefið í skyn að okkur langaði til
Tíbet, án þess að gera okkur vonir
um það. En svo kom allt í einu boð
frá kínversku stjórninni um ferð
til Tíbet, ef við stæðumst stranga
læknisskoðun. En þar sem ferðast
er upp í fjöllin í 4000 metra hæð,
þá verður maður að þola vel lofts-
lagið. Við stóðumst það. En með
okkur í ferðinni var alltaf læknir
og fyrstu dagana vorum við látin
ganga með súrefnispúða um öxl til
að grípa til. Ég er með asma og
versnaði eftir því sem maður kom
hærra upp — en hafði þetta af.
Potala-höll Dalai Lama er á háum
kletti og maður verður að klifra
miklar tröppur þangað upp. Það er
stórkostleg bygging, þegar upp er
komið, með öllum þessum silki-
vefnaði og hræðilegri lykt af þráu
smjöri. Á þessum tima var þarna
varla nokkur maður, en nú er búið
að opna hana og orðið fullt af Tíb-
etbúm aftur. Þetta var ákaflega
spennandi ferð. Maður flýgur yfir
allar stóru árnar í austrinu, fram-
hjá hverjum háa fjallgarðinum á
fætur öðrum og lendir loks í dal
nálægt Llasa. Loftið er svo furðu-
lega tært. Loftið á íslandi er tært,
en það er ekkert hjá þessu bjarta
ljósi. Ég tók myndir allan tímann.
Sólin er svo sterk og kalt á nótt-
unni — fólk fær því fljótt á sig
þennan brúnrauða lit í þessu
loftslagi. Verður líkastur rauð-
skinna.
Þau Janus og Ann Paludan ferð-
uðust líka mikið um Kína meðan
þau bjuggu þar. Ann talar kín-
versku, lærði hana meðan hún var
í Kína. Fékk fyrst einkakennara
og var síðasta árið í tungumála-
skólanum fyrir erlenda stúdenta.
— I þetta fór allur ininn tími, seg-
ir hún, enda hafði ég þá nægan
tíma, því börnin voru ekki með
okkur. Ég var að frá kl. 8—4 alla
daga.
Kínverskar keisara-
grafir í 267 ár
— Byrjaðirðu ekki líka í Kína
að safna efni í bókina um Ming-
keisaragrafirnar? Kannski þú
fræðir okkur fyrst á því hvaða
grafir þetta eru?
— Þetta eru grafir kínversku
keisaranna í 267 ár, frá 1368 til
1644. í dal skammt frá Peking eru
á einum stað 13 grafir, sem er al-
veg einstakt. En stakar grafir eru
annars staðar, ein nálægt Nank-
ing og önnur i Vesturhæðum ná-
lægt Peking. Þessir merku graf-
reitir eru nú opnir almenningi og
flestum útlendingum sem koma til
Kína eru sýndar tvær þeirra. Far-
ið með þá að Kínamúrnum og að
Ming-gröfunum. Ming-dalurinn er
yndislegur staður fyrir fólk, sem
þykir gaman að vera úti í náttúr-
unni, eins og okkur. Þar er svo
mikið af margvíslegum fuglum og
blómum, og á sumrin er svalt í
skugga trjánna. Við lögðum því
leið okkar út í Ming-dalinn flestar
helgar og fórum þar í langar
göngur. Og í miðri viku fór ég
þangað oft ein.
Smám saman kvaðst Ann hafa
farið að veita athygli mismunin-
um á gröfunum og einstökum
skreytingum. Hún náði í bók
Fransmanns nokkurs, sem 1920
hafði gert uppdrátt af gröfunum
og fór að kynna sér viðhorf Kín-
verja til dauðans á þeim tíma, sem
keisaragrafirnar urðu til.
— Kínverjar trúðu því að andi
gengnis keisara hefði enn miklu
hlutverki að gegna og áhrif á líf
afkomenda sinna. Því yrði að hafa
hann ánægðan. Láta hann búa
sem líkast því sem hann gerði í
lifanda lífi. Hann þurfti að hafa
sína höll. Hver gröf samanstendur
því af afgirtum garði, þar inn af
eru kínverskar hallir, sem afkom-
endur keisarans gátu komið í til
að votta honum virðingu eða til að
leita ásjár, ef eitthvað bjátaði á.
Bak við höllina er svo vandlega
víggirt hæð með hringvegg og þar
í hvílir keisarinn. Smám saman
fórum við að líta á hvern vegg og
skoða skreytingarnar og ég fór að
taka myndir af einstökum hlutum,
fórnarskrínum, vatnsrennum,
dýramyndum o.fl.
— Til að skrifa bók?
— Nei, nei. I fyrstu aðeins í
þeim tilgangi að skrá þetta og
varðveita. Alltaf geta komið
jarðskjálftar eða eitthvað annað
og eyðilagt það. Það er aðeins búið
að grafa út og gera upp eina af 13
gröfum. Ég skrifaði hjá mér at-
hugasemdir um það sem vakti at-
hygli mína. Það var ekki fyrr en
seinna að ég fór að vinna úr þess-
um efniviði. Meðan við vorum í
Kína höfðum við svo mikinn
áhuga á því, sem er að gerast þar í
nútímanum, að ekki var tími til
annars.
Eftir að við komum til Kairó
var ég svo veik af asmanum í því
þurra lofti og ryki sem þar er, að
ég komst ekki út úr húsi langtím-
um saman. Þá náði Janus í mjög
merkilega bók frá 1894 um kín-
verska jarðarfararsiði handa mér.
Og ég fór að lesa allt, sem ég náði
í um þetta efni, og skrifa upp úr
athugasemdum mínum og því efni
sem ég viðaði að mér. Við vorum
ekki nema 9 mánuði í Egyptalandi
vegna heilsufars míns. Lífið er of
stutt til að eyða því svona, fannst
okkur. Svo að Janus sótti um að
verða fluttur til íslands. Vissi að
hér er gott loft og mér mundi líða
vel, sem líka varð. Það er í eina
skiptið sem hann hefur beðið um
að vera fluttur til í utanríkisþjón-
ustunni. Og hér hélt ég áfram að
skrifa bókina, og framkalla og
ganga frá myndunum í hana.
Yale-háskólaútgáfan hafði sýnt
áhuga á að gefa hana út. Eftir að
ég fór að skipa niður efninu, varð
ég þó að fara aftur til Kína 1979 til
að fylla upp í eyðurnar, sem ég
hafði þá áttað mig á. Þetta hefur
verið gífurlega mikið verk.
— Samt ertu ekki hætt. Varstu
ekki í Kína aftur í ár? Ertu komin
af stað með nýtt verkefni?
— Já, ég get ekki neitað því. Ég
er byrjuð að safna myndum af
þessum stóru fornu steinstyttum
af dýrum, sem settar voru á grafir
keisara og tiginna manna til að
gæta þeirra. Þær má finna út um
allt í Kína. Ég fékk danskan styrk
til að fara til Kína í ár og hefja
það verk. Þessar styttur hafa ekk-
ert með Búddatrú að gera og eru
frá 2. öld fyrir Krist og 2000 ár
aftur í tímann. Ég ferðaðist vítt
og breitt um Kína. Ók 1500 km í
bíl, og ferðaðist mörg þúsund kíló-
metra í lest og í flugvélum. Þetta
er ákaflega skemmtilegt viðfangs-
efni, en hvort úr því verður bók
verður tíminn að leiða í ljós.
Áður en ég kveð Ann Paludan,
blaða ég í bókinni um Ming-graf-
irnar. Þetta er hreinasti dýrgrip-
ur. Og ég efast ekki um að þetta
nýja viðfangsefni hennar verður
að annarri fallegri bók. Sá sem
1 hefur náð slíku valdi á ljósmynd-
un og úrvinnslu á efni, er ekki
hættur.
- E.Pá.

ARFUR KELTA
eftir Einar Pálsson
er kominn út. Þetta er mikiö rit í fallegu bandi, 486 blaösíöur aö stærö
meö tilvitnana- og nafnaskrá. 50 myndir prýöa bókina. I riti þessu eru
krufin tengsl íslendinga aö fornu viö Bretlandseyjar og þekkingu Kelta.
Skýröar eru hugmyndirnar aö baki helztu fornsögum, og greint frá
íslenzkum hliöstæöum viö mannvirki Evrópu frá steinöld. Þekktustu
sagnastefin eru rakin um Bretlandseyjar til Grikklands og þaöan til enn
eldri samfélaga fornaldar. Fjallaö er um leit miöaldahugsuöa aö veig
þeirri er Keltar nefndu Graal og sýnt fram á hvar þeirrar leitar sér staö
í arfi islendinga.
Bókin verður afgreidd á skrifstofu Mímís næstu viku.
Sími 10004 (kl. 1-5 e.h.).
NC plast
þakrcnnur
-*■ norsk gæóavara
NC plast-þakrennur eru sérhannaðar íyrir breytilegt
veðuríar og standa því auðveldlega af sér harða
íslenska vetur.
Sérlega létt og einíöld uppsetning gerir þér kleift að
ganga írd rennunum sjdlíur dn mikillar íyrirhaínar.
lil
1 * 1 1 H
NC plast-þakrennur eru skynsöm fjárfesting
^tJGLERBORG HF
DALSHRAUNI 5 - HAFNARFIRÐI - SÍMI 53333
BI1KKVER
Skeljabrekka 4 - 200 Kópavogur - Sími: 44040.