Morgunblaðið - 15.02.1984, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. FEBRÚAR 1984
41
fresti og nöta krónurnar sem
fengust með því móti til að greiða
niður hæstu kúfana. Þannig gekk
það í nokkur ár þangað til loks
varð sýnt að ekkert minna dugði
en pólsk-tyrkneska aðferðin. Um
leið var undirstrikað að verð-
bólgutrygging atvinnuveganna
væri í fullu gildi og gengi krón-
unnar fellt.
Hins vegar var því haldið til
streitu gagnvart húsbyggjendum
að þeir greiddu afborganir af
verðtryggðum lánum, og gátu þeir
þó í flestum tilvikum ekki byggt
afkomu sína á öðru en lélegum
launagreiðslum hinna illa reknu
atvinnuvega. Þannig var settur
þrýstingur á öfuga pípuenda og
allt reynt nema að breyta fram-
leiðsluháttum eða gera atvinnu-
tækin þannig úr garði að þau gætu
jafnt borgað sjálf sig sem góð
laun. Skuldbreyting húsbyggjenda
á síðastliðnu hausti var ekki fyrir
tilstilli Alþingismannaflokksins.
Vald flokks,
auös eða fólks
Þannig var þessi byggðastefna
framkvæmd. En einnig er hægt að
móta byggðastefnur sem miða að
þörfum fólksins í byggðunum en
ekki til að veita útrás sætleika
flokksvaldsins. Stjórnmálamenn
hafa ennþá tækifæri til að taka
upp aðra stefnu er gæti bætt
byggðunum tjónið af valdabrölt-
inu. Og mætti jafnvel hugsa sér
málamiðlun til að byrja með: Þeir
fengju að halda völdunum, en þá
og því aðeins að þeir beittu þeim i
þágu umbjóðenda sinna. Hitt hlýt-
ur þó að verða langtíma markmið
fólksins að það fái að ráða sér og
fyrirtækjum sínum sem mest
sjálft án óþarfa afskipta ríkis-
valds eða annarra auðhringa. Það
verður að sitja í fyrirrúmi að at-
vinnutækin grotni ekki niður
vegna hirðuleysis. Ef þeim er ekki
haldið við og á hverjum tíma
breytt til samræmis við tækni sem
í boði er, og jafnframt sköpuð ný
störf, koma kreppur og aftur
kreppur. Um eignarhald á fram-
leiðslutækjum er svo aftur önnur
saga.
Sýnt hefur verið fram á að ekki
verður atvinnuleysi í sjómanna-
stétt þó skipum verði fækkað um
meira en fimmtung, ef togurum er
jafnframt breytt í frystiskip og
þeir mannaðir með tvöfaldri
áhöfn í samræmi við erfiði starf-
ans og hagkvæmni skipanna. Þó
hraðfrystihúsum verði breytt
samstíga breytingum á skipum,
munu þau varla geta séð öllum
fyrir vinnu sem þau gera í dag,
þrátt fyrir að fiskréttaframleiðsl-
an verði mun fjölbreyttari og um-
fangsmeiri en sú sem er nú í
Bandaríkjunum. Gera verður ráð
fyrir all-tæknivæddum fiskrétta-
húsum þar sem ekki er þörf sama
mannafla og nú er í húsunum. Um
10.000 manns starfa við fiskiðnað í
landinu í dag. Hér verður gert ráð
fyrir að u.þ.b. helmingur þessa
fólks starfi við hraðfrystinguna,
eða um 5.000 manns, og að skapa
þurfi ný störf fyrir um fjórðung
þess fólks, eða 1.200 manns. Verð-
ur brátt vikið að því.
Samræmið
Hér hefur verið miðað við að
breytingar á útgerðinni verði
kostaðar af hennar eigin fé, 2,1
milljarði króna, og að sölusamtök-
in kosti jafn miklu til fiskvinnsl-
unnar og einnig af eigin fé. Þá eru
komnir samtals 4,2 milljarðar
króna án þess að neitt sé aukið við
erlendar skuldir þjóðarinnar.
Hins vegar munu þessir fjármunir
flýta fyrir að skuldirnar verði
greiddar. Og þá er komið að hlut
Alþingismannaflokksins.
Boðað hefur verið að hinar
óarðbæru erlendu lántökur verði
að stöðva. í ósamræmi við þá
stefnu voru meira en 600 milljónir
teknar að láni vegna flugstöðvar-
byggingarinnar. Það er hins vegar
í samræmi við flokksstefnuna, að
eitt gildi í orði en annað á borði.
Alþingismannaflokkurinn skili
þessu láni til baka. Flughallar-
grunninn má nota síðar meir þeg-
ar íslendingar verða nógu efnaðir
til að byggja mátulega flugstöð
upp á eigin spýtur, og án þess að á
móti komi erlendar gjafir sem
fyrr eða síðar draga dilk á eftir
sér. í sjálfu sér er skiljanlegt að
þeir, sem fara margsinnis á ári í
utanlandsferðir á eigin vegum eða
hins opinbera, þreytist á að hafa
herbraggana fyrir augunum í
hvert sinn þegar farið er og í hvert
sinn þegar komið er. En þetta er
nú einu sinni það sem þeir hafa
óskað eftir sjálfir. Ef menn hins
vegar skammast sín svo fyrir
herstöðina að hana verði að „fela“,
og geta ekki sýnt biðlund í nokkur
ár þangað til íslendingar reisa
sína eigin flugstöð, er aðeins eitt
til ráða: Láta herinn fara.
Byggðaáætlun
Erlendar óarðbærar lántökur
verður að stöðva. Hins vegar er
ekkert sem mælir á móti því að
taka erlent lán ef því til mótvægis
er gildur höfuðstóll eigin fjár-
muna, og lánið ætlað til fram-
kvæmda þar sem rekstrargrund-
völlurinn hefur verið kannaður áð-
ur en í þær er ráðist, en ekki á
eftir. Hér verður gert ráð fyrir að
Alþingismannaflokkurinn hafi
milligöngu fyrir að taka að láni
tvisvar sinnum 600 milljónir
króna, og þeim verði veitt til verk-
efna er standi í tengslum við um-
ræddar breytingar á útgerð og
fiskvinnslu, og miði að uppbygg-
ingu nýrra vinnustaða með störf-
um fyrir 1.200 manns. Samtals 1,2
milljarðar eða rúmlega fimmtung-
ur af 5,4 milljarða króna byggða-
áætlun til þriggja ára. Þetta fé
verði hrein viðbót við fjármagn
sem ef til vill nú þegar hefur verið
ætlað í sambærilegum tilgangi. Af
þessum 1.200 milljónum kæmi
helmingurinn í stað flugstöðvar-
lánsins eins og áður segir, en 600
milljónir bættust við núverandi
skuldir þjóðarinnar. Það væri að-
eins rúmlega einn tíundi hluti af
öllu fé áætlunarinnar.
Það sjónarmið verður að ráða
framar öllum öðrum, að ekki komi
til atvinnuleysis. Þó er erfitt að
komast hjá að einhverjir sjómenn
verði án vinnu á meðan skipum
þeirra verður breytt eða starfsfólk
fiskvinnnslustöðva á meðan þær
taka á sig mynd fiskréttahúsa eða
matvælaverksmiðja. En slíkt
skammtíma atvinnuleysi er af allt
öðrum toga spunnið en það sem
margir horfast í augu við í dag og
fleiri eiga eftir að gera ef aðgerð-
arleysisstefnunni verður haldið
áfram. Það er ólíkt að vera at-
vinnulaus um tíma, en sjá þó gerð-
ar endurbætur á vinnustað sínum
eða skipi, sem leiða muni til betri
afkomu, heldur en hitt að vera án
nokkurs starfa og horfa upp á
fyrirtækin grotna niður vegna úr-
ræðaleysis valdamanna þjóðfé-
lagsins. Þar fyrir utan má gera
ráð fyrir að einhver hluti fólksins
muni vinna sjálft að endurbótun-
um.
1.200 milljónir —
1.200 störf
í sambandi við uppbyggingu
léttiðnaðar mun vera notuð þum-
alfingursreglan, að hvert nýtt
starf kosti um eina milljón króna.
Hér verður gengið út frá að svip-
uðu máli gegni um minniháttar
fiskeldi, en þessar tvær atvinnu-
greinar virðast helst koma til
greina þegar búin verða til ný
störf fyrir þau sem hugsanlega
falla niður í fiskiðnaði, eða allt að
400 ný störf á ári í þrjú ár, eins og
hér er miðað við. Ýmiskonar iðn-
aður er vaxandi atvinnugrein og
væri orðinn mun stærri þáttur í
öllu atvinnulífi ef ráðamenn hefðu
fyrr hætt tröllreið sinni á sjávar-
útveginum, en opnað augun fyrir
fleiri möguleikum. Og einkenni-
legt, eða kannski bara í samræmi
við flokksháttinn, að einn þeirra,
sem áttu stóran þátt í að ríða hon-
um að nær fullu, skuli nú eiga sæti
í ráðuneyti iðnaðarins. Er það þó
aðeins eitt dæmi af mörgum um
hvernig störfum er úthlutað innan
Alþingismannaflokksins án tillits
til árangurs á vettvangi fyrri
starfa. Verður þó að vona hið
besta og gera ráð fyrir að iðnaður
á traustum undirstöðum bjóði upp
á störf í stað fiskvinnslustarfa.
Og fiskeldi er ekki minna vonar-
blóm. Hitt er annað mál að erfið-
ara verður að koma á legg at-
vinnugrein sem svo gjörsamlega
hefur verið hunsuð af stjórnvöld-
um, að mest áberandi þátturinn í
sögu hennar á liðnum árum er að-
förin að Laxalónsbóndanum. Þá
var brotið niður margra ára upp-
byggingarstarf, sem annars hefði
nú komið landsmönnum til góða,
hefði það fengið að vaxa að um-
fangi og skjóta rótum víðar um
land. Litlar sem engar rannsóknir
hafa verið gerðar á aðstæðum til
fiskiræktar þrátt fyrir að í sumum
eldisgreinum geti það tekið mörg
ár að fá óyggjandi niðurstöður um
vaxtarskilyrði. Á ýmsu gekk í
norsku fiskeldi á frumárum at-
vinnugreinarinnar. En Norðmenn
eru komnir yfir mestu byrjunar-
örðugleikana og enginn atvinnu-
vegur blómstrar þar meira nema
olíuvinnslan. Norsk fiskirækt
nálgast nú að skila jafn miklu í
þjóðarbúið og fiskveiðar gera á ís-
landi. Hins vegar vara þeir við
sem til þekkja að heimfæra norsk-
ar aðferðir umhugsunarlaust á ís-
lenskar aðstæður.
Rannsóknir
Hér verður því enn einu sinni
undirstrikað að leggja þarf meiri
áherslu á rannsóknarstörf. Og þá
er ekki einungis átt við hafrann-
sóknir, heldur einnig í iðnaði, fisk-
eldi sem og öðrum greinum að
matvælarannsóknum ógleymdum.
Atvinnulífið nær aldrei að dafna
nema gamlar hugmyndir séu
endurskoðaðar og nýjar hugmynd-
ir kannaðar ofan í kjölinn. Það er
hart að uppfinningamenn skuli
vera flæmdir af landi brott eins og
nýleg dæmi um tvo íslendinga í
Danmörku sanna. f því landi er
hafin framleiðsla er byggir á
hugmyndum þeirra, og mun um-
fangsmeiri starfsemi er í uppsigl-
ingu. Tveir bræður á Akureyri
hafa þó þraukað hér heima og eru
byrjaðir að framleiða tölvuhand-
færavindur sem byggjast á áður
óþekktum hugmyndum þeirra um
rafmótora. En framleiðslan er að-
eins nokkrar rúllur á ári þrátt
fyrir að stór skakrúllumarkaður
sé fyrir hendi allt frá íslandi til
Nýja-Sjálands og frá Kanada til
Japans. Nær væri að veita 20
milljónum til stuðnings slíkri
framleiðslu, en að nota sama fé til
að greiða niður kostnað af smíði á
enn einum ístogaranum eins og
bæjarstjórn Akureyrar hefur
hugleitt.
Þá má minna á nýja tegund
mjölbræðslukerfis sem fundin var
upp hjá Landsmiðjunni og hefur
vakið mikla athygli erlendis. Á
annað ár hafa allar rannsóknar-
tilraunir legið niðri vegna fjár-
skorts. Nýlega var þó útvegað fé
til verkefnisins, en það mun þó
ekki duga nema til að vinna hluta
þess og líkur á að framleiðslan
verði þess vegna að fara fram er-
lendis að einhverju leyti. Þannig
mætti lengi telja upp. Þó sýnir
þetta ekki annað en grundvallar-
vöntun í hugsunarhætti stjórn-
málamanna. Þeir byrja á þakinu,
fikra sig síðan niður á við með
veggina og þá loks reka þeir augun
í fúafenið sem allt á að hvila á. Ef
hins vegar er byrjað á undirstöðu-
rannsóknum, og framleiðslunni
hagað í samræmi við rannsókn-
arniðurstöðurnar, skila fjármun-
irnir, sem eytt er í slíka undir-
byggingu, sér margfaldlega til
baka með bættum þjóðarhag og
sjálfstrausti. Þá fyrst má gera
áætlanir um loftkastalabyggingar.
Niðurlag
Miklum áróðri hefur verið hald-
ið uppi um langa hríð gegn al-
mennu launafólki í landinu. Um
þverbak keyrði þó í sumar og
haust. Og áróðurinn hefur svo
sannarlega borið árangur. Skoð-
anakannanir sýna, að ótrúlega
stór hópur fólks hefur tekið trú-
anlegar fullyrðingar um að verð-
bólgan í landinu hafi stafað af of
háum launum. Þessi grein er
skrifuð í þeim tilgangi að sýna
fram á að svo er ekki. Verðbólgan
í landinu stafar af vangetu at-
vinnuvega og valdhafa. Til marks
um það var valið eitt dæmi af ótal
mörgum og ófögrum, dæmið um
togarana og framleiðslu frystra
sjávarafurða. í stuttu máli:
Með réttum tækjabúnaði geta
skipin borið sig, að því tilskyldu
einnig að ekki sé of mörgum beitt
á afréttinn. Þessi tækjabúnaður
leiðir til þess að fiskafli skipanna
fer nær allur í yfirflokk. Slíkt hrá-
efni gerir kleift, þrátt fyrir toll-
múra erlendis, að hefja innan-
lands framleiðslu á 1. flokks fisk-
réttum í neytendaumbúðum í fjöl-
breyttu úrvali. Það er í samræmi
við breyttar neysluvenjur og kröf-
ur um aukið frjálsræði í heimin-
um. Það er skref á sömu framfara-
braut og þegar þvottavélar leystu
af hólmi tímafreka handþvotta.
Þessi skipan framleiðslunnar bæt-
ir hag þeirra sem vinna við hana,
og hag allrar þjóðarinnar ef
stjórnvöld hætta að flækja „leik-
reglurnar", en opna augun fyrir
öllum ónotuðu möguleikunum.
Allt þetta er hægt að gera með
eigin fé landsmanna og án þess að
erlendar skuldir þjóðarinnar auk-
ist um meira en eitt prósent.
Þrátt fyrir að hér hafi miklu
bleki verið eytt í þeim tilgangi að
svara undirróðsmönnum aðgerð-
arleysis- og láglaunastefnunnar,
er það þó varla meira en daggar-
dropi samanborið við áróðursúr-
felli valdhafanna og miklar undir-
tektir áhrifamestu fjölmiðlamask-
ínanna. Tími til kominn að stytti
upp.
Lokið um miðjan janúar, 1984.
Arni Hclgason er sjómaður á
(irenivík.
Æ
Bolholt A Suðurver
Sími 83730
^ Allt á fullt 20. febrúar *"• *
INNRITUN
Nýtt námskeiö hefst 20. febrúar.
Likamsrækt og megrun fyrir döm-
ur á öllum aldri.
50 mín. æfingakerfi meö músik.
Morgun-, dag- og kvöldtímar.
Tímar tvisvar eöa fjórum sinnum í
viku.
Lausir tímar fyrir vaktavinnufólk.
Almennir-, framhalds- og lok-
aöir flokkar.
Fyrir þær sem eru í megrun 3ja
vikna kúrar.
Tímar fjórum sinnum í viku.
Mataræöi, vigtun, mæling.
50
r
útna
kerfi
JSB
með
músik
Allt á fullt 20. febrúar.
HAFIN
Veriö brúnar
hraustar allt áriö.
og
Sólbekkirnir eru í Bolholti.
Einnig ný Ijós í Suöurveri.
Sauna og góö búnings- og
baöaöstaöa á báöum stööum.
Stuttir hádegistímar í
Bolholti. 25. mín. æf-
ingatími. 15. mín. Ijós.v
Kennsla fer fram á báöum stöö-
um.
Kennarar í Bolholti: Bára og
Anna.
Kennarar í Suöurveri: Bára,
Sigríöur og Margrét.
Líkamsrækt JSB
Suöurveri, sími 83730 —
Bolholti 6, sími 36645.