Morgunblaðið - 30.03.1984, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. MARZ 1984
Um skattheimtu
— eftir Sigurð E.
Haraldsson
Forsvarsmenn Kaupmanna-
samtakanna hafa vakið athygli
á því, að ný verslun samvinnu-
manna hér í Reykjavík er ekki
sjálfstæður skattaðili, svo sem
venja er um atvinnufyrirtæki.
Þetta verður forstjóra SÍS, Er-
lendi Einarssyni, tilefni til rit-
unar á grein í Morgunblaðið 25.
þ.m., sem hann nefnir „Mis-
skilningur leiðréttur". Að því er
ég best fæ séð er ekki um neinn
þann misskilning að ræða, hvað
varðar skatta hinnar nýju
verslunar, að þörf sé málaleng-
inga. Það hefur þegar verið
Stykkishólmur:
Fræðslu-
fundur um
fíkniefni
Stykkishólmi, 26. mars.
Foreldraráð Grunnskólans og
JC Stykkishólmi gengust í gær
fyrir fræðslufundi um fíkniefni
og afleiðingar neyslu þeirra. Var
fundurinn haldinn í barnaskóla-
húsinu í Stykkishólmi. Héraðs-
læknirinn Pálmi Frímannsson
flutti erindi og var með skyggn-
ur til skýringar. Einnig svaraði
hann fyrirspurnum fundar-
manna.
Var þessi fundur mjög fróð-
legur og á héraðslæknirinn
þökk fyrir. Það kom greinilega
fram hjá lækninum að bestu
varnirnar gegn þessari vá eru,
eins og heilbrigðisstofnun
Sameinuðu þjóðanna heldur
fram, í fyrsta lagi hömlur á
dreifingu, í öðru lagi fækkun
vínveitingastaða og hátt verð.
Stingur þetta mjög í stúf við
hvernig yfirvöld ríkis og borg-
ar haga sér, sem gera allt sem
þeir geta til að koma þessum
eiturefnum sem víðast án þess
að athuga nokkuð um afleið-
ingar. Og kemur þar fram
skýrt að þessir aðilar hafa allt
annað að hugsa um en að gæta
bróður síns. Sem sagt: Þetta
var fróðlegur fundur sem stóð
í 2 klukkustundir.
Arni
staðfest af ríkisskattstjóra, að
eignaraðilar umræddrar versl-
unar hyggist reka hana í sam-
eign, en án þess að um sérstak-
an skattaðila sé að ræða. Þetta
mun gert lögum samkvæmt.
Hvort þeim, sem standa að
hliðstæðum atvinnurekstri og
greiða gjöld til samfélagsins af
fyrirtækjum sínum, þykir leik-
urinn jafn er svo annað mál.
Misskilnings virðist gæta í
grein Erlends Einarssonar, þeg-
ar hann velur þeim sem gagn-
rýna skattfríðindi samvinnufé-
laga nafngiftina „andstæðingar
Samvinnuhreyfingarinnar". Al-
kunna er að mörgum þykir
ríkisvaldið taka býsna stóran
skammt í sinn hlut í samfélagi
okkar. Og þetta er óspart
ggnrýnt. En hverjum dettur í
hug að kalla slíka gagnrýnend-
ur andstæðinga ríkisvaldsins?
Raunar má skilja grein for-
stjóra SÍS þannig, að hann sjái
óvildarmenn víða. Borgaryfir-
völd fá t.a.m. kaldar kveðjur
fyrir það eitt að vera ófús á að
afsala sér forræði um hvar
akstursleiðir skuli lagðar í
Reykjavík.
Það má sjá af grein forstjór-
Eins og
eftir Gisla Jónsson,
menntaskólakennara
•
Menningarsjóður hefur nú
staðið fyrir útgáfu íslenskrar
orðabókar í annað sinn. Bókaút-
gáfa Menningarsjóðs er mikil og
merkileg. Um það sannfærast
menn best, er þeir skoða bóka-
geymslurnar í Næpunni við
Skálholtsstíg. Undirritaðan hefði
ekki órað fyrir því, að þar væri
saman komið þvílíkt úrval, ef
hann hefði ekki gengið þar um
garða.
Útgáfustjórar Menningarsjóðs
hafa ekki verið miklir auglýs-
ingamenn, svo að á tímum fjöl-
miðlahávaða hefur kyrrlátt starf
þeirra ekki hlotið verðskuldaða
athygli. En víst er um það að
Menningarsjóður og bókaútgáfa
hans stendur undir nafni.
•
Eitt mesta afreksverk, sem
Bókaútgáfa Menningarsjóðs hef-
ans, að hann er vel kunnugur
skattalögum og þeim möguleik-
um, sem í þeim felast. Fyrir-
komulag skattgreiðslna Mikla-
garðs staðfestir þetta ótvírætt.
Sérstaka athygli vekur í um-
fjöllun forstjórans um skatta
atvinnufyrirtækja, að hann
minnist ekki einu orði á þá
skattgreiðendur, sem reka at-
vinnufyrirtæki í eigin nafni,
hann fjallar einungis um sam-
vinnu- og hlutafélög. Auðvitað
veit Erlendur Einarsson um
skattlaus stofnsjóðsframlög
Samvinnufélaga og viðurkennir
þau í grein sinni, en þau mis-
muna fyrirtækjum í verslun
gróflega. Vangaveltur um
möguleika hlutafélaga í þessu
sambandi breyta hér engu um.
Kaupmenn um land allt vita
hvað á spýtunni hangir. Takist
vel til um reksturinn hjá þeim,
fer obbinn til skattheimtu-
manna. Sé um tap aðræða,
þannig að kaupmenn geti ekki
greitt sér laun á árinu, eru þeim
reiknuð laun engu að síður og
þau skattlögð.
Erlendur Einarsson lætur
liggja að því í grein sinni að
ur staðið að, er íslensk oröabók
undir ritstjórn Árna Böðvarsson-
ar Cand. mag. Kom fyrsta útgáfa
fyrir rúmum 20 árum, eftir langt
og mikið undirbúningsstarf, enda
veit sá gerst sem reynir, hvílíkt
feiknarstarf liggur á bak við slíkt
orðabókarverk.
Bókin bætti úr brýnni þörf al-
mennings, enda var henni af-
skaplega vel tekið. Hún seldist
upp hvað eftir annað í ljósprent-
unum og var iðulega ófáanleg.
Undirrituðum er ekki kunnugt
hversu mörg eintök voru gerð af
fyrstu útgáfu að öllu saman-
lögðu, en víða hefur hún komið.
Hin nýja útgáfa er um margt
miklu fyllri og notadrýgri en hin
fyrri. Hún er mikil að vöxtum,
1256 síður, prýdd mörgum stór-
fróðlegum skýringarmyndum,
rithandarsýnishornum og letur-
dæmum.
Sá sem þetta ritar hefur þó af
sérstökum áhuga lengst dvalist
við þann hluta bókarinnar sem
Sigurður E. Haraldsson
„Enda þótt skattheimta,
og hve mikil hún skuli
vera, sé umdeild, er öll-
um Ijóst að einstakl-
ingar og atvinnufyrir-
tæki geta ekki vikist
undan slíkum greiðslum
til almannaþarfa. Þess
er ekki að vænta, að
neytendur láti sér vel
líka að stofnað sé til
nýrra verslunarfyrir-
tækja með ásetningi um
að komast hjá að greiða
opinber gjöld.“
felur í sér skýringu mannanafna.
Eru þar erfiðu efni gerð góð skil
og er þetta mjög tímabær viðbót
og kærkomin, því nú er vakandi
almennur áhugi um þetta efni.
Fólk leitast við að gefa börnum
sínum smekkleg nöfn með góðri
merkingu.
•
Samning og útgáfa orðabóka
er ekki aðeins mikilvægt vísinda-
starf. Slíkt er einnig eitthvað hið
allra nauðsynlegasta sem gert er
til vegs og viðhalds móðurmál-
inu. Sú þjóð þykir lítt hafa rækt
menningu sina eða ávaxtað arf-
inn, sem ekki á vandaða og vel
nothæfa bók um tungu sína.
Árni Böðvarsson og sam-
starfsmenn hans hafa unnið verk
sitt með prýði. Höfundi þessara
orða eru frá fornu fari kunnir
hæfileikar og vinnuaðferðir
Árna. Alla sína miklu krafta hef-
ur hann lagt í þessa bókarsmíð
og haft erindi sem erfiði. Mikla
þolinmæði og takmarkalitla yfir-
söluskattur innheimtist illa og
segir orðrétt að „sú fjárhæð
sem ríkissjóður fer þar á mis
mun hærri en allur tekjuskatt-
ur félaga í landinu". Hvað er
forstjóri SÍS að fara með þess-
um orðum sínum? Að hverjum
dróttar hann svo stórfelldu mis-
ferli?
Enda þótt skattheimta og hve
mikil hún skuli vera, sé um-
deild, er öllum ljóst að einstakl-
ingar og atvinnufyrirtæki geta
ekki vikist undan slíkum
greiðslum til almannaþarfa.
Þess er ekki að vænta, að neyt-
endur láti sér vel líka að stofnað
sé til nýrra verslunarfyrirtækja
með ásetningi um að komast
hjá að greiða opinber gjöld.
Vel má vera að við eigum það
sameiginlegt, Erlendur Ein-
arsson og undirritaður, að hafa
lítið yndi af deilum og þyki nóg
af slíku. Sú afstaða réttlætir þó
ekki, að menn sætti sig við mis-
rétti í þjóðfélagi okkar, og þá
ekki síst færi menn sig upp á
skaftið í því efni.
Sigurður E. Haraldsson er íormað-
ur Kaupmannasamtaka íslands.
legu þarf og til að koma slíku
sómasamlega frá sér.
Hrólfur Halldórsson, fram-
kvæmdastjóri Menningarsjóðs á
miklar þakkir skilið fyrir að hafa
ráðist í þetta stórvirki með ýms-
um öðrum samtimis. Myndar-
bragurinn á verkinu öllu er til
vitnis um samvinnu útgáfu-
stjórnar og ritstjóra. Ég á oft
eftir að leita til þessarar bókar,
ég býst við næstum daglega. Hún
er óþrjótandi fróðleiksbrunnur
og merkileg menningarviðleitni.
Hvað sem ræður trúrækni ís-
lendinga nú á dögum, segja menn
að Biblían sé til á hverju heimili
að kalla og talin ómissandi eins
og símaskráin.
íslensk oröabók er ómissandi
hverju íslensku heimili og stofn-
un, eins og þessar tvær fyrr-
nefndu bækur, svo ólíkar sem
þær eru. En gjarnan mætti hún
vera í tveimur bindum, svo þung
sem hún er á höndunum.
22. 3. 1984 G.J.
Biblían eða Símaskráin
Mannúð — manngildi
— eftir Guðjón B.
Baldvinsson
Dýravernd
(Kattavinir)
Allt líf á sinn rétt. Meðvitað
gerum við þó mismun á þeim rétti
eftir því hvaða tegund lífs á hlut
að máli. Meðvitað segi ég vegna
þess að ég get ekki ætlast til þess
að við gerum mismun ómeðvitað.
Dýravernd er fögur eigind mann-
legrar samúðar. Útigangskettir
eru ófagurt vitni um samúðar-
skort, vöntun umhyggju fólks
fyrir heimilisdýrum sínum. Annað
dæmi: Meðferð sem kunn er á úti-
gangshrossum. Kattavinir kölluðu
saman fund til að ræða húsnæð-
isvandamál katta.
Minjavernd — Húsfriðun
Það er ríkt í okkur að muna for-
tíðina, einkum ef finna má dæmi
um hetjubrag eða afrek forfeðr-
anna. Stundum minningu um eig-
in dugnað. Ræktarsemi við gengn-
ar kynslóðir er talin til dyggða,
þykja Kínverjar eftirtektarvert
dæmi um virðingu fyrir látnum
forfeðrum, og nú slá þeir met um
uppgröft gamalla minja.
Góðra gjalda vert er að geyma
góðar og nýtar minningar um sögu
sveitar í huga þeirra þjóðar, sem
hýsti innflytjendur og/eða yfir-
boðara, er skyldu eftirminnilegar
menjar um veru sína t.d. í húsa-
rústum eða öðrum brotum úr
menningu sinnar þjóðar (t.d.
skotvígi, batterí og orðskrípi) í
tungumálinu. Gamalt margklastr-
að timburhús hér í borg, nefnt
Fjalaköttur, á sér ýmsa formæl-
endur þessa daga. Hugsjónamenn
horfa vonaraugum eftir hentugu
geymslurúmi fyrir kvikmynda-
filmur, aðrir, t.d. Torfusamtökin,
kveðast til þénustu reiðubúnir að
huga að rekstrarmöguleikum,
jafnvel þó að hvergi finnist torf
aukin heldur grjót í veggjum eða
innviðum.
Fundir eru haldnir til að ræða
verndunarsjónarmiðin með hlið-
sjón af kostnaði og framtíðar fjár-
mögnun. (Arðsemi eignarinnar.)
Á mælikvarða menningar eru
fjármunir ekki mikils verðir.
„Bíó-Petersen er alls góðs
maklegur í minningarsjóði
okkar, en þegar við spyrj-
um: Hvort er meira um
vert að „gæða ellina lífi“ í
mannsins mynd eða
geyma eitt gamalt hús,
hverjLgr þá svarið?“
Mannvernd:
— Aldnir mcnn og fatlaðir —
Opinberir forsjármenn „struku
fátækt úr augum" og hjálpuðust
að með öðru mannfólki íslenzku,
að helga eitt ár aldarinnar fötluðu
fólki og annað ár því aldna, eink-
um ef það væri lasburða eða
myndi verða það.
Ryk var strokið af teikningum,
jafnvel dregnar nýjar línur, og lof-
að vistheimilum fyrir aldna þegna
og af sér gengna, og þó fyrst og
fremst sjúkrarými ætlað mjög
hrörnandi gamalmennum.
Vistheimili var opnað í höfuð-
borginni. Ýmis sveitarfélög hófust
handa um byggingu elliheimila
eða undirbúning að þeim. Ráð-
stefnur voru haldnar til að vekja
athygli á því hvers væri þörf til að
búa öldruðum bjartari heim og
betri.
Margir báru sér í munn „Gæð-
um ellina lífi“ fransk slagorð, sem
þannig var orðað á íslensku. Sum-
ir höfðu ekki áður leitt hugann að
þeim málum eða viðfangsefnum,
er lúta að lífsháttum eldra fólks,
meðtalið félagslegt atlæti. Nú er
okkur gert ljóst að allsstaðar
vanti fé til að sinna þeim verkefn-
um, sem löggjöf og aðkallandi
kjósendaveiðar leggja upp í hend-
ur valinna forsjármanna.
Fjárvöntun álitamál
Eitt hundrað milljónir króna
var talað um að mundi þurfa til að
dubba upp gamlan hússkrokk í
nágrenni Morgunblaðshússins.
Það er ekkert mál í munni áhuga-
manna um að varðveita minningu
þess að þarna stóð einu sinni eitt
af húsum „Innréttinganna" og
kannski eru enn fjalir eða spýtur
frá þeim tíma í húsi þessu.
Bíó-Petersen er alls góðs mak-
legur í minningasjóði okkar, en
þegar við spyrjum: Hvort er meira
um vert að „gæða ellina lífi“ í
mannsins mynd eða geyma eitt
gamalt hús, hvert er þá svarið?
Guöjón B. Baldvinsson
Hvort stendur okkur nær menn-
ingarlega, frá mannúðarsjónar-
miði og í sögulegu samhengi, að
reisa hús yfir villiketti eða vesöl
gamalmenni?
Hvort hefur aldamótakynslóðin
eða einn kvikmyndasýningarmað-
ur lagt meira af mörkum til ís-
lenskrar menningar, svo við látum
ónefnda vanrækta dýrategund.
Forgangsverkefni
annað hvort eða:
Hvert er manngildið í dag?
Hverjir hafa varðveitt menningu