Morgunblaðið - 30.03.1984, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. MARZ 1984
21
Eftir ólaf Ormsaon
| Svipmyndir úr borginni
„Vorið er komið og
grundirnar gróa...“
ofan rúmið mitt. Nú veit ég að ég
er ekki lengur einn í heiminum.
Hann skrifaði síðan tékk og af-
henti myndlistamanninum og
þeir gengu aftur inní afdrepið,
þar sem myndlistamaðurinn
hellti uppá rjómakaffi og tók
síðan út úr skáp stóra tertu sem
hann kallar „hjónabandssælu".
Akandi og gangandi vegfar-
endur um Skúlagötu í Reykjavík
veita því athygli að þar hafa orð-
„Vorið er komið og grundirnar
gróa, gilin og lækirnir fossa um
tún.“
Er vorið loksins að koma?
spyrja menn og ekki að ástæðu-
lausu. Síðustu daga hefur verið
fagurt veður í borginni, sólskin
og alls ekki kalt, þó svo að frost
hafi mælst allt að fimm stigum.
Svolítill snjór er á jörðu þegar
þetta er ritað síðustu dagana í
marsmánuði. Hann minnir á
þann vetur sem senn kveður og
hefur verið snjóþungur og rysj-
óttur til lands og sjávar.
Trillukarlar í borginni eru
þegar byrjaðir að veiða rauð-
magann og bráðum verður vart
við fleiri vorboða. Krían og lóan
setjast á hólmann áður en langt
um líður og vormenn íslands
sem dvalið hafa erlendis árum
saman eru komnir til landsins og
teknir til starfa. Einn slíkur vor-
maður, Ólafur Gunnarsson, rit-
höfundur, kom um daginn ásamt
fjölskyldu og hann kom beinlínis
með sólina og góða veðrið í far-
angrinum og hann kom einnig
með nýtt handrit að skáldsögu
sem hann hefur skrifað erlendis
og kemur út fyrstu daga sumars-
ins og forleggjarinn spáir heims-
frægð, enda forleggjarar í bók-
aútgáfu bjartsýnustu menn á ís-
landi um þessar mundir. Skáldið
sest að í stóru og voldugu timb-
urhúsi ekki laiigt frá Geithálsi
fyrir ofan Reykjavík, er með út-
sýni til allra átta og víðtæka
áætlun um stórfellda garðrækt,
blómarækt og ræktun á túni og
engi í næsta nágrenni. Þegar
komið er sumar eru nokkur
skáld væntanleg með rútu á
staðinn og munu aðstoða við
uppbygginguna.
Það var vorstemmning í Ás-
mundarsal við Freyjugötu um
daginn á sýningu Sigurðar
Hafnarbíó rifið.
Eyþórssonar myndlistamanns.
Myndlistamaðurinn settist við
flygil í salnum og lék nokkur létt
vorlög, t.d. lagið sem Hallbjörg
Bjarnadóttir gerði þekkt hér
fýrr á árum: „Vorið er komið og
grundirnar gróa, gilin og lækirn-
ir fossa um tún“, á meðan gestir
gengu um salinn og skoðuðu
kynlegt umhverfi frá sextándu
og sautjándu öld í myndum
listamannsins. Um miðjan dag í
kringum kaffitímann var tölu-
verð aðsókn, og meðal gesta
klerkur utan af landi sem lagði
blessun sína yfir sýninguna og
kvað góða anda í salnum. Mynd-
listamaðurinn er með afdrep til
hliðar við sýningarsalinn og býð-
ur þar uppá ilmandi rjómakaffi
á meðan á sýningu stendur til 3.
apríl. Einn gestanna, einhleypur
piparsveinn, þáði rjómakaffi og
gekk síðan með myndlistamann-
inum fram í salinn, með rjúk-
andi kaffibollann í hægri hendi,
og þeir staðnæmdust við mynd á
sýningunni af naktri konu sem
listamaðurinn nefnir „Klassísk
kyrrð“. Piparsveinninn lauk við
að drekka kaffið úr bollanum í
skyndi, lagði hann frá sér á stól
og sagði við listamanninn:
— Heyrðu góði, þarna er
myndin komin, myndin sem ég
hef verið að leita að árum sam-
an. Ég spyr ekki um verð, kunn-
ingi, ég kaupi þessa mynd þegar
í stað og vil fá að hafa hana fyrir
ið miklar breytingar síðustu
mánuði. Merk hús sem settu svip
á umhverfið eru horfin og borgin
hefur numið land af sjónum,
komin er ný akrein við Skúla-
götu og bensín- og þvottastöðin
Klöpp er ekki lengur löðrandi í
sjávarbrimi þegar áttin stendur
þannig uppá í borginni. Hafnar-
bíó var lengst af til húsa í gamla
hermannabragganum frá stríðs-
árunum, á horni Barónsstigs og
Skúlagötu. Þessi merki braggi
var rifinn síðastliðið haust
(blessuð sé minning hans), við
hátíðlega athöfn að manni
fannst, og birtust myndir í sjón-
varpi og í blöðum, þegar hópur
iðnaðarmanna réðst til atlögu
við braggann með voldugum
niðurrifstækjum og jafnaði
hann við jörðu á skömmum tíma.
í þessu gamla kvikmyndahúsi
horfðu kynslóðir á hetjur sinar,
Chaplín, Roy Rogers, Tarsan í
trjánum og alla gömlu Holly-
wood-leikaranna, og Franken-
stein og Drakúla greifi skemmtu
á síðkvöldum oftast eftir klukk-
an ellefu. Einhvern tímann fyrir
löngu sá ég ágæta mynd með
Ronald Reagan, núverandi
Bandaríkjaforseta, í aðalhlut-
verki og hann fór á kostum í
hlutverki elskhugans.
En gamli bragginn varð því
miður að hverfa fyrir nýtísku-
legri byggingu. Vel hefði mér
fundist koma til mála að flytja
braggann í heilu lagi upp í Ár-
túnsbrekku og setja hann niður
á byggðasafninu innan um aðrar
fornminjar. Sænska frystihúsið
á horni Skúlagötu og Ingólfs-
strætis er einnig horfið, það var
jafnað við jörðu um svipað leyti
og Hafnarbíó hvarf inní eilífð-
ina. Húsið var orðið hrörlegt og
illa útlítandi og hefur nú vikið
fyrir byggingu Seðlabankans
sem mun vera með glæsilegri
byggingum á jarðkúlunni að
sögn þeirra sem séð hafa teikn-
ingar. Ekki veit ég hvaðan þetta
nafn er komið, „Sænska frysti-
húsið", en ég man að eitt sinn
var Belgjagerðin hf. með starf-
semi í húsinu og framleiddi þar
hlífðarfatnað, úlpur, blússur og
vinnufatnað. Fyrir um það bil
þrjátíu árum þegar ég var tæp-
lega tíu ára þá eignaðist ég úlpu
frá Belgjagerðinni og mátaði
hana einmitt í afgreiðslunni á
annarri hæð eða þriðju. Sá góði
jazzisti og vinur Vernharður
Linnet vann eitt sinn á unglings-
árum í fiskvinnu í Sænska
frystihúsinu og segist minnast
þeirra tíma næstum því með
söknuði, slorið af fiskinum hafi
verið svo skemmtilegt og lyktin
góð.
Sumardagurinn fyrsti er 19.
apríl í ár sem ber uppá skírdag
og lúðrasveitir þorgarinnar
munu þegar vera teknar að æfa
prógrammið fyrir daginn. Eins
og segir í ljóðinu: „Það er vor í
lofti, vor í anda, vorlyktin er
allsráðandi við Granda.“ Síðustu
daga hefur verið vorlegt í borg-
inni og með hækkandi sól lifnar
yfir mannlífinu.
FRÉTTABRÉF
FRÁ NOREGI
Eyjólfur Guö-
mundsson skrifar
Eftir að norska leyniþjónust-
an handtók Arne Treholt 21.
janúar sl., hefir njósnastarfsemi
hans fyrir Sovétmenn verið aðal-
umræðuefni manna hér í landi.
Ljóst er nú að Treholt hefir
stundað njósnir fyrir rússnesku
leyniþjónustuna KGB í nærri 20
ár. Hann hefir lengst af setið í
ábyrgðarstöðum í ráðuneytum.
Meðal annars var hann hægri
hönd Evensens fv. ráðherra, í
samningaviðræðum Norðmanna
og Rússa um markalínuna í Bar-
entshafinu. Það er þó ekki það
versta, verra er að hann hefur
haft aðgang að hernaðarleynd-
armálum. Honum hefur t.d. ver-
ið kunnugt um ýmsar „varnar-
áætlanir" Norðmanna og NATO,
sem komið hefðu til fram-
kvæmda, ef styrjöld skylli á.
Þetta eru m.a. áætlanir varðandi
það hvernig haga skuli skipa-
ferðum um N-Atlantshaf við
slíkar aðstæður. Ennfremur
mun honum hafa verið kunnugt
um staðsetningu birgða sem sér-
staklega yrði gripið til í hernaði.
Varðandi þetta hefir hann gef-
ið upplýsingar til Sovétmanna,
svo og upplýsingar varðandi
fjarskipta- og sambandstæki
norska hersins.
Yfirheyrslur standa ennþá yf-
ir og gera má ráð fyrir að þær
haldi áfram næstu vikur, og
jafnvel mánuði. Dómsniðurstöðu
verður því ekki að vænta á þessu
ári.
Atvinnuleysi hefir aukist síð-
ustu mánuðina og er tala
skráðra atvinnulausra um
80.000. Þrátt fyrir ýmsar ráð-
stafanir til að sporna við þessari
þróun hefur atvinnulausum fjöl-
gað síðustu misserin. í heild er
þróunin uggvænleg og hefðu
Norðmenn ekki oliuna, væri
ástandið enn verra.
Síðustu árin hafa mörg iðnfyr-
irtæki dregið saman seglin, eða
hætt starfsemi. Þetta hefur haft
í för með sér að margir hafa
misst vinnu sína. Bæði þetta og
eins það að sífellt fleiri konur
leita eftir vinnu utan heimilis-
ins, gerir það að verkum, að at-
vinnulausum fjölgar. Sérfróðir
menn um efnahagsmál telja að
afkoma ýmissa iðnfyrirtækja
muni batna. Iðnfyrirtæki í
málmiðnaðinum sem rekin voru
með tapi á árinu 1982, hafa skil-
að hagnaði á árinu 1983. Þrátt
fyrir þetta má á vetri komanda
gera ráð fyrir að atvinnulausum
Stúlkur í norska hernum
fjölgi og tala þeirra komist upp í
100.000.
Norðmenn eru tvímælalaust
meðal bestu skíðamanna í heimi.
Skíðaíþróttin þar í landi á sér
langa sögu og nýtur mikilla vin-
sælda. Ekki er óalgengt að börn
byrji að nota skíði um 4—5 ára
aldur en nokkuð er misjafnt
hversu iðnir menn eru við skíða-
göngur, þegar fullorðinsaldri er
náð.
Frá því að keppni í vetrar-
íþróttum hófst (vetrarólym.)
munu Norðmenn samanlagt
hafa hlotið flest verðlaun, þ.e.a.s
gull, silfur og brons.
Eðlilega er sjónvarpað frá
slíkum kappleikjum og menn
sitja víöa æðispenntir fyrir
framan sjónvörp sín. Þeir Norð-
menn sem komast í úrslit eða
verða sigurvegarar eru því sem
næst þjóðhetjur og við heim-
komuna er þeim fagnað í sam-
ræmi við það.
Árangurinn í nýafstöðnum
vetrarólympíuleikum hvað Norð-
menn snertir, er talinn undir
meðallagi. Skíðakonurnar
norsku stóðu sig hins vegar vel.
Fyrir nokkru leituðu herskip
og flugvélar að kafbát sem sést
hafði í firði einum í N-Noregi.
Leitin stóð yfir í nokkra daga og
lauk án árangurs. í firði þessum
er 900 m dýpi og því góð skilyrði
fyrir kafbátinn að leynast og síð-
an að komast undan.
Aigengt er að kafbáta verði
vart í norsku fjörðunum og þá
venjulega hafist handa að leita
að þeim. Ástæða er til að ætla að
hér sé um að ræða sovéska eða
a-evrópska kafbáta.
Minna má á það að í nóvember
1972 varð vart við kafbáta frá
A-Evrópu á Sognfirðinum. Af
ástæðum sem almenningi er
ókunnugt um, „fylgdu" norsk
herskip þessum óboðnu gestum
út úr firðinum og út fyrir land-
helgi.
Hermál eru sígilt umræðuefni
hér í Noregi. Mikill meirihluti
almennings óskar eftir sem
sterkustum landvörnum. Nú eft-
ir að atvinnuleysi hefir vaxið
heyrast raddir um það að fjölga
beri í hernum og efla vopnaiðn-
aðinn.
Norðmenn framleiða ailmikið
af vopnum sínum sjálfir og
flytja einnig vaxandi magn úr
landi. Fyrirhuguð er nú sala á
vopnum til bandaríska hersins,
og er þá m.a. um að ræða eld-
flaugar til að granda skriðdrek-
um.
Síðan 1977 hafa konur haft
möguleika á störfum innan hers-
ins, en þó ekki til allra starfa til
jafns við karlmenn. Kvenrétt-
indakonur, bæði á norska þing-
inu og utan þess, hafa nú látið í
ljós þá skoðun að þetta sé mis-
rétti. Sömu möguleikar, sömu
skyldur, ekkert annað, og ef
ekki, þá er það misrétti, sem
ekki er hægt að þola. Málið mun
verða tekið fyrir á norska þing-
'u nú með vorinu, og verður
'legt að fylgjast með fram-
v> þess.