Morgunblaðið - 21.04.1982, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. APRÍL 1982
Argentína eignast
kjarnorkuvopn 1983
Munu geta framleitt 10 kjarnorkusprengjur á ári
ARGENTÍNllMENN eignast fyrstu plútóníum-verksmiðju sína 1983 og
munu geta framleitt 10 kjarnorkusprengjur á ári að því er fram kom í
fréttaþætti BBC, „Newsnight", á mánudagskvöld.
Vestur-Þjóðverjar veittu Arg-
entínumönnum nauðsynlega
tækniþekkingu til að smíða
kjarnorkuvopn að því er sagði í
þættinum, en talsmaður í Bonn
bar þessa ásökun til baka og
kallaði hana „dylgjur“.
Hann sagði að Vestur-Þjóð-
verjar hefðu hjálpað Argentínu-
mönnum að smíða tvo kjarna-
ofna með samþykki Alþjóða-
kjarnorkumálastofnunarinnar í
Vín, IAEA, sem stuðlar að frið-
samlegri hagnýtingu kjarnork-
unnar. Argentínumenn hafa
einnig fengið tæki til að koma
sér . upp kjarnorkuverum frá
Kanada og Sviss, en hafa betur
kunnað að meta samvinnuna við
Vestur-Þjóðverja.
Vinnan við sjónvarpsþáttinn
tók nokkra mánuði og það var
tilviljun að hann var tekinn til
sýningar í miðri Falklandseyja-
deilunni að sögn BBC.
í þættinum, sem kallast
„Þýzkaland og argentínska
sprengjan", er meint geta Arg-
entínumanna til að framleiða
kjarnorkuvopn rakin til þýzkra
vísindamanna, sem tóku þátt í
vígbúnaðarframleiðslu Þjóð-
verja í síðari heimsstyrjöldinni.
Frumkvöðull ætlunarinnar
var Walter Schnurr, kunnur vís-
indamaður nazista sem flúði til
Suður-Ameríku 1946 og notaði
til þess fölsuð skjöl. Schnurr,
sem er kominn á eftirlaun og býr
í Argentínu, sagði í þættinum að
hann hefði viljað gera landið að
kjarnorkuveldi, þar sem „það er
annað föðurland mitt“.
Castro Madero aðmíráll, sem
er yfirmaður kjarnorkuvera
Argentínu, sagði í þættinum að
Argentína yrði reiðubúin að
selja löndum Þriðja heimsins
plútóníum. Argentína hefur
neitað að undirrita samninginn
um útbreiðslu kjarnorkuvopna,
ásamt ísrael, Suður-Afríku og
fleiri ríkjum, og hann sagði að
engin breyting yrði á þeirri af-
stöðu.
Argentína hefur einnig neitað
að undirrita Tlatelolco-sáttmál-
ann frá 1967, samning ríkja
Rómönsku Ameríku um bann við
útbreiðslu kjarnorkuvopna. Hins
vegar hafa Argentínumenn sam-
þykkt tryggingar IAEA í kjarn-
orkuverum þeim sem þeir eru að
byggja. En Castro Madero og
aðrir embættismenn hafa oft
neitað því að Argentínumenn
ætli að koma sér upp kjarnorku-
vopnum.
William Epstein, ráðgjafi SÞ í
kjarnorkumálum, sagði að ef
Argentína hygðist selja plútóní-
um væri hætta á því að ríkis-
stjórnir hryðjuverkamanna og
hryðjuverkasamtök kæmust yfir
kjarnorkuvopn. „Þá verður
sannkölluð ringulreið," sagði
hann. „Þetta gerir það að verk-
um að framtíðin er miklu
skuggalegri en hún er núna.“
í þættinum sást vinna við
smíði kjarnorkuvers í Ezeiza,
rétt hjá flugvellinum í Buenos
Aires. í þættinum sagði að þar
væri hægt vinna plútóníum til
að nota í kjarnorkuvopn. Sagt
var að vestur-þýzkir vísinda-
menn veittu tækniþekkingu til
að smíða verið án samráðs við
bandamenn Vestur-Þjóðverja
eða IAEA.
Annað kjarnorkuver er í smíð-
um í Atucha, norðan við Buenos
Aires, og þar er einnig hægt að
breyta úraníum í plútóníum,
sem er nauðsynlegt efni til að
smíða kjarnorkuvopn.
Vestur-Þjóðverjar urðu frekar
fyrir valinu en Kanadamenn til
að smíða kjarnakljúfinn í At-
ucha, þar sem Vestur-Þjóðverjar
kröfðust ekki allra nauðsynlegra
trygginga fyrir því að kjarnork-
an yrði aðeins notuð í friðsam-
legum tilgangi, sagði í þættin-
um.
Frá og með 1983 munu Arg-
entínumenn geta framleitt 20
lestir af kjarnorkueldsneyti á
ári, en það er nóg til að búa til 10
sprengjur.
Vísindamenn hafa talið Suð-
ur-Afríku og Israel í fremstu röð
ríkja er kæmu til greina sem
kjarnorkuveldi, en Argentínu,
Taiwan og Suður-Kóreu í „ann-
arri röð“.
Fyrsta kjarnorkuver Argent-
ínumanna var reist 1974 og sér
fyrir um 8% af raforku landsins.
Alls er gert ráð fyrir að sex
kjarnorkuver verði tekin í notk-
un fyrir næstu aldamót.
Kjarnorkuáhugi Argentínu-
manna hefur nokkrum sinnum
valdið deilum milli þeirra og
grannþjóða þeirra. Brazilíumenn
hafa lengi sagt að það eina sem
standi í vegi fyrir því að Argent-
ína verði fyrsta kjarnorkuveldi
heimshlutans sé pólitísk ákvörð-
un og hafa jafnvel gefið í skyn að
slík ákvörðun hafi þegar verið
tekin.
Bandaríkjamenn höfðu um
tíma miklar áhyggjur af kjarn-
orkusamvinnu Argentínumanna
og Vestur-Þjóðverja. Daður
Rússa við herforingjastjórnina
og tal um meiriháttar kjarn-
orkusamvinnu hefur einnig vak-
ið ugg. Rússar hafa þegar selt
Argentínumönnum þungt vatn
og samþykkt að senda þeim unn-
ið Úraníum. - Al*. I>aily Telegraph.
Bandaríkjamenn bíða
Krá Onnu KiirnnHnllur fr«>ll>rilir> Vlhl í U'nuhinxlnn
Krá Önnu Bjarnadóttur, fréttaritara Mbl. í Washin(;ton.
„BRESKU herskipin myndu fara aftur á bak ef þau sigldu aðeins hægar,“
hefur verið haft eftir Bandaríkjamanni sem ásamt löndum sínum fylgist fullur
áhuga með framvindu mála á Falklandseyjum. Hraði skipanna og fjarlægðin
milli Bretlands og Argentínu hefur gefið Alexander Haig utanríkisráðherra
tíma til að ferðast yfir 45.000 km á 12 dögum og tækifæri til að sitja fundi með
ráðamönnum i London og Buenos Aires í tugi klukkustunda. Hann kom aftur
til Washington aðfaranótt þriðjudags en varaði við að naumur tími væri eftir til
að leysa vandann á Falklandseyjum á friðsamlegan hátt.
Haig mun skýra Ronald Reagan
forseta frá viðræðum sínum við
Costa Mendez utanríkisráðherra
Argentínu seinna í dag. Heimildir
herma að Argentínumenn hafi fall-
ist á sameiginlega stjórn Breta og
Argentínumanna á eyjunum á
meðan samningaviðræður um end-
anleg yfirráð yfir þeim fara fram.
Stjórnvöld í Bretlandi brugðust
þegar neikvætt við tillögunum.
Embættismenn í Washington
sögðu að ákvörðun Haigs um að
snúa heim í stað þess að halda til
London hefði verið tekin í von um
að fá ráðamenn í báðum löndum til
að líta alvarlegum augum á afstöðu
hinna og hugsa vandlega um hug-
myndir um málamiðlun. Utanrík-
isráðherra Breta mun ferðast til
Washington síðar í vikunni til að
ræða frekar við Haig.
Falklandseyjar hafa fram til
þessa skipt Bandaríkjamenn litlu
máli. Þær þjóna engu hlutverki í
öryggismálum landsins og vafi
leikur á hvort olía er í námunda við
eyjarnar. En deilurnar um þær og
bein afskipti Haigs hafa vakið
mikla athygli. Því hefur jafnvel
verið haldið fram að framtíð hans í
embætti sé komin undir lausn deil-
unnar. Deilan hefur fengið Banda-
ríkjamenn til að hugsa um hverjir
raunverulegir bandamenn þeirra
séu og hver dálkahöfundurinn á
fætur öðrum bendir á langa og
trygga vináttu Breta.
Stjórn Reagans hefur til þessa
verið hlutlaus í deilunni, en flestir
eru sannfærðir um að hún myndi
styðja Breta ef til átaka við Arg-
entínumenn kæmi. Vinátta við
Argentínu kólnaði í valdatíð
Jimmy Carters vegna brota herfor-
ingjastjórnarinnar á mannréttind-
um og kornsölu til Sovétríkjanna
sem stjórnvöld juku eftir innrás
Sovétmanna í Afganistan. Sam-
band hefur síðan aukist að nýju og
stjórnvöld í Argentínu hafa verið
hliðholl stefnu Bandaríkjamanna í
Mið-Ameríku. Bandaríkjamenn eru
Svíar finna upp nýtt hjól
Stokkhólmi, 20. *príl. AP.
SÆNSKT fyrirtæki heldur því fram
legasta hlut frá því hjólið var fundið
Þetta nýja hjól er reyndar
samansafn sérhannaðra hjóla,
sem gera farartæki kleift að aka
út á hlið rétt eins og afturábak og
áfram.
Þessi uppfinning samanstend-
ur af 8—12 litlum gúmmíhjólum,
sem fest eru á álgrind. Stýribún-
aður hvers ökutækis er fólginn í
fjórum slfkum hjólum.
að það hafi þróað upp einn merki-
upp. Annað hjól.
Tilraunir hafa verið gerðar
með hjólastól, sem getur farið í
hvaða átt sem er og snúist í heil-
hring án nokkurra vandkvæða.
Svíinn Bengt Ilon fann þetta
hjól upp 1972. Hann er nú í ráði
sérfræðinga hjá Mecanum Innov-
ation í AB í Umeá, sem framleið-
ir þessa uppfinningu.
Beatrice Celest-
ain Bolden, 113
ára gömul svört
kona í Louisiana
í Bandarikjun-
um, skráir hér
nafn sitt sem
kjósandi í fyrsta
sinn á sinni
löngu ævi. Bold-
en, sem á fyrsta
árhundraði ævi
sinnar vann á
sykurreyrsekrun-
um, ákvað að
láta sitt litla lóð
á mctaskálarnar
fyrir vin sinn,
Jim Bonvillain,
sem býður sig
fram til embætt-
is í bænum
Houma. Á mynd-
inni sést hvar
Bonvillain að-
stoðar Bolden
við skriftirnar.
Al’-símarmnd.
Franskir ráðherrar
rífast í fjölmiðlum
l’arís, 20. apríl. AP.
FRANCOIS Mitterrand forseti greip í dag inn í meiriháttar deilu l'ierre Mauroy
forsætisráðherra og sósialistaflokksins um stjórn mála í Frakklandi.
Lionel Jospin flokksleiðtogi og
Pierre Joxe, leiðtogi þingflokksins,
hafa báðir gagnrýnt Mauroy opin-
berlega.
Mauroy steig það óvenjulega skref
að skrifa forsíðugrein í „Le Monde",
þar sem hann varði opinberar rök-
ræður ráðherra um stefnumál.
„Ráðherrar verða að geta tekið þátt
í opinberum umræðum og geta jafn-
vel örvað þær,“ sagði Mauroy. „Þeg-
ar um stefnukosti er að velja verður
að ræða þá frammi fyrir þjóðinni,
grímulaust."
Mitterrand kallaði Mauroy og
Jospin fyrir sig og talaði við þá í tvo
tíma, en ekkert var látið uppskátt
um fundinn.
„Le Monde" sagði að Jospin og
Joxe hefðu túlkað skoðanir forset-
ans þegar þeir gagnrýndu Mauroy.
Jospin kvaðst ekki teíja að forsæt-
isráðherra hefði raunverulega
meint það sem hann skrifaði, en
Joxe harmaði opinberar kappræður
ráðherra og kallaði slíkt „algerlega
nýtt stjórnarform".
Mitterrand, sem hefur áður sett
ofan í við ráðherra fyrir óvarkárni,
átekta
bundnir af Rio-samningnum sem
lönd í Norður- og Suður-Ameríku
undirrituðu 1947 og segir að árás á
eitt land sé árás á þau öll. Argent-
ínumenn fjölluðu um samninginn á
fundi Sambands Ameríkuþjóða í
dag en Bandaríkjamenn auk ann-
arra enskumælandi þjóða í sam-
bandinu eru andvígir því að sam-
bandið fallist á með % hlutum at-
kvæða að samningurinn nái yfir
deilur Breta og Argentínumanna.
Það er engin spurning með
hvorri þjóðinni bandarískur al-
menningur heldur í deilunni. Kona
nokkur sagði fyrir skömmu: „Mikið
er gaman að halda einu sinni með
þeim sem eru meiri máttar með
góðri samvisku."
Leiðarahöfundur Washington
Post benti á í morgun eins og aðrir
leiðarahöfundar hafa gert undan-
farnar vikur hversu mikilvægt það
sé að gefa ekki vont fordæmi með
því að láta Argentínumenn komast
upp með að taka landsvæði eins og
Falklandseyjar með hervaldi.
í leiðaranum segir að bandaríska
stjórnin geti nú tekið afstöðu með
Bretum í deilunni ef Argentínu-
menn kæri sig ekki um frekari
sáttatilraunir Haigs. „Það er ekki á
hverjum degi sem þessi þjóð fær
tækifæri til að styðja bæði megin-
regln eg vin,“ segir í lok leiðarans.
vill halda þeirri hefð að stefnuum-
ræður fari fram á ríkisstjórnar-
fundum og að síðan verði stefnan
kunngerð vafningalaust.
Rimman blossaði upp í síðustu
viku þegar Robert Badinter dóms-
málaráðherra mótmælti harðlega
tillögu Gaston Defferre innanríkis-
ráðherra um eflingu lögreglunnar.
Badinter vinnur að framgangi
þeirrar stefnu sósialista að ógilda
frumvarp fyrrverandi stjórnar um
„lög og reglu“ og lýsti því yfir að
hann væri hneykslaður á tillögu
Defferre.
Mauroy setti niður deilu ráðherr-
anna með því að draga taum Badint-
er og hafnaði tillögu Defferre um að
lögreglan fái aukið frelsi til að beita
skotvopnum og meira vald til að
krefja menn um persónuskilríki á
götunum.
En greinin sem hann birti síðan í
„Le Monde“ undir fyrirsögninni „Að
stjórna á annan hátt“ leiddi til
hörðustu árásanna, sem hann hefur
orðið fyrir frá eigin flokki síðan
hann kom til valda fyrir einu ári.
Áður hafði gætt óánægju í flokkn-
um með þá ákvörðun Mauroys að
fresta samþykkt þingsins um ógild-
ingu „laga og reglu“-frumvarpsins,
eins helzta stefnumálsins úr kosn-
ingunum, vegna ótta við almenn-
ingsálitið. Mauroy kvað ekki tíma-
bært að ógilda frumvarpið vegna
árása hryðjuverkamanna og morða
á lögreglumönnum.
„Le Monde" sagði í dag að Mauroy
virtist halda að sá háttur sósíalista
í stjórnarandstöðu að ræða málin
opinskátt, oft í fjölmiðlum, ætti við
í ríkisstjórn. Áföll flokksins í ný-
afstöðnum byggðakosningum sýndu
að ríkisstjórnin yrði að sýna meiri
myndugleika svo að Frakkar fyndu
að þeim væri stjórnað. Umræður
um kosti ættu að fara fram í flokkn-
um.
Óeirðir í
Londonderry
Belfasl, 20. apríl. Al'.
BÍLSPRENGJUR sprungu í borgunum
Strabane og Ballymena á Norður-
írlandi i dag og óeirðaseggir börðust
við öryggissveitir í Londonderry vegna
dauða 11 ára drengs, sem varð fyrir
plastkúlu bermanna á föstudaginn.
Samkvæmt fyrstu fréttum virðist
engan hafa sakað í bílsprengingun-
um. Óeirðirnar eftir dauða drengsins
í Londonderry hófust í gærkvöldi
þegar hermenn beittu skotvopnum
til að dreifa miklum mannfjölda og
ein kona var flutt í sjúkrahús, en
ekki alvarlega meidd. Bíll hennar
rakst á bíl sem óeirðaseggir notuðu
fyrir götuvígi.