Morgunblaðið - 15.02.1984, Qupperneq 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. FEBRÚAR 1984
Rányrkja
fiskimiða og
verkunarsvik
— eftir Ingjald
Tómasson
Er það kannski bezta bjargráð
okkar nú, að uppræta allt líf á
okkar „heimsins beztu" fiskimið-
um umhverfis landið og allt út að
200 mílum? Það hefir svo sannar-
lega verið ömurlegt, að hlusta á
allt hið gífurlega umræðuflóð, sem
fram hefir farið hér í fjölmiðlum
um fiskifæðina undanfarið. Það
hefir komið fram hjá fiskifræð-
ingum, að þrátt fyrir allar skyndi-
stöðvanir og skrapdagakerfi, sé
lífríki sjávar í stórhættu, og að
snarlega þurfi nú að taka upp
kvótakerfið við allar „botnfisk-
veiðar". Náttúrulega eru menn
mjög á öndverðum meiði í þessu
máli. „Duglegir" skipstjórar vilja
alls ekki trúa því að vegna ofsókn-
ar í fiskistofninn, séu fiskmiðin
„aðal lífsbjörg" okkar þjóðar í
aldaraðir, að verða líflaust dauða-
haf. Margir eldri menn hafa skrif-
að um rányrkjuhættuna og varað
eindregið við henni. Þeir eru nú
bæði horfnir og hverfa brátt bak-
við huliðstjaldið.
Einhvern tíma skrifaði ég nokk-
uð um fiskveiðimokið á Halanum
og hið gífurlega smáfiskadráp við
Hvalbak fyrir austan land. Svo má
rekja hverja ofveiðiherferðina eft-
ir aðra og allt til núdagsins. Vor-
gotsíldinni var algerlega útrýmt
og sumargotsíldina varð að friða í
langan tíma svo hún næði sér að
nokkru aftur. Gífurlegt smásíld-
ardráp átti sér stað á síðastliðnu
hausti. „Elskulegu" Rússarnir
okkar gerðu þetta mögulegt með
því að kaupa hana. Svipað er að
segja um loðnuna. Vegna gífur-
legrar ofveiði varð að stöðva þær
veiðar í langan tíma og heyrzt hef-
ir að á síðastliðnu hausti hafi
ískyggilega mikið af loðnunni ver-
ið ókynþroska.
Svo er það blessaður þorskur-
inn. Hann er nú sagður bæði fár,
smár og mjósleginn af hor. Fræð-
ingar og forystumenn telja að öll
þessi fiskifæð, grindhor og sein-
þroski stafi af ýmsu, t.d. of köld-
um sjó og átuleysi. En engum eða
sárafáum kemur til hugar að fisk-
urinn eigi erfitt uppdráttar þótt
nær allt sem hann lifir á sér
gegndarlaust drepið upp, með
stórkostlegri morðtækni. Með
þessari sömu ógnvekjandi tækni
er hver góðfiskibankinn eftir ann-
an gersamlega þurrausinn.
Hraunbotnsvæði, þar sem fiskur-
inn hefir hrygnt að mestu óáreitt-
ur í aldaraðir, hafa verið nær al-
gerlega sléttuð út af hinum geysi-
stóru botnvörpum sem nú eru not-
aðar. Og ef fiskurinn lyftir sér frá
botni og hleypur í torfur, þá er
flotvarpan samstundis sett út, svo
nær öruggt er að engin branda
sleppur.
Fiskileitartækin eru orðin svo
fullkomin að sjá má og þekkja
fiskinn á mjög stóru svæði um-
hverfis veiðiskipið. Gömlu síðu-
togararnir voru ekki nema „svipur
hjá sjón“ í samanburði við þá tog-
ara, sem nú eru notaðir. Sama má
segja um mestallan bátaflotann.
Áður lágu fiskiskipin oft langtím-
um í höfn vegna slæms veðurs. Nú
kemur varla svo vont veður að
veiðiflotinn geti ekki haft öll sín
veiðitæki í gangi. Netaveiðitæknin
er orðin ískyggilega mikilvirk.
Fyrst voru það hampnet og hver
bátur var með þrjár, í mesta lagi
fjórar netatrossur. Svo kom næl-
onið og girnið og nú dugar vart
minna en tíu trossur (36 möskva
djúp net) á hvern bát. Nælonið og
girnið fúnar ekki og „drauganet"
flækjast jafnvel árum saman veið-
andi um fiskimiðin ef einhver
branda er þar eftir. Allir eldri sjó-
menn muna eftir hinni gífurlegu
fiskgengd sem fyllti öll grunnmið
og hverja vík, allt framyfir miðja
okkar öld. Þar fóru saman allar
fisktegundir, allt frá loðnu upp í
stórþorsk. Það hefir sannarlega
verið ömurlegt að hlusta á umræð-
ur háaðals þjóðarinnar um það
fiskimálaöngþveiti sem nú blasir
við. Talað er um að minnka
þorskveiðar um 100.000 tonn. I
þess stað á að auka sókn í „aðra“
fiskistofna þótt vitað sé að sóknin
í þá flesta sé í hámarki. Helzt er
það úthafsrækja og koli sem þola
eitthvað aukna veiði, þó tel ég
vafasamt að það segi mikið upp í
þorskhrunið. Svo tala okkar ágætu
fiskimálaspekingar í fullri alvöru
um að biðja Bandaríkjamenn um
veiðisvæði fyrir einhvern hluta
hins glæsilega togaraflota okkar.
Er þetta ekki fyrir neðan virðingu
okkar íslendinga, sem státum af
að eiga beztu fiskimið í heimi?
Nýlega var í Kastljósi sjón-
varpsviðtal við einn ágætan for-
ustumann og situr hann jafnframt
í neyðarnefnd um leiðir út úr því
svartskýrslunáttmyrkri, sem
fiskimál okkar eru nú í. Þessi út-
gerðarmaður var svo sannarlega
ómyrkur í máli um hina taum-
lausu rányrkju íslenzkra fiski-
miða, og auk þess taldi hann upp
erlend fiskimið, sem fiskifloti
okkar hefir tekið þátt í að eyði-
leggja. (Grænlandsmið, Norður-
sjór og Nýfundnalandsmið).
Nýlega las ég í blaði, að geysi-
stór og gjöful fiskimið við Suður-
Afríku séu að verða uppurin vegna
gegndarlausrar rányrkju. Þessu
líkt er að gerast víðs vegar um
okkar hrjáða heim. En er það ekki
bara hreinn óþarfi fyrir okkar
„ágætu" forustumenn fiskimála og
þjóðarinnar, að gera sér rellu út af
því þótt þessi þorskur okkar sé að
verða bæði fár og mjósleginn?
Höfum við ekki fjölmarga „at-
vinnuvegi" til að lifa á? Nefni að-
eins fátt eitt: Hið geysimikla og
stöðugt vaxandi ríkisbákn, verzl-
unarbáknið, bæði einkarekstur og
SÍS. Hið mikla stórlega umdeilda
menntabákn. Og svo er það hin
svokallaða menning með sfnum
spillingaröflum. T.d. öskur- og
skakhljómsveitir, sem hvað lengst
hafa komist I Skonrokki sjón-
varps. Margir lifa svo góðu lífi á
drykkju-„menningunni“ með öll-
um sínum stórfjölgandi brenni-
vínsbúllum og afvötnunarhöllum.
Bíóin, með allt of mikinn glæp-
samlegan óhroða, sem þar er
sýndur uppvaxandi æsku okkar
lands. Það er engu líkara en þjóð-
arforystan hafi verið lokkuð inn í
■
Ingjaldur Tómasson
„Vita menn ekki aö við
erum ekki fleiri en
starfslið einnar verk-
smiðju stórþjóðanna og
getum alls ekki staðið
undir hinni ógnvekjandi
stjórnunaryfirbyggingu,
sem sífellt er þanin út.“
hamraborg álfa og tapað þar glór-
unni. Vita menn ekki að við erum
ekki fleiri en starfslið einnar verk-
smiðju stórþjóðanna og getum alls
ekki staðið undir hinni ógnvekj-
andi stjórnunaryfirbyggingu, sem
sífellt er þanin út. Verzlunarvald-
ið, bæði innlent og erlent, hefir
byggt rnikinn fjölda verzlunar-
halla. Og hvaðan eru þessi auðæfi
fengin, nema frá almenningi
okkar þjóðar? Nú tekur ríkið og
verzlunin helming alls vöruverðs í
landinu. Álagning vörunnar er nú
orðin svo ferleg að sjálfur fjár-
málaráðherrann hefir lýst undrun
sinni yfir hinu háa vöruverði nú,
þegar verðbólga fer lækkandi. Ég
er hins vegar ekki undrandi.
Kaupmennska er og hefir alltaf
verið kaupmennska, og ég hefi
litla trú á verðlækkun, nema að
kaupsýslan verði neydd til þess
með einhverjum ráðum. En væri
nú ekki ráðlegt kaupmenn góðir að
lækka nú vöruna svo um munar,
áður en almenningur verður svo
rúinn að geta ekki keypt hinar
rándýru vörur ykkar?
Það er eins og mörgum sé ná-
kvæmlega sama hvort nokkur út-
flutningur á sér stað eður ei. Ál-
verið í Straumsvík er talið óþrifa-
gemlingur, sem þyrfti að losna við
sem fyrst, af því að það hefir í
samvinnu við Þjórsá fært þjóðinni
geysilegar tekjur, bæði beinar og
óbeinar. Algerlega er nú hætt við
að greina frá útflutningi áls þegar
getið er um iðnaðarútflutning í
fjölmiðlum. Samtal var í útvarpi
við stjórnarmann á Akureyri og
hann spurður álits á stóriðju í
Eyjafirði. Hann sagði að það
þyrfti enga stóriðju, því að brátt
tæki til starfa stórt opinbert
fyrirtæki, sem þyrfti margt
starfslið!!
Vítaverð vörusvik
Mikil vörusvik hafa átt sér stað
í fiskútflutningi okkar á undan-
förnum árum. Oft hefir það skeð
að jafnvel heilir skipsfarmar hafa
verið endursendir vegna slæmrar
verkunar. Algerlega óæt skreið
hefir verið flutt til Nígeríu. Allir
muna eftir skreiðinni, sem sýnd
var í sjónvarpi nýlega. Það var
ekkert eftir nema bein og roð.
Fyrst hafði maðkur étið allt fisk-
holdið og svo maurinn tekið við.
Meðan ég vann við fiskverkun var
það oft haft á orði þegar neta-
morkur bárust á land, að þetta
væri fullgott í negrann. En þetta
er nú að verða liðin tíð, því að
negrinn er nú búinn að fá nóg af
maðkétnum beinagrindum frá ís-
landi.
Fyrir nokkru var verið að skipa
út skreið í Sundahöfn. Þar voru þá
staddir þrír negrar, sem sendir
voru hingað til að koma í veg fyrir
kaup á íslenzku ómeti. Og þegar
útskipun stóð yfir, vindur sé einn
biksvartur með beitta sveðju í
hendi að einum skreiðarpakkan-
um, tekur þar út einn stóran fisk
og klýfur hann að endilöngu. Gýs
þar út mikill fnykur svo nær ólíft
var nærstöddum. Samstundis var
öll útskipun stöðvuð að kröfu
negranna, og eigandi skreiðarinn-
ar sóttur til að standa fyrir máli
sínu vegna vörusvikanna. Ég veit
ekki hver málalok urðu þarna, en
ekki er ólíklegt að þessu líkt hafi
skeð víðar kringum landið.
Að lokum ein tillaga. Er ekki
bezt að gefa allar veiðar algerlega
frjálsar og drepa allan þorskfisk
upp sem fyrst eins og gerzt hefir
með síld og loðnu?
Ingjaldur Tómasson er rerkamað-
ur í Reykjarík.
Útimarkaður við Undirheima.
Egilsstaðir:
Frá kaffisölu 9. bekkjar.
Morgunblaðið/Ólafur.
Blómlegt starf í Undirheimum
KgiLsstöðum, 5. febrúar.
I HAUST var opnuð félagsmiðstöð
Tómstundaráðs Kgilsstaðahrcpps í
húsakynnum Safnastofnunar Áust-
urlands við Skógarlönd gegnt Hér-
aðsheimilinu Vala.skjálf. Þar hefur
síðan verið blómlegt starf, en fé-
lagsmiðstöðin hlaut heitið Undir-
heimar.
í dag efndu forgöngumenn í
Undirheimum til útimarkaðar,
enda veður hið fegursta. Þar var
margt nýtilegt á boðstólum fyrir
lágt verð, en ágóði allur rann til
uppbyggingar Undirheima.
Innan dyra seldu nemendur 9.
bekkjar Egilsstaðaskóla kaffi og
góðgæti, en þeir hyggja á ferða-
lag til Reykjavíkur í páskaleyfi
og eru því að safna sér farareyri.
Tómstundafulltrúi Egilsstaða-
hrepps er Inga Þóra Vilhjálms-
dóttir, og formaður nemenda-
ráðs Egilsstaðaskóla er Hjálmar
Magnússon, í 9. bekk.
— Ólafur