Morgunblaðið - 06.05.1984, Blaðsíða 22

70
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. MAl 1984
„Ekkert“ svara karlmenn í Liechtenstein
Konur á íslandi eru ekki alltaf
hæstánægðar með hlutskipti sitt. En
þær hafa yfir litlu að kvarta í sam-
anburði við kynsystur sínar í Liecht-
enstein. Þar hafa konur ekki kosn-
ingarétt. Þær mega hvorki greiða at-
kvæði í þingkosningum né um þjóð-
mál en hluti þeirra hefur fengið rétt
til að greiða atkvæði um „héraðs-
mál“ á síðustu sex árum.
Karlmenn segjast yfirleitt vera
hlynntir kosningarétti kvenna en
síðan telja þeir upp alls konar
ástæður gegn því að tillaga um
kosningarétt hefur verið felld
tvisvar ( þjóðaratkvæðagreiðslum,
sem karlmenn tóku bara þátt í.
Þeir segja að margt þurfi að gera
áður en konur fá kosningarétt.
Það þarf að breyta allri kosn-
ingalöggjöfinni þannig að útlend-
ar konur, giftar Liechtenstein-
mönnum, geti ekki kosið strax
daginn eftir giftinguna. Um 50%
allra Liechtenstein-búa giftast út-
lendingum, aðallega Svisslending-
um og Austurríkismönnum og
konurnar fá fullan ríkisborgara-
rétt um leið en karlmennirnir fá
engan rétt, konur þeirra frá Li-
echtenstein þurfa að sækja um
leyfi til að halda eigin ríkisborga-
rarétti. Það þurfti að koma hjú-
skaparlögum í gegnum þjóðarat-
kvæðagreiðslu áður en konur
fengju kosningarétt. Skilnaðir
voru ekki leyfðir í landinu sem er
kaþólskt fyrr en 1978 og „konur
hefðu aldrei látið það komast í
gegn“, sagði ferðamálastjóri
landsins í samtali. Svo hafa konur
heldur ekki áhuga á stjórnmálum.
Þjóðinni hefur vegnað vel síðustu
árin og hvers vegna ættu þær allt
í einu að fara að skipta sér af?
Þær gegna mun mikilvægara hlut-
verki á heimilinu í sambandi við
uppeldi barnanna en þær myndu
gera í kjörklefanum. Og svo mætti
lengi telja upp rök karlmannanna,
sem í rauninni styðja kosninga-
rétt kvenna, eða svo segja þeir að
minnsta kosti.
Umræða um kosningarétt
kvenna hófst í Liechtenstein í
kringum 1968. Svisslendingar voru
þá farnir að velta málinu fyrir sér
og samþykktu það skömmu
seinna. En karlarnir í Liechten-
stein ákváðu með 1.897 atkvæðum
gegn 1.816 í þjóðaratkvæða-
greiðslu árið 1971 að veita konum
ekki kosningarétt. 85% þátttaka
var í kosningunum. Þjóðarat-
kvæðagreiðslan var endurtekin
tveimur árum seinna, 1973, en þá
voru fleiri karlar á móti en fyrr
eða 2.156 á móti og 1.675 með.
Þingið ákvað þremur árum síð-
ar að láta kantónurnar sjálfar
ráða hvort konur mættu taka þátt
í kosningum um málefni kantón-
anna sjálfra. Karlmenn í Vaduz,
stærstu kantónunni, samþykktu
það í atkvæðagreiðslu strax sama
ár, eða 1976. Tillagan var felld í
næst stærstu kantónunni, Schaan,
árið 1981 en síðan þá hafa fimm
kantónur aðrar bæst i hópinn með
Vaduz. Það eru 11 kantónur í
Liechtenstein.
Konur hafa ekki látið málið al-
veg afskiptalaust. Barbara
Rheinberger starfar í hópi kvenna
sem kalla sig Þyrnirósirnar. Þær
eru ekki nema um 10 talsins en
hafa látið að sér kveða, svo mjög
að sumir segja að þær hafi spillt
fyrir málstaðnum.
„Það má segja að við konur höf-
um vaknað af djúpum og löngum
svefni í byrjun 8. áratugsins,"
sagði Rheinberger. „Konum í
Teikning úr bæklingi Þyrnirósanna þar sem ástæður eru gefnar fyrir rétt- Barbara Rheinberger: „Við erum löngu hættar að bíða eftir prinsinum."
mæti kosningaréttar kvenna.
I kringum 1980 þreyttumst við
nokkrar á þessu og stofnuðum
okkar eigin baráttuhóp. Fyrsta
sem við gerðum var að prenta
„plakat" og hengja það út um allt.
A því var mynd af Þyrnirósu í
vöggunni og „Frauen Stimmrecht"
skrifað stórum stöfum. „Plakatið"
var rifið niður á mörgum stöðum
en við límdum það óðum upp aft-
ur. Þetta kom umræðunni af stað
og fólk reifst f blöðunum. Við út-
bjuggum síðan bækling þar sem
við svörum öllum rökunum gegn
kosningarétti kvenna og bendum á
að þetta sé mjög einfalt réttiætis-
mál. Við stungum upp á að bækl-
ingurinn yrði meðal skjala sem
ríkið gefur ungu fólki þegar það
verður tvítugt. En það var auðvit-
að ekki samþykkt.
Við gerðum mistök árið 1982.
Við bárum þá í öll hús dreifiblað
með teikningu af karlmanni með
ferhyrndan haus og sögðum að
þetta væri hinn dæmigerði Liecht-
enstein-karlmaður. Fólk reiddist
þessu gífurlega, margir eru enn
fjúkandi vondir. Hópurinn hélt þó
saman og ég vona að þetta hafi
ekki spillt of mikið fyrir okkur.
Sama ár kærðum við um 20 kon-
ur til dómstólanna og sögðum að
það væri brot á stjórnarskránni að
við megum ekki kjósa. í stjórn-
arskránni segir að allir „borgarar"
hafi kosningarétt en hæstiréttur
vísaði málinu frá og sagði að þetta
væri pólitísk spurning. Svo það
síðasta sem við gerðum var að
fara til Strassborgar nú í haust og
gera fulltrúum þar Ijóst að konur í
Liechtenstein hafa ekki grundvall-
armannréttindi. Það var sagt frá
ferðinni í blöðunum hér en annars
hafa þau haft nokkuð hljótt um
málið undanfarið."
„Getur furstinn eða erfðaprins-
inn eitthvað gert til að hjálpa ykk-
ur?“
„Við erum löngu hættar að bíða
eftir prinsinum," sagði Rheinberg-
er og hló. „Hann segist styðja
málstað okkar en það er með hann
eins og aðra karlmenn, þeir virð-
ast allir sammála okkur í orðum
en ekki í verki. Mér finnst órétt-
látt og fullkomlega óþolandi, að
annar helmingur þjóðarinnar
ákveði um mannréttindi hins
helmingsins. Ég sé ekki fram á að
karlmenn veiti okkur kosningarétt
í gegnum þjóðaratkvæðagreiðslu
næstu árin. Þingið verður að gera
það með lagasetningu — en þing-
mennirnir okkar, blessaðir, hafa
ekki þorað því fram til þessa."
— ab
„Plakatið“ sem Þyrnirósirnar
hengdu upp í Liechtenstein 1980.
fá kosningarétt fyrir okkur.
Liechtenstein hefði annars varla
fengið aðild. Konur eiga að hafa
kosningarétt samkvæmt mann-
réttindasáttmála ráðsins. Þarna
spiluðum við af okkur, við vorum í
vasanum á stjórnmálamönnunum
og þeir sögðu okkur að vera góðum
og huggulegum og þá færi allt vel.
Liechtenstein var þá loks leyft að
ganga í menntaskólann i landinu
og fleiri fóru menntaveginn. Við
störfuðum í svokölluðum „starfs-
hópi kvenna fyrir kosningarétti"
en baráttuhugurinn var heldur lít-
ill og við trúðum stjórnmálamönn-
unum þegar þeir sögðu okkur að
best væri að vera rólegar og kosn-
ingarétturinn myndi vinnast fyrr
eða seinna.
En ekkert gekk. Starfshópurinn
gerði skýrslu um stöðu konunnar í
Liechtenstein fyrir Evrópuráðið
áður en Liechtenstein gerðist aðili
að því 1978. Þar sagði að stjórn-
málamennirnir væru að reyna að
Litla landið Liechtenstein
Hvað hafa konur að
gera í kjörklefann?