Morgunblaðið - 17.02.1984, Síða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 17. FEBRÚAR 1984
Guðmundur Ingólfsson: Nýju svalirnar.
Vladimir Schohin: Sill life.
Frozen Image
Myndlist
Valtýr Pétursson
Að undanförnu hefur verið
fremur rólegt á Kjarvalsstöðum.
Þar hefur sem sagt ekkert verið
um að vera síðan í desember á síð-
asta ári, en nú eru hjólin aftur
farin að snúast, og ein viðamesta
sýning, sem haldin hefur verið á
ljósmyndum hér á landi, opnuð
fyrir fáum dögum í báðum sölum
Kjarvalsstaða. Þetta er hin víð-
fræga Scandinavia today-kynning,
sem haldin var í Bandaríkjunum á
seinasta ári, og auðvitað er hér
aöeins um einn þátt þess mikla
fyrirtækis að ræða. Nú er sem sé
komin röðin að heimalöndunum
að fá að sjá hvernig mannfólkið og
umhverfið á þessu landsvæði var
kynnt fyrir öllum þeim þúsundum,
er sáu þessa sýningu.
Eins og ég hef þegar sagt, er
þessi sýning í báðum sölunum á
Kjarvalsstöðum. Þarna eru hvorki
meira né minna en 468 ijósmyndir
frá löngu tímabili, og ég fæ ekki
betur séð en þarna sé meirihlutinn
orðinn til fyrir aldamót og um
aldamótin. Það er því varla rétt-
nefni að kalla þetta Scandinavia
today, en Frozen Image er að mín-
um dómi miklu raunhæfari nafn-
gift. Hér er framlagi hvers lands
ekki haldið saman i einni heild,
heldur öllu blandað saman, og öll
þessi ólíku lönd og mannfólkið, er
byggir þau, gert að einni heild.
Þetta styrkir sýninguna í heild, og
er tvímælalaust til hins betra
fyrir alla aðila. Myndvalið í heild
er mjög vandað og sýnir ýmsar
hliðar á mannlífi og atburðarás
stórviðburða. Daglegt amstur og
lífsbarátta, gleði og sorgir, blasa
þarna við. Landslagið fær einnig
sess, og við blasa köld og hrjóstrug
norðursvæðin. Þarna iðar enn
borgarlíf, sem nú er lokið og að-
eins til á plötum ljósmyndara og
ritað í umferð rómantíkurinnar á
bókum okkar Norðurlandamanna.
Þarna eru einnig portrett af fögr-
um konum og frægum persónu-
leikum eins og Strindberg og
Munch, en sá síðarnefndi á þarna
nokkrar myndir, sem eru forvitni-
legar og ekki síst með samanburði
við myndlist meistarans. Einnig
má benda á allt það frásögugildi,
sem fólgið er í þessu myndvali.
Listræna hliðin er heldur ekki lát-
in fyrir bí, og svo mætti lengi
telja. Ekkert veit ég, á hvaða for-
sendum þessi sýning hefur orðið
til, en það er auðséð, að úr mörgu
hefur verið valið, og auðvitað er
eins og ævinlega í slíkum tilfell-
um, að eitthvað vantar, og vafa-
laust hefur ýmislegt slæðst með,
sem ekki var æskilegt, en látum
það liggja milli hluta. f heild er
þetta heillandi sýning og miklu
merkilegri en mér hafði komið til
hugar.
Það er mikið starf að skoða
slíka sýningu, svo að vel megi
vera. Það er því ekki um annað að
ræða en stikla á stóru og nefna
aðeins það sem eftirminnilegast er
þarna á ferð, og í því sambandi
langar mig að benda á einstaka
ljósmyndara, en eins og áður seg-
ir, verður fljótt yfir sögu farið.
Persónulega hafði ég mikla
ánægju af myndum E. Munch, en
ég er mikill aðdáandi hins ástsæla
málara, og má vera að það hafi
haft sitt að segja. Einn ljósmynd-
ari úr þessum hópi virðist hafa
fest í huga mér, en það er Vladi-
mir Schohin, Finni, sem sýnir
mjög fágaðar og sterkar myndir.
Er sama hvort hann á við uppstill-
ingar eða annað. Þarna eru að
mínum dómi listaverk á ferð. Fyr-
ir löngu hef ég Uppgötvað listrænt
gildi verka Jóns Kaldal og dáð
verk hans, en annar íslendingur
kom mér á óvart í þessum hópi:
August
Strindberg:
Sjálfsmynd í
Gersau.
Jón J. Dahlmann, sem á þarna
þrjár myndir hver annarri betri.
Henry B. Goodwin sýnir frábærar
konumyndir, sem virðast þarna í
sérflokki. Hann mun vera Svíi.
IMA TRA-vinnustofan er með
skemmtilegt verk frá því um alda-
mót í Finnlandi. Karl Sandels er
Svíi og nær að gera verk sín afar
lifandi og fersk. Anton Blomberg
er annar Svíi, sem ekki verður
gengið framhjá. Mynd hans af
blaðasalanum á Vasabrúnni er
ógleymanleg. Thomas Neergaard
Krabbe var danskur læknir, sem í
byrjun aldarinnar tók óborganleg-
ar myndir á Grænlandi. Svo eru
það hinar ógleymanlegu og
dramatísku myndir Nils Strind-
berg, er hann tók af dauðastríði
þeirra á Erninum, en plötur þess-
ar fundust á ísbreiðunni eftir 30
ár. Saga, sem við þekkjum bæði af
bók og úr sjónvarpinu fyrir nokkr-
um vikum. Norðmaðurinn Knud
Knudsen sýnir okkur hið spegl-
andi logn og máttuga þögn í
norskum firði. Ellisif Wessel tek-
ur lífsbaráttu Sama til úrvinnslu.
Mismunandi stéttir þjóðfélagsins
eru viðfangsefni Danans Heinrich
Tönnies, og gefa ágæta hugmynd
um árin fyrir aldamót. Einnig vil
ég geta um Svíana Christer Strö-
holm og Hans Malmberg, sem
vekja athygli, og ekki má gleyma
Dananum Peter L. Petersen (Elf-
elt). Það mætti nefna mörg nöfn
þessu til viðbótar, en látum af
upptalningum að sinni. Á þessari
miklu sýningu er fjöldinn allur af
fólki, sem margt mætti um rita, en
það er einfaldlega ekki pláss fyrir
alla í stuttri blaðagrein. Ég bið því
forláts á, hve fáir komast hér á
blað, en það er sannfæring mín, að
hver og einn, sem skoðar þessa
sýningu, komist að þeirri niður-
stöðu, að þarna sé svo margt að
sjá og athuga, að það sé vel þess
vert að eyða dagstund í að kynna
sér ljósmyndir þær, sem valdar
hafa verið. Þarna er aragrúi af
verkum, sem bæði segja sögu og
hafa listrænt gildi. Það mætti ef
til vill svo að orði kveða, að þarna
sé hluti af sögu norrænna þjóða í
hnotskurn, og nú er einstakt tæki-
færi til að njóta þess framlags
ljósmyndara í þessari mikilvægu
kynningu meðal einnar stærstu
þjóðar veraldar. Þessar línur
segja sjálfsagt of lítið um jafn-
merkilegt fyrirbæri og þessi sýn-
ing er í heild, en hver og einn get-
ur lagt leið sína að Kjarvalsstöð-
um og upplifað þessi verk á sinn
eigin hátt. Hér á við máltækið:
Sjón er sögu ríkari og ég hvet fólk
til að sjá, hvað hér er á ferð.
Það er til sölu alveg frámuna-
lega vel gerð bók í sambandi við
þessa sýningu. Nokkurs konar
sýningarskrá í storu broti og vel
prýdd myndum. Greinar eru þar
frá hverju landi fyrir sig og Guð-
mundur Ingólfsson ljósmyndari
skrifar fyrir íslands hönd. Þetta
er sérlega vönduð og falleg bók,
eiguleg og hin mesta prýði. Auð-
vitað heitir þetta rit The Frozen
Image og undirtitill: Scandinavian
Photography.
Við lifum á miklum umbrota-
tímum í listinni. Þessa setningu
sér maður stundum á prenti. Það
má vel vera sannleikur, og eitt má
þó fullyrða. Ljósmyndatæknin
hefur verið tekin í þjónustu þeirra
manna, sem stunda myndlist.
Ljósmyndin er orðin að listaverki,
er stundum sagt, en eigum við
ekki að slá því föstu, að ljósmynd-
in hafi allt frá byrjun verið lista-
verk, þegar rétt var staðið að hlut-
unum.
Stefán Gunnlaugsson
Að undanförnu hefur staðið
yfir sýning á verkum Stefáns
Gunnlaugssonar i vinnustofu
hans að Ármúla 5 á fjórðu hæð.
Þett'a er þriðja einkasýning Stef-
áns, en sú fyrsta hér í borg.
Þarna voru 18 málverk og fimm
myndir eftir dóttur listamanns-
ins, Petru.
Állt eru þetta myndir gerðar í
olíulitum og vikri. Þær hafa því
nokkuð sérstaka áferð, og einnig
hefur þessi efnismeðferð áhrif á
sjálfa litasamsetningu mynd-
anna. Stefán er nokkuð uppruna-
legur (primitífur) í verkum sín-
um og sér fyrirmyndir sínar á
þann hátt, er einkennir slík mál-
verk. Ekki get ég nú sagt með
sanni, að þessi verk Stefáns hafi
haft áhrif á mig til hins betra.
Hann virðist ná bestum árangri
í mynd eins og nr. 11, sem er í
gráum tónum, og vikurinn á vel
við fyrirmyndina, sem er Keilir.
Annars fannst mér þetta heldur
of meinlaus myndlist hjá Stef-
áni, en það er ekki að vita nema
meira sé í vændum, þótt það sé
ekki sjáanlegt eins og stendur.
Myndir dótturinnar eru eins og
búast má við af 16 ára unglingi,
sem grípur í að mála svona við
og við. Ánnað get ég ekki sett á
blað um þessa sýningu og hef því
litlu við þessar línur að bæta,
nema hvað ég hafði gaman af að
koma í vinnustofu og heimili
Stefáns, en þar er bæði vistlegt
og útsýni ágætt.
Þetta verða sjálfsagt nokkuð
síðbúnar línur, og guð má vita,
hvort sýningin stendur enn. En
það er nú orðið þannig í þessari
borg, að sýningar fara auðveld-
lega framhjá manni, sé manni
ekki gert aðvart. Og þannig var
nú einu sinni um þessa sýningu.
Enda hefur og veðrátta ekki ver-
ið hagstæð sýningum að undan-
förnu. Það má með sanni segja,
að íslandsmenn láti ekki ótíð
hamla sinni sýningariðju. Þrátt
fyrir örðuga umferð og vitlaust
veður hefur hver sýningin af
annarri verið í gangi í þessari
borg. Það er því nærtækast að
ætla, að ekkert fái stöðvað það
flóð sýninga, sem verið hefur að
undanförnu, en auðvitað ber það
með sér margt misjafnt, eins og
eðlilegt er. Vonandi batnar veð-
ur með hækkandi sól og þá einn-
ig sýningar.
Valtýr Pétursson
i