Morgunblaðið - 02.11.1982, Blaðsíða 18

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. NÓVEMBER 1982
18
Dagatal
fylgiblaóanna
AT.TiTAF Á ÞRIÐJUDÖGUM
IHÍOPV
ALLTAFÁ FIMMTUDÖGUM
ALltaf á föstudögum
ALLTAFA LAUGARDÖGUM
ALLTAF A SUNNUDÖGUM
stóA
OG EFNISMEIRA BLAÐ!
Fimm sinnum í viku fylgir
auka fróóleikur og skemmtun
Mogganum þínum!
fltofgtisifrfofeifr
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir MAGNÚS SIGURÐSSON
Willy Brandt krýp-
ur við stríðsminnis-
merkið i Varsjá.
Þessi mynd var
tekin í opinberri
heimsókn Brandts
til Póllands í des-
ember 1970 og varð
fleyg um víða ver-
öld. Hér brann eitt
sinn heitast það
víti, sem Þjóðverjar
skópu. Hér var
hálfri milljón
manna útrýmt, er
Þjóðverjar
brenndu (>yðinga-
hverfið í Varsjá til
ösku 1944. Brandt
lagði mikla áherzlu
á að skapa mynd af
sér sem stjórn-
málamanni, scm
allt vildi gera til
þess að græða þau
sár, sem Þjóðverjar
höfðu valdið í síð-
ari heimsstyrjöld-
inni.
AUSTURSTEFNAN
— Arfur jafnaðarmanna í Vestur-Þýzkalandi
Ekki eru allir á einu máli um þann árangur á vettvangi utanríkismála,
sem náðst hefur á 13 ára stjórnarferli jafnaðarmanna í Vestur-Þýzka-
landi, nú þegar þeir hafa látið af völdum þar i landi. En þeir hafa verið
nógu lengi við völd til þess, að ný kynslóð hefur náð að vaxa upp, sem
ekki man þau viðhorf né þær aðstæður, sem ríktu áður en jafnaðarmenn
komust til valda i Vestur-lýzkalandi.
Eftir almennar þingkosn-
ingar þar haustið 1969
mynduðu jafnaðarmenn
og frjálsir demókratar sam-
steypustjórn. Kanslari varð
Willy Brandt úr röðum jafnað-
armanna, en utanríkisráðherra
Walter Scheel úr hópi frjálsra
demókrata. Fram að þessum
tíma hafði vestur-þýzka stjórnin
fylgt svokallaðri Hallstein-
kenningu í utanríkismálum, sem
fól það í sér, að stjórnin í Bonn
hafnaði öllum stjórnmálatengsl-
um við þau ríki, sem viður-
kenndu austur-þýzku stjórnina
og ekkert stjórnmálasamband
var milli Vestur- og Austur-
Þýzkalands. Ekkert minna en
endursameining Þýzkalands var
hornsteinn vestur-þýzkrar utan-
ríkisstefnu, hversu fjarlægt sem
það markmið í raun og veru var
frá veruleikanum.
Enda þótt stjórnmálasamband
væri milli stjórnvalda í Bonn og
Moskvu, var mjög takmarkað
samband milli stjórnvalda í
Bonn annars vegar og stjórn-
valda hvort heldur í Varsjá eða
Prag hins vegar. Viðkvæðið í
Austur-Evrópu var það, að
stjórnvöldin í Vestur-Þýzkalandi
fylgdu eftir heimsvaldakenndri
hefndarstefnu, sem miðaðist að
því að hrifsa allt það aftur, sem
Þýzkaland hefði misst með hruni
Þriðja ríkisins. Þessi afstaða var
auðvitað enn fjarri veruleikan-
um. Afleiðingin varð hins vegar
sú, að Þýzkalandsmáiin höfðu
staðnað á öngstigi, sem þau virt-
ust ekki getað ratað úr. Með
þessu skapaðist hættuástand,
einkum á mörkum Vestur- og
Austur-Þýzkalands, sem á
stundum lá við, að yrði að ófrið-
arbáli.
Sem kanslari tók Willy Brandt
strax upp þá stefnu að vinna sem
mest að friði og sáttum við ríki
Austur-Evrópu. Einhliða fórnir
af hálfu Vestur-Þýzkalands voru
alls ekki of dýru verði keyptar,
ef þær gætu orðið til þess að
draga úr þeirri spennu, sem fyrir
hendi var milli Vestur-Þýzka-
lands og þeirra ríkja Austur-
Evrópu, sem hvað mest höfðu
mátt þola af eyðileggingu af
hálfu þriðja ríkisins. Þessi
stefna varð Brandt persónulega
til mikils álitsauka, sem náði há-
marki 1971, er hann hlaut friðar-
verðlaun Nóbels.
Þá varð Willy Brandt til þess
sem kanslari að viðurkenna
Austur-Þýzkaland sem sjálf-
stætt ríki. Með því varð Þýzka
aiþýðulýðveldið viðurkennt af
vestur-þýzku stjórninni, en fram
að þessu hafði hún litið á
Austur-Þýzkaland í orði sem á
borði sem sovézkt hernámssvæði
í Þýzkalandi.
Austur-stefna Brandts átti
eftir að verða ráðandi um langt
árabil og hún hafði greinilega
mikil áhrif á kjósendur í Vest-
ur-Þýzkalandi og þá ekki síður
mikil áhrif á fólk annars staðar
svo sem í Austur-Þýzkalandi og
Póllandi. Brandt fylgdi stefnu
sinni eftir, m.a. með opinberri
heimsókn til Austur-Þýzkalands
í marz 1970 og til Póllands í des-
ember sama ár. Betri samskipti
milli austurs og vesturs fylgdu í
kjölfarið, sem Brandt lýsti sjálf-
ur yfir, að væri áþreifanlegur
árangur austurstefnu sinnar.
Svo virtist einkum sumarið
1975 sem stefna Brandts væri
tekin að bera árangur í reynd, er
leiðtogar 35 ríkja, þeirra á meðal
allra stórveldanna, komu saman
í Helsingfors til þess að undir-
rita samkomulag um evrópska
öryggismálaráðstefnu. Þetta er í
eina skiptið eftir síðari heims-
styrjöld, sem austur og vestur
hafa komið sér saman um sam-
eiginlegar yfirlýsingar um ör-
yggismál, enda þótt þær væru
ekki skuldbindandi að þjóðarétti
og þetta var því aðeins mögulegt,
að Vestur-Þýzkaland hafði áður
náð að komast að samkomulagi
við ríki Austur-Evrópu um mörg
af þeim óleystu vandamálum,
sem heimsstyrjöldin síðari hafði
skilið eftir.
Þetta var vissulega nokkur
árangur. Neikvæð afstaða
Austur-Evrópuríkjanna gagn-
vart áframhaldandi viðleitni í
þessa átt hefur hins vegar komið
í veg fyrir frekari árangur.
Austurþýzku stjórninni hefur
ekki þótt það eftirsóknarvert að
draga verulega úr spennunni
gagnvart Vestur-Þýzkalandi.
Stéttaróvinirnir í vestri eru
jafnmiklir stéttaróvinir og áður.
Og þegar við lá, að Pólland tæki
upp stefnu í átt til lýðræðis á
árunum 1980—1981 með mann-
réttindum fyrir þegna sína og
frjálsum verkalýðsfélögum,
brugðust stjórnvöld þar í landi
hart við með afleiðingum, sem
öllum eru kunnar.
Öllum þeim, sem fylgzt hafa
með, má þó ljóst vera, að svona
hlaut þetta að enda. Breytingar í
Austur-Evrópu verða vart fyrir
áhrif að vestan, hversu mikilvæg
og jákvæð, sem þau kunna að
vera. Raunverulegar breytingar
í Austur-Evrópu verða ekki
nema fyrir innri þróun, líkt og í
Tékkóslóvakíu 1968 og í Póllandi
1980, og duga skammt, eins og
reynslan sýnir okkur. Þá fyrst er
breytinga að vænta, að hugar-
farsbreyting verði í Sovétríkjun-
um sjálfum og hún er ekki fyrir-
sjáanleg að sinni.
(Ileimild: Der Spiegcl o.fl.)