Morgunblaðið - 30.03.1984, Blaðsíða 17
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. MARZ 1984 17
Hrafiiinn flýgur
— eftir Hannes H.
Gissurarson
Það er sjaldan, að í listaverki
tekst að sameina gaman og alvöru,
þannig að menn geti gert hvort
tveggja, skemmt sér við það og
hugsað um það. En þetta hefur
Hrafni Gunnlaugssyni tekist í
kvikmyndinni Hrafninn flýgur, sem
sýnd er þessa dagana í Nýja bíói í
Reykjavík. Mér fannst ánægjulegt
að koma til landsins, geta sest inn
í sýningarsal og notið alíslenskrar
kvikmyndar, sem er mjög „spenn-
andi“ eins og sagt er, en einnig
sönn í skilningi skáldskaparins.
Hvenær er kvikmynd sönn?
Hún er það, þegar söguhetjurnar
eru ljóslifandi, en ekki daufar
skuggamyndir af fólki, þegar
sögusviðið er í heimi mannanna,
en ekki í þeim hlátraheimi, sem
sumir hörfa inn í á flótta frá til-
verunni; þegar söguþráðurinn er
öllum skiljanlegur, því að hann
liggur um þær tilfinningar og
ástríður, sem ráða þrátt fyrir allt
gangi mannlífsins.
Frá tæknilegu sjónarmiði séð er
þessi mynd jafnfullkomin og fyrri
myndir Hrafns Gunnlaugssonar,
„Ég held, að Hrafn skilji
skipulag þjóðveldisaldar
hárréttum skilningi: Þetta
er frumbyggjaskipulag,
„villta vestrið“ átta
hundruð árum á undan
tímanum.“
enda er höfundurinn útfarinn í
fræðum sínum. En munurinn er
sá, að við þjálfunina hefur bæst
þroski, skarpskyggni á eðli og
takmörk viðfangsefnisins, til-
raunablærinn, ungæðishátturinn
er horfinn.
Ég held, að Hrafn skilji skipu-
lag þjóðveldisaldar hárréttum
skilningi: þetta var frumbyggja-
skipulag, „villta vestrið" átta
hundruð árum á undan tímanum.
Kvikmynd um þjóðveldisöldina
verður þess vegna að vera „vestri"
— saga um hetjur, fóstbræður og
hefndarskyldu og í baksýn allt að
því ónumin náttúra. Hrafn notar
efnið, en lætur það ekki nota sig,
skapar eftir þörfum, en er ekki
rígbundinn af einhverri einni ís-
lendingasögu. Hann kemst þannig
hjá því að vera þurr og þreytandi
eins og sumir norrænufræð-
ingarnir, brýst út úr hefðinni og
bætir með því við hana. (Gott
dæmi er, hvernig heyra má í
myndinni gamalt íslenskt lag í
nýrri útsetningu.)
Kvikmyndin er hið nýja undra-
tæki, sem er að breyta lífi okkar á
sama hátt og bókin gerði, eftir að
hún varð almenningseign við upp-
götvun Gutenbergs. Hrafn notar
þetta tæki til þess að kasta nýju
ljósi á fortíð okkar — þessarar
undarlegu þjóðar í veiðistöðinni
norðlægu, sem Ketill flatnefur hét
að koma aldrei í. Hann er að vinna
svipað verk með þessari kvikmynd
og Halldór Laxness með bókinni
Gerplu: auðvelda okkur að líta á
sögu okkar í raunsönnu ljósi, losa
okkur undan fargi hinnar róman-
tísku söguskoðunar, sem varð til í
sjálfstæðisbaráttunni á nítjándu
öld.
Afstaða kallar á andstöðu, og
saman leiða þær til niðurstöðu.
Sjaldan er allur sannleikurinn í
öfgunum. Að sjálfsögðu var sitt
hvað til í hinni rómantísku sögu-
skoðun. Mér finnst kvikmynd
Hrafns líkari hófsamlegri niður-
stöðu en þeirri skilyrðislausu and-
stöðu, sem gat að líta í Gerplu.
Hrafni hefur tekist ágætlega að
koma tii skila hinum hrjúfa ein-
faldleika íslendingasagnanna, en
nota til þess nútímatækni. Hann
brá á rétta ráðið til þess að gæða
sögu okkar lífi. Hann setti sér erf-
iðara verkefni en þeir, sem kvik-
mynda verk annarra án þess að
skapa neitt sjálfir — en hann fékk
valdið verkefninu. Við þurfum
ekki að örvænta um íslensku
kvikmyndina, á meðan mönnum
eins og Hrafni Gunnlaugssyni
tekst svo meistaralega að nota
hana til þess að hnýta ramma
taug til fortíðarinnar og skemmta
okkur í leiðinni.
Refaskinn
á uppboði í
Lundúnum
Kcfaskinnauppboð fór fram hjá
Hudson's Bay fyrirtækinu í Lur\dún-
um sl. mánudag þar sem boðin voru
upp 25.181 blárefaskinn og 3.751
„shadow“-refaskinn. Islensk refa-
skinn af tegundunum tveimur voru
um 2.700 talsins á uppboðinu, mest
blárefaskinn, og seldust þau svo til
«11. að sögn Skúla Skúlasonar, um-
boðsmanns Hudson’s Bay á íslandi.
Meðalverð fyrir blárefaskinn
var 37,16 sterlingspund, eða 1.553
krónur íslenskar. Ér það um 15%
verðhækkun frá síðasta uppboði
hjá Hudson’s Bay í febrúar sl. Á
„shadow“-refaskinnum var meðal-
verð 36,27 sterlingspund, um 1.516
íslenskar krónur, sem er 26%
hækkun frá febrúaruppboðinu. Á
uppboðinu seldust 97% allra blá-
refaskinna sem boðin voru upp og
85% „shadow“-refaskinnanna.
Helstu kaupendur voru frá Aust-
urlöndum, Kanada, Ítalíu og
Spáni.
þjóðarinnar frá fyrri tíð, og bætt
við hana á þessari öld? Vissulega
eru mannvirki fyrri kynsióða
góðra gjalda verð, líka þau sem
eiga ekki ennþá aldargamla minn-
ingu. En — er mannlífið — mað-
urinn sjálfur — ekki að okkar áliti
dýrmætasta eign þjóðarinnar?
Er ekki rétt að þeir njóti fjár-
muna þjóðarinnar, sem skópu þá
með lífsstarfi sínu, þeir sem lögðu
fram krafta sína og eyddu þeim í
því skyni að búa framtíðinni betri
og bjartari heim? Eigum við að
gleyma þeim á ævikvöldi þeirra?
Forgangsverkefni er að „gæða ell-
ina lífi“. Hér í borg er það B-álma
Borgarspítalans, sem kallar á
fjármagn og framkvæmdir. Um
allt land bíða framkvæmdir við
vistheimili og verndaðar íbúðir
fyrir fatlaða og aldna þegna þjóð-
arinnar. Framkvæmdir þessar
kaila á fjármuni, sem eru betur
komnir í þeim en verslunarhöllum
eða vistarverum fyrir villta ketti.
Við skuium taka tii hendinni við
Fjaiaköttinn og þvílíkar hugstæð-
ar hreinsanir, þegar gamla fólkinu
er borgið í mannsæmandi íbúðum
og fullgerðum dagvistar- og
sjúkraheimilum.
FRÍSKk
/MÍN
Nýr heilsuvökvi
fyrir böm og fulloröna.
Frískamín er blanda rík af A-, B-, C-
og D-vítamínum. Hæfilegur
skammtur uppfyllir vítamínþörf
allra aldurshópa. Dagleg notkun
Frískamíns kemur í veg fyrir
vítamínskortávaxtarskeiði barna
og unglinga.
Frískamín með fersku ávaxta-
bragði fæst í næstu matvöruverslun.
Guðjón B. Baldrinsson er formað-
ur Sambands lífeyrisþega ríkis og
bæja.
<
.ÝSI HF.