Morgunblaðið - 11.02.1983, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. FEBRÚAR 1983
„Vegna Atlantsha&bandalagsins
heftir ríkt friður í Evrópu í 38 ár“
— segir Robert German, sérfræðingur
í samskiptum austurs og vesturs
Nú í vikunni var staddur hér í
landi Bandaríkjamaðurinn Robert
German, en hann er mjög fróður um
saraskipti austurs og vesturs og
einkanlega stórveldanna tveggja,
Sovétríkjanna og Bandaríkjanna.
Hann var um tíma yfirmaður Sov-
étdeildar bandaríska utanríkisráðu-
neytisins, en hefur auk þess starfað í
sjálfri utanríkisþjónustunni, bæði í
Noregi og Sovétríkjunum. Hann var
í Moskvu þrisvar sinnum og ávallt á
mjög viðsjárverðum tímum, á dögum
Kúbudeilunnar, Berlínardeilunnar
og þegar Rússar gerðu innrásina í
Afganistan. German starfar nú við
('arnegie-stofnunina bandarísku.
Hann boðaði blaðamenn til fundar
við sig f Bandarísku menningar-
stofnuninni sl. mánudag og spjallaði
við þá um alþjóðamál, viðræður stór-
veldanna um kjarnorkuvopn, frið-
arhreyfingarnar og þá umræðu, sem
nú fer fram innan NATO um þessi
mál.
Robert German hóf mál sitt
með því að minna á, að nú væru
um 34 ár liðin frá stofnun Atl-
anthafsbandalagsins og að allan
þennan tíma og frá lokum stríðs-
ins, hefði ríkt friður í Evrópu. Út-
þensla Sovétríkjanna í þessum
heimshluta hefði verið stöðvuð
með tilkomu NATO. Af þessum
sökum teldu margir, að engin ógn
stafaði af Rússum, en þá vildi
þeim líka gleymast ásælni þeirra í
öðrum heimshlutum, þar sem
NATO spornáði ekki við henni.
Mætti þar minna á ítök þeirra og
herbækistöðvar í Suðaustur-Asíu,
Afríku og Kúbu og nú síðast inn-
rás þeirra í Afganistan.
íhlutun í málefni
Norðurlanda
Þótt friður hefði ríkt í Evrópu
frá stríðslokum væri þó alrangt,
að Sovétmenn hefðu ekki haft
uppi þar ýmsan þrýsting. Berlín-
ardeilan hefði verið nokkurs kon-
ar prófraun, sem kommúnistarík-
in hefðu lagt fyrir Vesturveldin,
Sovétmenn hefðu einnig haft uppi
kröfur við Tyrki vegna siglinga
um Bosporus-sund og á sínum
tíma krafðist Molotov þess af
Tryggve Lie, að Norðmenn létu
Bjarnarey af hendi. Norðurlanda-
búar teldu sig stundum lausa við
óeðlilegan þrýsting frá hendi Sov-
étmanna en sannleikurinn væri þó
allur annar. Sumar yfirlýsingar
sovéskra ráðamanna um málefni
Norðurlanda væru raun ekkert
annað en gróf íhlutun um innan-
ríkismál þeirra.
Robert German
Hvorki rauðir né dauðir
Robert German gerði að um-
talsefni friðarhreyfingarnar og þá
umræðu, sem fram fer innan
þeirra og utan, bæði austan hafs
og vestan. Kvaðst hann ekki efast
um einlægni margra talsmanna
þeirra og að enginn vafi væri á, að
nú byggi meira alvara að baki en
oft áður. Hins vegar sagðist hann
hafa orðið dálítið hissa á þeim
uppgjafartón, sem hann hefði
sums staðar orðið var við. Hann
hefði t.d. heyrt það í Þýskalandi,
að betra væri að vera rauður en
dauður. Menn gætu lifað af undir
rússneskum yfirráðum en ekki
kjarnorkustyrjöld. „Tilgangur
NATO er hins vegar," sagði Ger-
man, „að menn þurfi hvorki að
vera rauðir né dauðir. Það hefur
Atlantshafsbandalagsríkj unum
tekist til þessa."
Friðarhreyfíngin hafði
ekki áhuga á SS-20
German rakti nokkuð aðdrag-
andann að þeirri deilu, sem nú
stendur um meðaldrægu eldflaug-
arnar. Un nokkurra ára skeið
hefðu Rússar verið að koma fyrir
340 SS-20-eldflaugum, sem eru
nákvæmari en fyrri gerðir, búnar
þremur kjarnaoddum eða rúmlega
1000 alls, og sem öllum væri beint
að Vestur-Evrópu. Svo kynlegt
sem það er, þá virðast friðarhreyf-
ingarnar aldrei hafa haft áhyggj-
ur af þessari þróun eða vakið at-
hygli á henni, en hins vegar vildu
vestræn ríki og einkum Vestur-
Þjóðverjar ekki una þessari
ógnun. Þess vegna hefðu NATO-
ríkin ákveðið árið 1979 að koma
upp 572 meðaldrægum eldflaugum
sér til varnar. Þá fyrst hefðu frið-
arhreyfingar vaknað verulega til
lífsins.
Samningar útilokaðir,
sagði Gromyko
Eftir að Vesturveldin höfðu tek-
ið þessa ákvörðun brugðust Sov-
étmenn ókvæða við og í ræðu sem
Gromyko utanríkisráðherra flutti,
sagði hann, að hér með hefðu
NATO-ríkin útilokað alla samn-
inga um þessi vopn. Það væri því
ekki sök vestrænna ríkja, að
samningar hefðu dregist, enda
hefði ákvörðun þeirra í upphafi
gert ráð fyrir, að annaðhvort yrði
eldflaugunum komið upp öllum
eða samið um eðlilegt jafnvægi við
Sovétmenn.
Áróðurinn vinnur
fyrir Rússa
Robert German svaraði að lok-
um nokkrum fyrirspurnum og
m.a. þeirri, hvort hann væri trú-
aður á að samningar tækjust milli
stórveldanna. Kvaðst hann telja
góðar horfur á því en þó ekki fyrr
en í árslok í fyrsta lagi. „Sovét-
mönnum liggur ekkert á,“ sagði
German. „Þeir vilja bíða og sjá
hvaða áhrif áróðursherferð þeirra
og annarra hefur á Vesturlöndum.
Hvort þeir þurfi yfirleitt nokkuð
að vera að semja um að NATO
komi engum eldflaugum upp þótt
þeir sjálfir haldi sínum." Þegar
hann var spurður hvort ekki hall-
aðist nokkuð á með Rússum og
Bandaríkjamönnum hvað varðaði
fjölda kafbáta búna kjarnorku-
vopnum svaraði hann því til, að
Bandaríkjamenn væru reiðubúnir
að semja um öll vopnakerfi, en að
sjálfsögðu væri það háð því, að
einhver árangur næðist í þeim við-
ræðum, sem nú stæðu yfir.
Frá afmælishófi Lifrarsamlags Vestmannaeyja.
I.jósmynd Mbl. Sij;urg<*ir.
Lifrarsamlag Vestmannaeyja 50 ára:
52 þús. tonn af
lýsi á 50 árum
Lifrarsamlag Vestmanna-
eyja varð 50 ára fyrir
skömmu, en það var stofnað
7. desember 1932. Fram að
stofnun félagsins voru starf-
andi 6 lifrarbræðslur í Eyj-
um, en þær sameinuðust í
eina og á fyrsta starfsárinu
var tekið á móti 1159 tonnum
af lifur í samlagið. Á sl. 50
árum hefur Lifrarsamlagið
tekið á móti 88 þúsund tonn-
um af lifur og framleitt úr
þeim 52 þúsund tonn af lýsi.
Á sl. tveimur árum hefur lif-
ur verið soðin niður hjá Lifr-
arsamlaginu og hafa 126
tonn farið í það. Á sama tíma
hefur lýsi verið kaldhreinsað
hjá Lifrarsamlaginu og var
stofnað hlutafélag um það
verkefni árið 1981 en hlut-
hafar auk Eyjamanna eru
lifrarbræðslur á Ólafsvík og
Patreksfirði og Pétur Pét-
ursson í Reykjavík á hlut í
Lýsisfélaginu sem framleiðir
nú 25% af lýsismagni á öllu
landinu. Formenn frá upp-
hafi í stjórn Lifrarsamlags
Vestmannaeyja hafa verið:
Jóhann Jósefsson alþingis-
maður, Jónas Jónsson, Mart-
in Tómasson, Einar Sigur-
jónsson og Haraldur Gísla-
son núverandi formaður en
hann tók við formennsku
1980.
Lifrarsamlag Vestmanna-
eyja hefur ávallt haldið vel
við vélakosti sínum og á síð-
ustu árum hefur merk upp-
bygging átt sér stað hjá sam-
laginu.
— á.j.
Núverandi stjórn Lifrarsamlags Vestmannaeyja. Fri vinstri: Óskar
Matthíasson, Magnús Kristinsson, Haraldur Gíslason, Stefán Runólfs-
son og Kinar Sigurjónsson.
Mannvirki Lifrarsamlagsins.