Morgunblaðið - 15.02.1984, Blaðsíða 24
24
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. FEBRÚAR 1984
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 250 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 20 kr. eintakiö.
Merk nýmæli á
Akureyrarfundi
Af fréttum má ráða að för
þingflokks sjálfstæð-
ismanna norður á Akureyri og
fundahöld í tengslum við hana
hafi heppnast vel. Þingflokk-
urinn hefur áður efnt til funda
utan Reykjavíkur og ber að
fagna þessu framtaki. Þor-
steinn Pálsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, vék að
tveimur athyglisverðum ný-
mælum í ræðu á fjölmennum
fundi á Akureyri á laugardag-
inn. í fyrsta lagi lagði hann til
að ný skipan verði tekin upp
varðandi verðlagningu á af-
urðum bænda, þannig að skilið
verði á milli tekna bændanna
sjálfra og stöðvanna sem
vinna úr afurðum þeirra. í
öðru lagi ítrekaði hann þau
sjónarmið sjálfstæðismanna
að breyta ætti ríkisbönkunum
í almenn hlutafélög en vildu
menn ekki fara þá leið mætti
létta af pólitískri stjórn á
bankastofnunum með því að
innistæðueigendur í bönkum
veldu stjórn þeirra og hefðu
þannig úrslitaáhrif á það
hverjir settust í stóla banka-
stjóra.
í báðum tilvikum hreyfir
Þorsteinn Pálsson málum sem
stjórnmálamenn hafa hingað
til skotið sér undan að fást við
en eru þó vandamál í hvert
sinn sem á herðir. í öllum
flokkum hafa verið uppi há-
værar raddir um það að nauð-
synlegt sé að breyta kerfinu
sem ræður verðlagi á landbún-
aðarafurðum. Um þetta hefur
verið rætt fram og aftur og
hefur verið alið á tortryggni
milli bænda og neytenda í
þéttbýli í skjóli úrelts verð-
lagskerfis. Þess vegna ber að
fagna yfirlýsingu Þorsteins
Pálssonar um að tekist hafi
samkomulag milli Sjálfstæðis-
flokks og Framsóknarflokks
um nauðsyn skipulagsbreyt-
inga á þessu sviði og að unnið
skuli að slíkum breytingum.
Er brýnt að hendur verði látn-
ar standa fram úr ermum við
þetta starf. Nú er lag til breyt-
inga á þessu sviði eins og svo
mörgum öðrum ef rétt er á
málum haldið.
Rimman um bankastjóra-
stólana í Búnaðarbankanum
hefur beint athyglinni að því
að núverandi kerfi við stjórn
ríkisbankanna sé að bresta.
Morgunblaðið er þeirrar skoð-
unar eins og margoft hefur
komið fram að skynsamleg-
asta og lýðræðislegasta að-
ferðin við að velja menn í
stjórnir og ráð ríkisins sé að
kjósa þá á alþingi. Þannig
hafa bankaráðin og verið val-
in, en svo að vitnað sé til orða
Þorsteins Pálssonar þá hefur
nú örlað á því að bankarnir
séu orðnir einskonar sjálfs-
eignarstofnanir bankastjóra
og bankaráða. Rétt er að bæta
bankastarfsmönnum í þennan
hóp. Þessi þróun kann að vera
eðlileg en hún stangast á við
þær meginreglur sem gilda um
stjórn ríkisbanka. Með öllu er
óviðunandi að kreppa myndist
í yfirstjórn ríkisbankakerfis-
ins af þessum sökum. Sé
meirihluti þingmanna á móti
því kerfi sem nú ríkir hlýtur
því að verða breytt. í því efni
hefur formaður Sjálfstæðis-
flokksins hreyft skynsamleg-
um hugmyndum sem ættu
frekar að setja svip á umræð-
ur um þetta mál en karp og
ákúrur vegna ítaka og áhrifa
stjórnmálamanna í banka-
kerfinu sem mælt er fyrir um í
landslögum eins og málum er
nú háttað.
Afnám ríkis-
einokunar
Allt síðan útvarpslaga-
nefnd undir forystu fram-
sóknarmannsins Markúsar Á.
Einarssonar lagði tillögur sín-
ar um afnám ríkiseinokunar á
útvarpsrekstri fyrir Ingvar
Gíslason, menntamálaráð-
herra framsóknar, hafa Fram-
sóknarmenn verið á flótta
undan þessum tillögum. Þing-
flokkur framsóknarmanna
hefur rætt málið fram og aft-
ur án niðurstöðu. Er langlund-
argeð sjálfstæðismanna í mál-
inu nú á þrotum eins og meðal
annars kemur fram í nýlegri
samþykkt stjórnar Samtaka
ungra sjálfstæðismanna sem
telur „að þau afturhalds-
sjónarmið sem ráðandi eru
meðal framsóknarmanna í
þessu máli séu óviðunandi og
fráleitt að þau tefji framgang
þessa máls".
Framsóknarmenn hafa auð-
vitað kosið að sem minnst
bæri á flótta þeirra frá tillög-
um Markúsar Á. Einarssonar
og nefndar hans, einmitt af
þeim sökum hefur þingflokkur
Framsóknar viljað að farið
yrði með umræður um afnám
ríkiseinokunarinnar sem
feimnismál. Það kemur þess
vegna úr hörðustu átt þegar
undan því er kvartað í forystu-
grein Tímans, málgagns
Framsóknarflokksins, að efnt
hafi verið til „baktjaldavið-
ræðna hjá stjórnarflokkun-
um“ um málið. Framsóknar-
menn bjarga sér ekki undan
ábyrgð í þessu máli frekar en
öðrum með því að skjóta reyk-
bombum.
Virðisaukaskattur:
Matvæli og húsnæðis-
kostnaður hækka í verði
Aðrir kostnaðarliðir lækka
Ýmis tormerki eru á því að segja fyrir um, hvaða áhrif upptaka virðis-
aukaskatts hefur á verðlag í landinu, segir í greinargerð með frumvarpi
um slíkan skatt, sem lagt hefur verið fram á Alþingi. Vcrðáhrifin fara
eftir því hvaða skattar eða tollar verða lagðir niður við upptöku virðis-
aukaskattsins, hve formleg tengsl verða milli verðvísitölu og kaupgjalds
og loks eftir því eftirspurnarástandi sem ríkir þegar skattbreytingin gefur
tilefni til verðbreytinga.
Greinargerðinni fylgja hins-
vegar meðfylgjandi töflur
(merktar 1 og 2) sem sýna dæmi
um áætluð bein verðhækkunar-
áhrif virðisaukaskatts á einka-
neyzlu, samneyzlu og þá út-
gjaldaliði fjármunamyndunar
sem skatturinn leggst á. Út-
reikningurinn byggist á tveimur
dæmum um hæð skattsins, þ.e.
20% og 21%. Ekki er í þessum
dæmum gert ráð fyrir lækkun
tolla eða afnámi uppsöfnunar-
áhrifa söluskatts. Niðurstöð-
urnar sýna að í heild muni
einkaneyzla hækka í verði um
3,1—3,8%, eftir því hvort miðað
er við 20% eða 21% skatt.
Hækkun einstakra undirliða er
þó mjög misjöfn. Mest er hækk-
un matvæla, 18—19%, enda
leggst núgildandi söluskattur
ekki á nema lítinn hluta mat-
væla, húsnæði, ljós og hiti
hækka um 2—3%, en flestir aðr-
ir útgjaldaliðir lækka í verði
vegna lægra skatthlutfalls í
virðisaukaskatti en söluskatti.
„Að líkindum sýna þessir út-
reikningar fremur ofmat en van-
mat á verðhækkunaráhrifum,"
segir í greinargerð frumvarps-
ins.
Tafla 1 Fjárhædir i m.kr. Söluskattur og virðisaukaskattur af einkaneyslu 1980 og dæmi um áætluð verðhækkunaráhrif virðisaukaskatts I.auslcga Þar af: Álagður Álagöur áætlud útgjöld Skattstofn sölu- virðisaukaskattur 1980 án Skattstofn viröisauka- skattur skatts soluskatts skatts (23%) 20% 21% Áætluö vcrðhækkunaráhrif m.v. m.v. 0% VASK 21% VASK
1. Matvæli 2. Drykkjarvörur og tóhak 3. Fatnaður «g cinkamunir 4. Húsnæði, Ijós og hiti .. 5. Varanlegir búsmunir .. 6 Heilsuvcrnd og snyrting 7. Saingöngur 8. Mcnntun og skcmmtanir 9 önnur neysla 10 Einkaneysla alls 1 573 468 881 1 358 857 522 783 839 105 117 468 881 212 857 93 623 670 52 1 573 468 881 441 857 93 703 } 834 27 108 203 49 197 21 143 154 12 315 94 176 88 171 19 140 } 167 330 18.0% 98 -2,4% 185 -2.5% 93 2.8% 180 -2.5% 20 -0,4% 148 -0.3% } 175 } 0,1% 18.9% -1.7% -1,7% 3.1% -1.6% -0.2% 0.5% } 0.8%
7 386 3 973 5 850 914 1 170 1 229 3.1% 3.8%
11. Flutt af töflu 2 2 414 1 620 555 324 341
12. Samtals 6 387 7 470 1 469 1 494 1 570
Tafla 2
Söluskattur og virðisaukaskattur af íbúðarbyggingum, opinberum byggingum,
samgöngumannvirkjum, samneyslu og skattskyldum aðföngum
Lauslcga Þar af: Álagður Álagöur Áætluð
áætluö útgjold Skattstofn sölu- viröisaukaskattur vcröhækkunaráhrif
1980 án Skattstofn virðisauka- skattur miöaö viö miöaö við
FjárhæAir i m.kr. skatts soluskatts skatts (23%) 20"/« 21% 20% VASK 21% VASK
1 íhúöarhyggingar 665 338 338 78 68 71 -1,3% -0.9%
2. Opinhcrar hyggingar 192 97 0 22 0 0 -10.3% -10.3%
3. Samgöngumannvirki 362 170 362 39 72 76 8.2% 9.2%
4 Samncysla 1 576 200 550 46 110 116 3,9% 4.3%
5. Skattskyldaöföngatvinnurekstraro.fl. 1 609 370 370 74 78
Samtals 1.—5. 2 414 1 620 555 324 341
Albert Guðmundsson við umræður utan dagskrár á Alþingi:
Hef heimild til að selja
hlutabréf án lagaheimildar
EIÐUR Guðnason alþingismaður
kvaddi sér hljóðs utan dagskár á Al-
þingi í gær og varpaði fram nokkrum
spurningum til Alberts Guðmunds-
sonar, fjármálaráðherra, varðandi
fyrirhugaöa sölu hlutabrefa í Eim-
skipafélagi íslands og sagðist Albert
Guðmundsson hafa heimild til þess,
samkvæmt áliti fagmanna fjármála-
ráðuneytisins, að selja hlutabréf í
fyrirtækjum sem ríkið ætti, án heim-
ildar í lögum eða fjárlögum.
Eiður Guðnason sagði við um-
ræðuna að einkennilega hefði ver-
ið staðið að málum við fyrirhug-
aða sölu á hlutabréfum í Eim-
skipafélaginu, og nefndi hann að
sér virtist sem öll lögmál venju-
legra viðskiptahátta hefðu verið
brotin. Spurði Eiður hvort tilboðin
sem borist hefðu í fyrirtækið
hefðu verið 3 eða 4, hvað fjármála-
ráðherra ætti við þegar hann
segðist ekki selja hlutabréfin
nafnlausum kaupanda og hvort
það væri ekki brot á reglum að
opna tilboð jafnóðum og þau bær-
ust.
Albert Guðmundsson sagði að í
auglýsingu um sölu hlutabréfa
kæmi fram að þau yrðu seld
hæstbjóðanda, ef viðunandi tilboð
fengist. Kaupendur gætu greitt
80% kaupverðs á 10 árum með
verðtryggðum kjörum, en þessi
kjör væru boðin í því skyni að sem
flestir ættu þess kost að kaupa
þau. Albert sagði að alls hefðu
borist 4 tilboð í hlutabréfin, 3
hefðu verið opnuð eftir að frestur
til að skila inn tilboðum var úti, en
hið fjórða síðar. Sagði Albert að
tilboð hefðu verið opnuð jafnóðum
og þau hefðu borist, enda hefðu
þau verið send til ráðuneytisins í
umslögum sem ekki hefðu verið
sérstaklega merkt. Þá sagðist AI-
bert telja að ekkert tilboðanna
væri viðunandi og engu þeirra yrði
tekið. Þá ræddi Albert þá skoðun
sína að hlutabréfin í félaginu
væru stórkostlega vanmetin, þau
væru meira virði en nafnverð
hljóðaði upp á. Þá hafnaði Albert
því að siðgæði hefði verið brotið í
þessu máli.
Þá sagðist Albert myndi óska
eftir því að það yrði lagt undir
dóm Alþingis hvort hann hefði
staðið ranglega að þessum málum.
Ragnar Arnalds sagði að fjár-
málaráðherra hefði enga heimild
til að selja áðurgreind hlutabréf
og vísaði á bug túlkun þeirri á
heimild ráðherra til að selja eignir
ríkisins og í sama streng tók Páll
Pétursson.
Bremsumælt allt
að 100 sinnum á dag
FLUGBRAUTIR i Keflavíkurflugvelli
eru bremsumældar allt að 100 sinnum
á dag, þegar aðstæður eru slæmar, að
sögn Friðþórs Eydal, aðstoðarblaða-
fulltrúa Varnarliðsins. Niðurstöður
rannsóknar á ástæðum og tildrögum
þess, að Flugleiðaþotan Langfari fór
út af flugbrautinni á Keflavíkurflug-
velli, liggja ekki fyrir, en verða kunn-
gerðar síðar f vikunni, að sögn Péturs
Einarssonar, flugmálastjóra.
Snjóruðningsdeild slökkviliðsins
sér um bremsumælingar og að sögn
Friðþórs er það gert þegar beiðnir
berast frá frá flugturni eða flug-
stjóra þotu í aðflugi. En jafnframt
eru starfsmenn snjóruðn-
ingsdeildar slökkviliðsins stöðugt
við mælingar þegar skilyrði eru
slæm, svo sem þegar úrkoma er og
hitastig lágt, og algengt að mælt sé
allt að 100 sinnum á dag. Niðurstöð-
ur mælinga eru tilkynntar jafn-
harðan.
Rannsókn á orsökum óhappsins
stendur yfir hjá íslenzkum flug-
málayfirvöldum. Þau neituðu í gær
að veita upplýsingar um málið á
þessu stigi.