Morgunblaðið - 30.05.1982, Blaðsíða 10

58
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. MAÍ 1982
I
leiðinni
Mohammed Lorgat leist
ekki á blikuna. Þaö var
ískalt og hvítur snjórinn yfir
öllu. Hann harkaði samt af sér
og þrammaði áfram. Hann var
líka í vinnunni og varð að gera
skyldu sína. Mohammed var
nefnilega bréfberi í póstþjónust-
unni í Birmingham, en afrískur
að uppruna og hafði aldrei séð
snjó. Þegar tók að hríða svo sá
ekki útúr augum, varð Mo-
hammed viti sínu fjær af
hræðslu, kastaði póstburðar-
töskunni í næstu öskutunnu og
hljóp eins og fætur toguðu heim,
skreið undir sæng og ákallaði
sólarguðinn. „Hann hélt það
væri kominn heimsendir," sagði
lögfræðingurinn við dómarann,
Mohammed til málsbóta, en kom
fyrir lítið. Mohammed var sekt-
aður um 225 pund og rekinn
ævilangt úr póstþjónustunni ...
Ekki alls fyrir löngu kom út
á Englandi bók sem ber
yfirskriftina „Russia Dies
Laughing". Þar segir Ked Z.
Dolgopolovas nokkuð af skop-
skyni þessarar kúguðu þjóðar,
sem maður gæti kannski ímynd-
að sér að hefði fátt til að kætast
yfir. En það er öðru nær. Til að
mynda hlægja Sovéttar hvað
ákafast að kúgunaraflinu sjálfu,
kommúnistaflokknum og vald-
höfum hans. Hér koma dæmi:
Á hverjum morgni gerist það
við verslunargötu nokkra í
Moskvu, að maður einn birtist
þar flautandi lagstúf fyrir
munni sér og stígur inn til
blaðasalans. Hann kaupir sér
eintak af Prövdu, rennir augun-
um yfir forsíðuna, vöðlar svo
blaðinu saman og kastar því í
ruslafötuna, stingur höndunum i
frakkavasann og stígur út.
Blaðasalinn horfði nær orðlaus á
þessar aðfarir morgun eftir
morgun, og einn daginn stóðst
hann ekki mátið og spurði
manninn af hverju hann kastaði
alltaf blaðinu þegar hann hefði
rennt augunum yfir forsíðuna.
Maðurinn horfði dálitla stund á
hann, leit svo í kringum sig og
hvíslaði:
Ég hef aðeins áhuga á dánar-
fregnunum.
En dánarfregnirnar eru alls
ekki á forsíðunni, sagði blaða-
salinn.
Ég skal segja þér, hvíslaði
maðurinn og beygði sig nú yfir
borðið; dánarfregnin sem ég er
að bíða eftir verður á forsíðunni.
Einhverju sinni var það sem
Leonid Brésnef ákvað að bjóða
móður sinni til Moskvu og sýna
nú gömlu konunni hvernig son-
urinn hefði komist áfram í ver-
öldinni. Hann sýndi henni höll-
ina sína, stóra útisundlaugina og
límósínið. Gamla konan átti ekki
til orð og Brésnef dró stoltur
fram úr pússi sínu ljósmyndir af
einkaflugvélinni sinni, sumar-
höllinni við Svartahaf og stóru
skemmtisnekkjunni. Móðir hans
gapti af undrun:
Þú hefur sannarlega staðið
þig, Lyonechka, sagði hún loks,
en ég er áhyggjufull. Hvað verð-
ur um þig, ef bolsévikarnir koma
aftur ...
Ekki er ailtaf létt að greina
hvoru megin járntjalds slíkir
pólitískir brandarar verða til.
Hér er einn sem gæti hafa verið
smíðaður beggja vegna járn-
tjalds. Sovéskur forstjóri nokkur
var á ferð á Englandi og bankaði
þá uppá hjá enskum starfsbróð-
ur sínum. Sovéttinn bar sig vel
og lét mikið af ánægjuiegum
samskiptum sínum við verkalýð-
inn í Sovét.
Það er aldrei neitt múður hjá
okkur, sagði hann stoltur:
Verkamennirnir okkar eru svo
áhugasamir að þeir krefjast
aldrei hærri launa og fara aldrei
í verkfall.
Enski forstjórinn hristi höfuð-
ið mæðulega.
Það verður aldrei í þessu
landi, sagði hann: Hér eru verka-
menn ekkert annað en trylltir
djöfulsins kommúnistar!
Anthony
Powell
Ford hinn fégráðugi við það að hrasa i opin-
berri heimsókn í Tokýó.
Víkjum næst til Þýskalands.
Þar í landi varð presta-
stéttin fyrir nokkru áfalli, þegar
upp komst að einn úr þeirra röð-
um var ekkert annað en ótindur
þjófur. Séra Anton Wagner,
prestur í Augsborg, Bæjara-
landi, var nýverið færður fyrir
rétt. Maðurinn sá er haldinn
ólæknandi stelsýki, en var svo
ósvífinn að segja framaní dóm-
arann:
Það er hreint út sagt ótrúlegt
hvað prestum eru færðar marg-
ar gjafir!
En þó dómarinn gerði ráð
fyrir einstæðum vinsældum
prestsins og ótrúlegri gjafmildi
safnaðarbarna hans, þá var ekki
annað hægt en dæma manninn.
Heimili hans var eins og vöru-
hús. Þar ægði öllu saman: svo
sem geysimörgum silkiteppum,
hljómflutningstækjum af öllum
gerðum og stærðum og fatnaði,
þar á meðal 88 buxur. Alls fund-
ust yfir 3.000 hlutir, sem ætla
mátti að væru stolnir, að verð-
mæti um 2,5 milljónir nýkróna
(250 milljónir gamlar). Dómar-
inn sagði að hýbýli prestsins
hefðu fremur líkst lager
stórfyrirtækja en mannabústað
og séra Anton Wagner var
dæmdur fyrir stórfelldan þjófn-
að á liðnum árum og missti
hempuna ævilangt. Hann virtist
hafa stolið nær hvar sem hann
stakk niður fæti — úr kirkjum,
verslunum, heimilum, skólum ...
Anthony Powell (1905) heit-
ir enskur skáldsagnahöf-
undur, sem sumir telja Dickens
tuttugustu aldar í enskum
bókmenntum. Powell er annars
lítt kunnur hérlendis og kannast
ég ekki við að neitt verka hans sé
til í íslenskri þýðingu. Hann hef-
ur ekki markað tímamót í stíl
ellegar frásögn, en allt sem hann
gerir þykir afburða vel gert og
það sem meira er: hann er
skemmtilegur. Powell hafði
skrifað nokkrar afberandi
kímnisögur áður en hann tók til
við stórvirkið „A Dance to the
Music of Time“ (1951—75) sem
þykir svipa til hins mikla verks
Marcel Proust „A la Recherche
du Temps Perdu". Hér um ræðir
flokk skáldsagna sem allar má
lesa hverja fyrir sig, en eru samt
sem áður ein heild og lýsa ein-
hverju tilteknu breytingarskeiði
í mannfélaginu. „A Dance to the
Music of Time“ þykir stórkost-
legt verk og stenst fyllilega sam-
jöfnuð við hið fræga verk
Proust, hvað varðar fjölbreytni
sögupersóna, andríki og fyndni
og endursköpun heiis þjóðfélags
á bók. Powell lýsir því skeiði í
breskri sögu þegar bóhemar
sameinast aristókrötum og
finnst breskum spekingum sem
Bretlandi tuttugustu aldar sé
fyrirkomið í hnotskurn í þessu
mikla verki, „A Dance to the
Music of Time“.
Þess vegna er nú sagt hér
frá Powell, að hann sendi
nýverið frá sér síðasta bindi
sjálfsævisögu sinnar, „The
Jimmy Carter hefur
efni á því að fara á
veiðar.
Brésnef og hin glað-
lynda kona hans Vikt-
oria ásamt eina barna-
barnabarni sinu,
Galyu.
Strangers All Are Gone“. Þar
kennir, eins og vænta mátti,
margra grasa og meðal annars
segir frá því þegar Powell gerð-
ist bókaútgefandi. Þá gaf hann
út bók eina, sem honum tókst að
koma fyrir í fyrsta sæti á „best-
seller“-lista, þó hún hefði í raun-
inni einungis selst í þremur ein-
tökum. Þetta bar ávöxt — bókin
seldist upp á nokkrum mánuð-
um.
Powell fjallar nokkuð um
skáldsagnagerð tuttugustu aldar
í þessari sögu sinni og segir með-
al annars svo:
„Rithöfundar verða fyrr eða
seinna að gera það upp við sig,
hvort þeir ætla sér að stefna að
fullkomnun í texta, eða helga sig
frásögninni. Meðal hinna mestu
rithöfunda sögunnar eru fá
dæmi um fullkomnunina,
kannski hjá Flaubert, kannski
hjá Joyce — en jöfrar eins og
Balzac og Dickens voru menn
sem umfram allt vildu segja frá
... Frá mínum bæjardyrum séð
verður höfundurinn að gera
þetta upp við sig á grundvelli
sköpunargáfu sinnar. Þegar
mátturinn er slíkur sem hjá
Balzac eða Dickens, þá skipta
slæmir kaflar ekki svo miklu
máli innan um leiftrandi frá-
sögnina og stórkostlegan skáld-
skapinn. En þegar skortir á
þennan ofurmannlega mátt hjá
rithöfundinum, þá getur hann
ekki leyft sér að láta gamminn
geysa. Hann verður að velta
fyrir sér hverri setningu!"
Jimmy Carter, fyrrum
Bandaríkjaforseti, kom
nýverið til Óslóborgar og hélt
þar erindi á fundi 300 kaupsýslu-
manna og svaraði nokkrum
fyrirspurnum. Nú er það ekki í
frásögur færandi, því fátt stór-
merkilegt hraut af vörum
mannsins, nema hann tók 220
þúsund krónur fyrir þetta verk
(22 milljónir gamlar). Það er 40
þúsundum meira en Henry Kiss-
inger fékk í sinn hlut fyrir sama
verk í fyrra, þegar hann kom við
í Ósló á ferðum sínum. Þessar
peningaupphæðir sem mennirnir
þiggja fyrir eina kvöldstund og
kannski nokkurra daga undir-
búning eru nálægt tvöföld árs-
laun verkamanna, en þessir kall-
ar hreyfa sig bara ekki fyrir
minna. Og hví skyldu fyrrum
ráðamenn í Bandaríkjunum ekki
þiggja sömu laun og kvikmynda-
leikarar og poppsöngvarar?
Gerald Ford, sem einkum
verður minnst í sögunni
fyrir að hrasa oftar við opinber
tækifæri en aðrir forsetar
Bandaríkjanna, þykir gírugur
mjög í fé. Nýverið bankaði hann
uppá í Hvíta húsinu, en ekki til
að rabba við Ronald Reagan,
heldur til að láta skoða tennur
sínar. Á þeim bæ er nefnilega
veitt ókeypis tannlæknisþjón-
usta — og Gerry kallinn sleppir
ekki slíkum tækifærum. Fé-
græðgi hans er með ólíkindum
og á því fékk ekki minni kall en
stjórnarformaður Pepsi-sam-
steypunnar, Don Kendall, að
kenna nýlega. Don hefur lengi
stutt Repúblikanaflokkinn
dyggilega og þegar hann fyrir
skömmu hélt mikla veislu í
heimabæ sínum, Palm Springs,
heyrði hann að vinur hans Ger-
ald Ford væri í bænum. Hann
sló á þráðinn og spurði hvort
Gerry vildi ekki gera sér þann
heiður að líta við.
Jú, jú, sagði Ford, en ég verð
að fá þetta venjulega fyrir snúð
minn.
Kendall hélt það nú og hló
hjartanlega, en hafði varla lagt
á tólið, þegar hann uppgötvaði
hvað Ford kallaði „þetta venju-
lega fyrir snúð minn“. Það var
sjaldan minna en 100 þúsund
kall (10 milljónir gamlar). Þegar
forsetinn birtist í veislunni seint
og um síðir, spurði hann gest-
gjafann hvort ekki væri hægt að
ganga frá þessum peningamál-
um strax. Kendall vissi ekki
hvaðan á sig stóð veðrið og
muldraði vandræðalega hvort
forsetinn fyrrverandi gæti sætt
sig við það að fá ekki peninginn
fyrr en á morgun, hann væri því
miður ekki með heftið á sér.
Ford andvarpaði þunglega um
leið og hann samþykkti þessa til-
högun, og lét á sér skiljast að
honum þætti sér meira en lítið
misboðið. í býti næsta morgun
færði sendisveinn Ford ávísun
uppá 100 þúsund krónur frá Don
Kendall — en það fylgdi engin
kveðja.
Jakob F.
Ásgeirsson.