Morgunblaðið - 28.12.1982, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. DESEMBER 1982
17
Enn um Gilitrutt
— eftir Gunnar
Stefánsson
Ekki óraði mig fyrir að ég þyrfti
í annað sinn að biðja Morgunblað-
ið fyrir línur vegna ummæla Sig-
urðar Hauks Guðjónssonar um út-
gáfu Iðunnar á Gilitrutt. Sigurður
Haukur hélt því fram í ritdómi að
forlagið hefði misfarið með texta
sögunnar. Þetta leiðrétti ég í
stuttri athugasemd og benti á að
textinn væri tekinn úr Þjóðsögum
Jóns Árnasonar, en sá texti hefur
að sjálfsögðu ævinlega verið
notaður við endurprentun sögunn-
ar, enda hinn upphaflegi texti sög-
unnar eins og við þekkjum hana.
Datt mér ekki í hug annað en með
athugasemd minni væri þessum
misskilningi eytt.
En það er eitthvað annað. Sig-
urður Haukur sendir mér kveðju í
Morgunblaðinu 21. des. Mælir
hann þar af nokkrum þjósti,
bregður mér um vísvitandi skiln-
Hæstiréttur:
Kaupmenn
greiði ekki
aðstöðugjald
af mjólk
HÆSTIRÉTTUR hefur úrskurðað,
að matvöruverslanir þurfi ekki að
greiða aðstöðugjald af mjólk og
mjólkurafurðum og þar með staðfest
dóm undirréttar. Gjaldheimtan
krafðist þess, að matvöruverzlanir
greiddu aðstöðugjald af sölu mjólk-
urvöru eftir að einkaleyfi Mjólkur-
samsölunnar á smásölu mjólkurvöru
var afnumið með lögum nr. 68/1976.
Gjaldheimtan höfðaði mál gegn
verzluninni Árbæjarkjöri sem
prófmál.
Þess má geta að Mjólkursamsal-
an í Reykjavík var ekki talin að-
stöðugjaldsskyld vegna sölu
mjólkurafurða og féll m.a. hæsta-
réttardómur um það á sínum
tíma. Hæstiréttur byggir niður-
stöðu sína m.a. á því, að löggjafinn
hafi ekki ætlast til, að verð á
mjólk og mjólkurafurðum hækk-
aði með breyttum söluháttum.
'K- ÍSLENZKAR .BÆKUR
__________________________
** Sív»«t’»r i'ífti
afceoDtDts SlíUDtyueose
SorNónþfft iHonunga ®aqor.
Síre
HISTORI& REGUM
SEPTENTRIONAUUM,
SNORRONÍ STURLON/'DS,
Kau femls íjwnquí, (Mtno (crmo*c maquo
Contcripce,
Qm*
E* MWcr^cu Gxk-iui cskk.
Vetúonc gtmtoa, noaíiftt brartatbm.
toákt i'oMco vfí k<nam. (pm-im mtmk,
niujinvit
jOHANNj PERLNGSWÖLD.
__________STQCKHOLMIR_________
Bókaskrá
Bókaskemm-
unnar komin út
ÚT KR KOMIN bókaskrá Boka
skemmunnar við Langholtsveg, þar
sem kynntar eru íslenskar og er-
lendar bækur sem til sölu eru hjá
versluninni.
Mikið er af ritum um íslensk og
norræn fræði í skránni, og er í
mörgum tilvikum um fágætar
bækur að ræða. Þá er í skránni að
finna mörg rit um lögfræðileg
efni, þar eru á skrá verk Davíðs
Stefánssonar frá Fagraskógi,
einnig ferðabækur og íslandslýs-
ingar og margt fleira.
Bókaskemman á Langholtsvegi í
Reykjavík er opin frá klukkan 16
til 18 virka daga.
ingsleysi og nefnir hina hógvær-
lega orðuðu athugasemd mína að
lokum „órökstuddar dylgjur". Mér
verður á að spyrja eins og skáld-
inu: Hvaða læti eru þetta? — Því
miður reynist svo að í sinni nýju
grein opinberar ritdómarinn
furðumikla vanþekkingu á ís-
lensku máli, og er leitt til þess að
vita um opinberan matsmann
barnabóka á vegum stærsta blaðs
þjóðarinnar.
Tvær setningar tók Sigurður
Haukur úr texta sögunnar til
marks um bjagað málfar hennar
og í seinni athugasemdinni skýrir
hann hvað það var sem honum
þótti málleysa. Sú fyrri er svo:
„Þar var sauðganga góð, sem hann
var, og átti bóndi margt fé.“ Hvað
skyldi nú vera athugavert við
þetta? Jú, ritdómari spyr hvort ég
haldi að bóndi hafi verið svo grasi-
gróinn að búsmala hafi verið á
hann beitt! Bágt er að sjá reyndan
ritdómara beita svo auvirðilegum
útúrsnúningi sem ekki er einu
sinni hægt að brosa að. Það er
raunar unnt að snúa út úr ýmsu ef
menn vilja. Hitt er verra að rit-
dómari áttar sig ekki á mismun
nafnorðanna fé og barn. Að tala
um margt fé finnst honum jafn-
gilda því að sagt sé: átti margt
börn. Fé er safnheiti, eintöluorð
með fleirtölumerkingu, líkt og
orðið fólk. Samkvæmt kenningu
ritdómara má þá ekki tala um
margt fólk, heldur yrði að segja
margt fólks. (sbr. margt barna,
sem hann telur hliðstætt). Þetta
sér hver maður að er fjarri lagi.
Síðari tilvitnunin er: „að hún
slapp frá óvætti þessum." Um það
segir ritdómari: „Óvættur er
kvenkyns og fornafnið því rangt."
Ekki hefði nú þurft að leita lengra
en í orðabók Menningarsjóðs til að
sjá að þetta orð er til bæði í karl-
kyni og kvenkyni. „Vakti fornan
vætt í hverjum runni", kvað Kon-
ráð um Jónas. En kannski full-
nægir málfar Konráðs ekki nú-
tímakröfum fremur en málfar
Jóns Árnasonar og samverka-
manns hans í upphafi, Magnúsar
Grímssonar, en frá honum er sag-
an komin.
Það er hvimleitt að þurfa að
standa í deilum við ritdómara um
svona efni. Það er skoðun fyrir sig
að íslenskar þjóðsögur beri að
endursegja fyrir börn eða breyta
þeim í átt til hversdagslegs
nútímamáls. Þeirri skoðun er ég
andvígur. Nær væri að láta útgáf-
um handa börnum fylgja orðskýr-
ingar eftir því sem þurfa þykir, en
um Gilitrutt er þess að vísu ekki
þörf. Það skal viðurkennt að for-
lagið hefði átt að láta þess getið í
útgáfunni á Gilitrutt hvaðan texti
sögunnar er. Hins vegar merkja
orð mín um að hér sé fylgt „frum-
gerð sögunnar" auðvitað ekki að
ég telji Jón Árnason hafa samið
hana, en öðruvísi telur Sigurður
Haukur sig ekki geta skilið þau.
En þessi orð eru til komin vegna
þess að ritdómari sagði að Gili-
trutt „hefði oft verið sögð á ís-
lensku, og það af íþrótt". Þau um-
mæli hlutu að merkja að ritdóm-
ari þekkti margar gerðir (endur-
sagnir) sögunnar. Það geri ég ekki,
enda tel ég rétt að halda sig við
frumgerðina, hvað sem öðru líður.
Islenskar þjóðsögur eru meðal
dýrustu menningarverðmæta
þjóðarinnar. Þær hafa islensk
börn drukkið í sig kynslóð eftir
kynslóð og lært af þeim móðurmál
sitt, auk annars. Auðvitað er sumt
í þessum sögum eins og öðrum
gömlum bókmenntum, með öðru
orðalagi og málblæ en nú myndi
haft um hönd í dagsins önn. En
það er einmitt auðlegð og fjöl-
breytni tungunnar eins og hún
birtist í sögunum sem íslensk börn
hafa gott af að kynnast. Það gerir
ekkert til þótt þau rekist þar á
málfar og orðmyndir sem eru
eitthvað frábrugðin því sem gerist
á sérhönnuðum lesbókum skól-
anna. Hins vegar er ýmislegt ann-
að lesmál sem börnum stendur til
boða með þess konar málfari og
framsetningu að full ástæða er
fyrir gagnrýnendur að beina að
því spjótum sínum. Ég vona að
Sigurður Haukur láti ekki sitt eft-
>r liggja í þeim efnum, þótt svona
slysalega hafi tekist til í málvönd-
un hans að þessu sinni.
22. desember 1982.
Veistu hvaða
vinninq er
hæqt að fá á
eitt einasta númer ?
HAPPDRÆTTI
HÁSKÓLA ÍSLAINDS
HEFUR VINNINGINhl