Morgunblaðið - 27.11.1983, Qupperneq 16

64
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. NÓVEMBER 1983
tegund ótta, sem allmargir vest-
rænir kremlfræðingar gera sér í
hugarlund. Á árunum milli 1930
og 1940 var fyrir hendi réttlætan-
legur ótti Sovétmanna við ótví-
ræða yfirgangsstefnu nazistarík-
isins og við hið árásargjarna stór-
veldi Japan. Þessar ytri hættur
skópu á sínum tíma eins konar
hræðslubandalag innan Sovétríkj-
anna — einingu sovétríkisins og
þeirra þjóða, sem þetta ríki hafði
kúgað undir sitt vald. Af þessari
einingu spratt sá óútreiknanlegi
og óvænti varnarmáttur Sovét-
ríkjanna, sem kom öllum þeirra
andstæðingum svo mjög á óvart
og allir óinnvígðir undruðust hvað
mest.
Þrátt fyrir hina ægilegu reynslu
hungursáranna og ógnartímanna,
styrktist þessi samstaða og eining
enn frekar jafnt við ósigra, mik-
inn mannskaða og eyðileggingu af
völdum stríðsins og eins við sov-
ézka sigra og landvinninga. Þessi
eining tókst rétt til bráðabirgða
sem andsvar við hættulegum
kringumstæðum þeirra tíma,
fremur en að hún byggðist á innri
samstöðugrundvelli sovétþjóð-
anna. Samt hafa hugmyndafræð-
ingar sovétríkisins eftir stríð haf-
ið þjóða-einingu þessara ára upp í
eina endalausa, ótímabundna
skrautsýningu ríkisvaldinu til
dýrðar og beitt í því augnamiði
skefjalausum þjóðrembuáróðri og
taumlausri stalíndýrkun; þessari
einingu fyrrum varð breytt í eins
konar sístreymandi færibanda-
framreidda goðsögn.
En nú á dögum er óttinn við
utanaðkomandi hættur — við
„bandarísku heimsvaldasinnana"
og „vestur-þýzka stríðsæsinga-
menn“ ósköp léttvægur og óraun-
verulegur; sama má raunar segja
um goðsögnina um samstöðu rík-
isstjórnar og flokks við alþýðu
manna og þá einingu, sem ríkja á
á milli þessara aðila.
Raunverulegur er aftur á móti
sá ótti, sem hinar ráðandi stéttir
úr æðri þrepum sovézku nomen-
klatúrunnar bera í brjósti varð-
andi forréttindi sín, en orsakir
einmitt þessa ótta, skálkaskjól
hans og þær myndir, sem hann
tekur á sig í reynd, eru stöðugt að
verða greinilegri og auðsæjari.
Það er þessi ótti, sem ræður því,
að sífellt er verið að herða ofsókn-
irnar á hendur öllum andstöðu-
hópum og andófshreyfingum í
Sovétríkjunum, að vísindamaður-
inn og friðarverðlaunahafinn
heimskunni, Andrej Sakharov, var
á svo hrottalegan hátt gerður út-
lægur úr þjóðfélaginu og hnepptur
í einangrun, að handtökum þeirra
manna fjölgar jafnt og þétt, sem
áræða að snúast til varnar gegn
ofríki sovézkra yfirvalda eða gegn
því að frumstæðustu mannrétt-
indi séu fótum troðin.
Það var þessi ótti sovézku yfir-
stéttarinnar, sem leiddi til blóð-
ugrar kúgunar Ungverjalands árið
1956 og til hernáms Tékkóslóvakíu
árið 1968. Innrásin í Afganistan í
desember 1979, sem snerist upp í
grimmdarlega nýlendustyrjöld,
átti einnig rætur sínar að rekja tii
ótta sovétforystunnar, sem óttað-
ist greinilega, að „islamska byit-
ingin" kynni að berast inn yfir
sovézku landamærin og grípa um
sig í Mið-Asíulýðveldunum.
Viðbrögð og viðnám af
hálfu vestrænna ríkja
Sé litið á hvert einstakt árás-
arstríð Sovétmanna út af fyrir sig,
er vel unnt að leita skynsamlegra
skýringa á hverju og einu þeirra.
En á hinn bóginn fæst engin
skynsamleg skýring á altækri til-
hneigingu Sovétríkjanna til út-
þenslu, til nýrra landvinninga,
nýrrar valdaaðstöðu. En þetta
hefur alla tíð verið reyndin hjá
öllum stórveldum veraldarsögunn-
ar, og er þá sama hvort litið er á
sögu hinna heiðnu Babýloníu-
manna, Makedóníumanna, Róm-
verja, Mongóia eða hinna kristnu
Habsbúrgara, Bónaparta, Hohen-
zollerna, Rómanova eða þá guð-
leysingja á borð við Stalín og Hitl-
er.
9Róttækustu andstæðingar
• sovétkerfisins krefjast þess,
að Ráðstjórnarríkin og leppríki
þeirra verði sniðgengin og bann
lagt við öllum samskiptum við
þau. Þeir vilja rjúfa öll tengsl við
kommúnistaríkin, bæði á sviði
viðskipta, menningarsamskipta og
í vísindum. Þessir menn álíta, að
því verri sem lífskjör þess fólks
séu sem byggja lönd kommúnista,
þeim mun fljótar gæti komið til
þess, að hinum kommúnísku
valdhöfum yrði steypt af stóli.
Leiði slík óskhyggja til póli-
tískra aðgerða í þessum anda, get-
ur hún aðeins komið sovézkum
valdhöfum að verulegu gagni. Þaö
var Stalín, sem þurfti á órjúfan-
legu Járntjaldi" að halda en ekki
lýðræðisríki Vesturlanda. Sá sem
reisir landamæramúra og landa-
mæragirðingar með sjálf’. irkum
skotbúnaði verður víst varla upp-
næmur eða eitthvað meðfærilegri
við að fá á sig viðskiptabann, held-
ur kann hann þvert á móti að
hljóta við það aukir.n siðferði-
legan stuðning allrar alþýðu
manna.
Það er því ekki tilbúin einangr-
un, sem er rétta og viðeigandi
póíitiska stefnan gagnvart Sovét-
ríkjunum og leppríkjum þeirra —
þarna þarf að koma til eðlilegra
gagnkvæmra samskipta.
En fyrir slík eðlileg samskipti
þarf líka að ná fram einhverjum
tilslökunum í staðinn. Því það
leikur ekki nokkur vafi á því, að
sovézku efnahags- og atvinnulífi
er það hin brýnasta nauðsyn að
vera í verzlunarsamböndum og
halda uppi pólitískum tengslum í
því augnamiði við önnur lönd —
og þá alveg sérstaklega við hin há-
þróuðu iðnríki heims. Þess vegna
gætu Vesturveldin haft áhrif á
gang mála í Sovétríkjunum og í
öðrum Austur-Evrópuríkjum með
því að ná fram tilslökunum og
málamiðlun með „vægum þrýst-
ingi“. Að slíta öll tengsl í austur-
átt leiðir ekki til neins, af því að
fullkomið viðskiptalegt bann er í
reynd óframkvæmanlegt eins og
reynslan hefur áður leitt í ljós. Að
reita sovétforystuna beinlínis til
reiði með pólitískum refsiaðgerð-
um er hættulegt, en það kynni
samt að reynast ennþá hættulegra
að veita Sovétmönnum bæði ein-
hliða tilslakanir og halda áfram
við þá „business as usual", þrátt
fyrir það, að þeir tækju að sínu
leyti að auka hörku einræðisafl-
anna í innanríkis- og utánríkis-
málum.
Það er ófrávíkjanlegur þáttur i
eðlilegum samskiptum við komm-
únistaríkin og óaðskiljanlegur
hluti af raunverulegri slökunar-
stefnu, að ekki komi lengur til
brota á mannréttindum á yfir-
ráðasvæðum kommúnista.
Það yrði sovézkum yfirvöldum
hins vegar auðveldara að fallast á
slíkt, ef bandarískir stjórnmála-
menn gerðust hógværari í hinum
frumstæðu áróðursherferðum sín-
um gegn Sovétríkjunum og létu
með öllu af herskáu orðaskaki
sínu. En það, sem aldrei má undir
neinum kringumstæðum gerast,
er, að halda aðgreindum þeim
vandamálum, sem tengjast póli-
tískum og efnahagslegum tengsl-
um við Sovétríkin frá þeim vanda-
málum sem snerta mannréttindi í
kommúnistaríkjunum. Fullt frelsi
manna á borð við Andrej Sakh-
arov, Júrij Orlov og þeirra vina í
Sovétríkjunum yrði bezta trygg-
ingin fyrir því, að ráðstjórnin ætl-
aði sér að standa við alla gerða
samninga og eins fyrir því að frið-
ur héldist í heiminum.
Desember-tilboö frá
meöan birgöir endast
Oswald
Hlýfóöruö rúskinn- og leöurstígvél meö stömum sólum.
Tízkulitir gult, rautt, sægrænt.
Verð kr. 695,- til 895,-
Barnakuldaskór í úrvali.
Póstsendum — Kreditkort.
TO*sH
~»*^%KÚRINN
VELTUSUNDI 1
21212
nálgast
Vorum aö fá frábæra
sendingu af frönskum
gæöaleikföngum
og nú dugar ekki
aö drolla,
því jafnvel
heitar lummur
renna ekki
eins vel út.
27 ára reynsla hefur kennt okkur aö velja aðeins það besta. Við
einir bjóðum í heildsölu merki eins og „ SUPERJOUET — KIDDI-
KRAFT — NITTENDO — KNOOP — RICO — EKO — DEMUSA
og LONE STAR, auk ritfanga frá ASAHAI — og úrval gjafavara
— postulíns og kerta.
Hafið samband í síma 91-37710 eða komiö og skoðið úrvalið.
INGVAR HELGASON HF.
VONARLANDI VIÐ SOGAVEG. SÍMI 37710.

Metsölutílad á hverjum degi!