Morgunblaðið - 20.02.1982, Page 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. PEBRÚAR 1982
SÝRLAND
Sú óljra sem nú er í Sýrlandi þarf
ekki að koma þeim á óvart, sem
hafa reynt að fylgjast með þróun
mála í því landi. I>ó svo að Sýr
land hafi í mörgu tilliti verið lok-
að land hvað fréttir þaðan varð-
ar, er þó greinilegt að Sýrlend-
ingar hafa hleypt inn í landið
fréttamönnurn frá helztu frétta-
stofunum eftir að átökin, sem
einkum virðast þó að sinni bund-
in við borgina Hama, brutust út.
I>essi átök gætu með litium fyrir
vara orðið að algerri borgara-
styrjöld, því að Assad Sýrlands-
forseti er ekki jafn traustur í
sessi og menn vilja vera láta.
I»eir Múslímabræður, sem jafn-
an fá sökina þegar hryðjuverk
Assad forseti Sýrlands
FRÉTT ASKÝRIN G
gjöfum til landsins. Þetta hef-
ur að nokkru leyti átt sinn þátt
í að sambúð Sýrlendinga við
ýms Arabaríki hefur kólnað
töluvert. Enda þótt Arabaþjóð-
irnar séu ekki allar sérstaklega
sáttar við stefnu Bandaríkj-
anna, allra sízt með tilliti til
stuðnings þeirra við ísrael, er
þó fjarri hugmyndafræði Islam
að þeir geti hallað sér að Sov-
étríkjunum nema að tak-
mörkuðu leyti. Þá má geta þess
að 65 prósent Sýrlendinga eru
sunni-múhameðstrúarmenn,
en Assad tilheyrir minnihluta-
hópi alawita og þó svo að Músl-
imabræður játi flestir sunni-
trúna, er það ekki einhlít skýr-
leiðar til að bæta stöðu kon-
unnar í þjóðfélaginu. I Sýr-
landi verður það sem annars
staðar æ algengara að konur
stundi langskólanám og vinni
utan heimilis síns og þykir ekki
nema sjálfsagt mál, einkum í
borgunum. Úti á landsbyggð-
inni gætir meiri íhaldssemi
hvað varðar framgöngu kvenna
í störfum.
llm hríð var talið að það myndi
þjappa Sýrlendingum saman
að ísraelar innlimuðu Golan-
hæðir í ríki sitt, enda hefur
ísrael verið gagnrýnt á al-
þjóðavettvangi fyrir vikið. En
þeir Múslimabræður og aðrir
þeir sem berjast gegn stjórn
Assads hafa kannski einmitt
talið þetta kjörið tækifæri til
að láta til skarar skríða.
Andstaðan gegn Assad komin
fyrir alvöru upp á yfirborðið
eru framin, hvað þá heldur ef
eitthvað gerist alvarlega, eru
ekki einu andstæðingar forset-
ans. Þegar ég var í Sýrlandi á
haustnóttum sögðu mér ýmsir
ónafngreindir aðilar, að þeir
spáðu því að Sýrland yrði næsta
Líbanon, sumir gengu svo langt
að halda því fram að milli 5—10
prósent þjóðarinnar styddu for
setann.
Stjórn Assads hefur sætt ámæli
innanlands fyrir kúgun og
harðræði og mikil grimmd hef-
ur verið sýnd í því að brjóta á
bak aftur þá sem hafa gagn-
rýnt stjórnina. Blöð og fjöl-
miðlar eru uppfull af lofi og
prísi um Assad, en það þarf
ekki að fara langt undir slétt
og fellt yfirborðið til að skynja
að óánægjan grefur um sig í æ
ríkara mæli.
Sýrlendingar hafa einnig brugð-
ið á það ráð að skella hluta af
skuldinni á Bandaríkjamenn,
saka þá um undirróðursiðju í
landinu. Það er hins vegar
býsna takmarkað, hvað Banda-
ríkjamenn gætu haft mikil
áhrif á gang mála í landinu,
svo sterkar eru þær hömlur
sem eru lagðar á að bandarísk-
ir menn komi til landsins og
sýrlenzkir námsmenn leita
ekki nema í afar takmörkuðum
mæli til náms í Bandaríkjun-
_ um og á Vesturlöndum.
A þeim tólf árum sem Assad for-
seti hefur setið við stjórn, hef-
ur hann hallað sér æ meir að
Sovétmönnum, enda eru þeir
fyrirferðarmiklir í landinu og
hafa sent mikið af vopnum,
hergögnum og hernaðarráð-
ing; margir Sýrlendingar
skynja óréttlætið sem felst í
því að alawita-múhameðstrú-
armenn séu alisráðandi og
nánast eins konar yfirstétt í
landinu.
Þrátt fyrir andstöðu gegn Assad
og hún sé ekki að ófyrirsynju,
er ekki neinum vafa undirorp-
ið, að stjórn hans hefur unnið
mörg ágæt verk. Hún hefur
gert athyglisvert átak í mennt-
unar- og heilbrigðismálum, og
Kvenréttindasamtök Sýrlands
hafa komið ótrúlega miklu til
Zaha Jannan, yfirmaður frétta-
deildar upplýsingamálaráðu-
neytisins í Damaskus (bygging
ráðuneytisins reyndar sprengd
í loft upp á fimmtudaginn), og
fulltrúi hans Constanti Ham-
ati, sem báðir voru mér einkar
hjálplegir þegar ég var á ferð í
Sýrlandi sl. haust, sögðu mér
söguna af þeim Múslimabræðr-
um og ég er handviss um að
þeir trúðu henni báðir sjálfir
og þeir voru líka sannfærðir
um að ég tryði henni; ungir
menn á aldrinum 17—21 árs
eru tældir með víni, eiturlyfj-
um og kvenfólki til að ganga
samtökunum á hönd. Þeir
verða fljótlega háðir þessum
lystisemdum og víla þá ekki
fyrir sér að fremja hin ferleg-
ustu hryðjuverk. Því miður fer
stuðningurinn vaxandi, því að
ungmennin sækja í eiturlyfin
af þeirri fýsn sem fljótlega
Meginsteftia SL að fttllvinna
útflutningsvöru hérlendis
og koma henni á markað
Eftir Heimi Ifannes-
son framkvœmda-
stjóra Sötu-
stofnunar lapmetis
Ólafur Jónsson, aðstoðar-
framkvæmdastjóri sjávarafurða-
deildar Sambands íslenskra sam-
vinnufélaga, ritar grein í Morgun-
blaðið 5. febrúar sl. um sölufyrir-
komulag grásleppuhrogna, verð-
ákvörðun og fleiri tengd mál. í
grein sinni víkur Ólafur Jónsson
lítilsháttar að þætti Sölustofnun-
ar lagmetis og innlendrar niður-
lagningar á grásleppukavíar.
Ekki skal gert lítið úr þeim
vanda, er mikil birgðasöfnun
grásleppuhrogna hefur haft í för
með sér, sem að hluta stafar af
þeirri verðákvörðun, sem tekin
var og hefur orsakað þá sölu-
tregðu sem greinarhöfundur gerir
grein fyrir. E.t.v. er þó offram-
leiðsla á þessari afurð enn ríkari
orsök þessa vanda. Skýrt skal
fram tekið, að hvorki Sölustofnun
né einstakir framleiðendur voru,
né hafa verið þátttakendur í verð-
ákvörðunum á þessari útflutn-
ingsvöru, þó að þeim sé e.t.v. málið
nokkuð skylt. Það er ennfremur
ekki heldur ákvörðun SL með
hvaða hætti eða á hvaða verði og
kjörum innlendir framleiðendur
tryggja sér hráefni, en um þetta
hlýtur greinarhöfundi að vera vel
kunnugt. Þetta er þó ekki kjarni
málsins. Meginstefnan af hálfu
Sölustofnunar er og hefur verið
sú, að fullvinna hérlendis útflutn-
ingsvöru og koma henni á markað
erlendis. Þetta hefur verið gert í
harðri samkeppni við erlenda að-
ila, sem kaupa íslenskt hráefni,
oft á tíðum með betri kjörum en
fáanleg hafa verið fyrir innlenda
framleiðendur.
Varðandi hráefniskaup inn-
lendra framleiðenda hefur það
verið meginreglan, að hráefnið
hefur verið greitt hæsta verði og
miðað við það útflutningsverð, er
ákveðið hefur verið hverju sinni.
Geta má þó þess, í sambandi við
spurningu aðstoðarframkvæmda-
stjórans um 1500 króna greiðslu
innlendra framleiðenda fyrir
hverja tunnu, að slík upphæð á
ekki við rök að styðjast og skal
ekki nánar út í það farið.
Það má vafalaust um það deila
hvort markaðsárangur hafi náðst
eins skjótt og menn hefðu kosið,
en á það skal minnt, að um árabil
voru þessi viðskipti torvelduð á
helstu mörkuðum Vestur-Evrópu
með tollamúrum, er sérstaklega
voru reistir gagnvart Islending-
um. Á sl. ári nam útflutningur
Sölustofnunar lagmetis á fullunn-
inni vöru tæpum 100 tonnum sem
samsvarar u.þ.b. 1100 tunnum af
grásleppuhrognum og fob-verð-
mæti var rúmar 4,6 milljónir
króna. Fullunninn íslenskur grá-
sleppuhrognakavíar hefur þegar
unnið sér talsverðan sess á Vest-
ur-Evrópumarkaði, einkum í
Frakklandi og markaðssókn er
framundan í öðrum löndum, m.a.
Bandaríkjunum.
Stofnunin telur það ekki þjóna
íslenskum viðskiptahagsmunum
að karpa opinberlega um mikil-
væg viðskiptaleg atriði eins og
hráefnisverð. Markaðsstarfsemi
SL að undanförnu hefur þó a.m.k.
haft þau áhrif, að fiestir stærstu
samkeppnisaðilar okkar í Vestur-
Evrópu hafa formlega og óform-
lega snúið sér til stofnunarinnar
og óskað eftir samstarfi í sölu- og
markaðsmálum. Um þau mál ætl-
um við að ræða við þá, en ekki
skrifast á við þá eða viðsemjendur
þeirra með blaðagreinum á ís-
landi.
Eins og marglýst hefur verið yf-
ir af hálfu Sölustofnunar hefur
hún fullan hug á góðu samstarfi
bæði við Samtök gráleppuhrogna-
framleiðenda, hinn stóra hráefnis-
útflytjanda, Sjávarafurðadeild
Sambandsins og aðra þá aðila,
sem hráefnisöflun annast. Ekki
verður öðru trúað, en að jafn mik-
ilvægur og ábyrgur aðili í íslensk-
um útflutningsmálum eins og
Samband íslenskra samvinnufé-
laga vilji leggja sitt af mörkum til
að styðja að fullvinnslu þeirrar út-
flutningsvöru, sem hér er til um-
ræðu.
Það er áreiðanlega hollara fyrir
íslenska útflutningshagsmuni, að
bæði framleiðendur og seljendur
meti í sameiningu hvað þjónar ís-
lenskum viðskiptahagsmunum
best þegar til lengdar lætur, og að
frumkvæðið verði okkar en ekki
þeirra erlendu samkeppnisaðila,
sem fyrst og fremst hafa það að
markmiðið að tryggja sér íslenskt
hráefni á sem lægstu verði.
9. febrúar 1982,
Heimir Hannesson.
Eftirmáli 11. febrúar
Eftir að framanrituð grein var
send Morgunblaðinu til birtingar,
ritar Óttar Yngvason, fram-
kvæmdastjóri íslensku útflutn-
ingsmiðstöðvarinnar, grein í
Morgunblaðið í dag, þar sem hann
gerir grein fyrir sínum sjónarmið-
um í tilefni af umræddri grein að-
Heimir Hannesson
.. frumkvæðið
verði okkar en ekki
þeirra erlendu sam-
keppnisaðila, sem fyrst
og fremst hafa það að
markmiði að tryggja sér
íslenskt hráefni á sem
lægsta verði.“
stoðarframkvæmdastjóra Sam-
bandsins.
Sölustofnunin blandar sér ekki
inn í nokkuð hefðbundin skoðana-
skipti þessa greinarhöfundar um
afstöðu Sambandsins og/ eða
viðskiptaráðuneytisins um fram-
kvæmd útflutningsmála en vegna
þeirra fullyrðinga, er greinarhöf-
undur lætur frá sér fara um Sölu-
stofnun er óhjákvæmilegt að leið-
rétta vanhugsuð ummæli hans og
er hér einkum um tvö atriði að
ræða.
í fyrsta lagi fullyrðir fram-
kvæmdastórinn að SL hafi „víst
aldrei náð endum saman í rekstri
sínum, enda þótt beinn og stór rík-
isstyrkur um margra ára skeið sé
með talinn". Staðreyndirnar eru
allt aðrar. Rétt er að samkvæmt
ákvörðun Alþingis á sínum tíma
naut stofnunin opinbers framlags
í upphafi starfstíma síns, eða 25
milljóna gkr. í fjögur ár, en
nokkru lægri upphæðir á 5. árinu.
Þegar tekið var tillit til þessa
framlags varð hagnaður á rekstri
stofnunarinnar á árunum 1973,
’75, '76 og ’77. Ef þessa framlags
hefði hins vegar ekki notið við
hefði stofnunin verið rekin með
nokkru tapi á þessum árum, en
fullyrðing framkvæmdastjórans
er jafn röng eftir sem áður. Á ár-
inu 1980 tókst hins vegar að reka
stofnunina með hagnaði í fyrsta
skipti í sögu hennar án þess að til
kæmi nokkurt framlag af opin-
berri hálfu, og þó að reikningsskil-
um fyrir 1981 sé ekki endanlega
lokið má telja víst að þrátt fyrir
óvanalega erfiðar aðstæður á sl.
ári muni rekstrarafkoman verða
viðunandi.
Síðara atriðið í ummælum
greinarhöfundar varðar framlag
grásleppumanna í Þróunarsjóð
lagmetisiðnaðarins, sem líka var
ákveðið með lögum. Fullyrðir
hann að grásleppumenn hafi „að
mestu safnað í þennan sjóð með
því að borga til sjóðsins sérstakan
skatt af framleiðslu sinni“. Hér er
líka rangt með farið. Á árinu 1981
námu greiðslur grásleppumanna
7,16% af heildartekjum sjóðsins á
sama tíma sem lagmetisútflutn-
ingurinn greiddi 33,5% til Þróun-
arsjóðs. Rétt er að um nokkurt
árabil hafa umtalsverið fjármunir
runnið til Þróunarsjóðs vegna
fullvinnslugjalds, sem samkvæmt
lögum var sett á útflutning óunn-
inna grásleppuhrogna, en þess má
geta í leiðinni, að önnur útflutn-
ingsgjöld voru á sama tíma felld
niður.
Rétt væri, að næst þegar fram-
kvæmdastjórinn ákveður að tjá
sig opinberlega um útflutnings-
mál, hvort sem um er að ræða
málefni SL eða önnur, þá kynni
hann sér rétta málavexti.
H.H.