Morgunblaðið - 06.05.1984, Blaðsíða 28

t-wi iam .9 auoAauMvrrjg ,aiaA.iauTJ05i0M
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. MAÍ 1984
TV
76
Sígildar skífur
Af fidlungum
ARCANGELO Conelli
CDNCERTI C;RO$Sí OPUS 6,5-8
IA PETITE BANDE- SIGISWALD KUIJKEN
Plötuumslag
Arcangelo Corelli
Arcangelo Corelli:
4 Concerti Grossi op. 6 nr: 5—8
fur Streicher und Basso Continuo.
La Petite Bande
Konscrtmeistari: SigLswald Kuijken
ilarmonia Mundi 1C 065 997281
Vart fer hjá því að á stundum
þegar hlýtt er á sígilda tónlist í
hljómsveitarflutningi kemur
spurning upp í hugann: Hvar á
þessi tónlist uppruna sinn? Sú
tóniist, sem e.t.v. reis hæst með
meisturum 19. aldar, þótt sumir
telji þróun tónlistarinnar stöð-
uga og jafna. Eru í því sambandi
nefnd nöfn samtíðarmanna á
borð við Philip Glass og Pierre
Boulez. Ekki skal á slíkt dómur
lagður, en athyglisvert er að
nýlegur fundur glataðrar messu
eftir Jósef Haydn vekur heims-
athygli á meðan fjölmiðlar
okkar láta þess lítið getið er
samtímatónskáld okkar fullgera
verk sín.
Hér má þó ekki einfalda stað-
reyndir um of, því með sanni má
segja að allt sé á hverfanda hveli
og er þar tónlist nútímans engin
undantekning.
Breytingar eru tíðar, fram-
þróun ör en hvert stefnir? Það
mun haft eftir þeim ágæta
stjórnanda og tónsmið Leonard
Bernstein nú seint á 7. áratugn-
um að symfóníuhljómsveitin í
gamalli mynd sinni væri þegar
fyrir bí. Áratug síðar er hann þó
enn að skrifa tónlist til flutnings
af slíkri hljómsveit. Áður en við
samt hættum okkur of langt í
slíkri umræðu um framtíðina er
ekki úr vegi að skyggnast um
öxl, leita upphafsins.
Er það að finna í symfóníum
þeirra Haydns eða Mozarts, eða
e.t.v. í kirkjutóniist J.S. Bach?
Nei, við þurfum að fara enn
lengra aftur í aldir, en staðnæm-
umst á Ítalíu, snemma á 17. öld.
Sagt hefir verið að á þeirri tíð
hafi óperudýrkun tröllriðið öllu
samfélaginu. Sú listgrein að
segja sögu með leik, söng, lát-
bragði og tónlist, eða það sem
við nefnum óperu, átti upphaf
sitt í Flórens um 1600. Árið 1637
var fyrsta óperuhúsið opnað í
Feneyjum og síðan spruttu upp
slík söngleikjahús sem gorkúlur
um gervalla ltalíu. Margt mis-
jafnt hefir verið sagt um óperu-
tónlist þess tíma, en megin-
markmiðið mun hafa verið að
leyfa raddmönnum að njóta sín í
söng. Það var augljóst, að í slíkri
samkeppni hlaut hljóðfæratón-
listinni að veita miður. Voru
hljóðfæri þess tíma óþjál og
hljómur þeirra síðri en nú þekk-
ist. Veittu þau einnig einleikur-
um þess tíma engan kost að þróa
þá fimi og tækni sem þurfti til
að heilla áheyrendur.
Á bökkum árinnar Pó stendur
á Ítalíu norðanverðri höfuðstað-
ur samnefnds héraðs, Cremona.
Lætur staðurinn sjálfur lítið yfir
sér, en engu að síður varð þar á
17. öld sá örlagavaldur, sem
áhrifum hefir valdið allt fram á
vora daga hvað viðkemur þeirri
tónlist, sem við köllum sígilda.
Það var þá er hljóðfærasmið-
irnir í Amati-fjölskyldunni og
lærisveinar þeirra, þeir Guarni-
eri og Antonio Stradivari gerðu
þær róttæku breytingar og um-
bætur á strengjahljóðfærum
þess tíma, sem fyllilega má
jafna við byltingu. Þannig fengu
hljóðfærin fegurri og sætari
hljóm, sem áður var óþekktur,
auk þess að eftir breytingar
þessar var mögulegt að sýna þá
leikni og snilld, sem við þekkjum
í dag. Afleiðingarnar létu ekki á
sér standa. Tónlist skrifuð fyrir
og leikin á fiðlu, lágfiðlu og kné-
fiðlu varð feikivinsæl og veitti
nú harða samkeppni hinni sívin-
sælu óperutónlist, sem áður er
að vikið. Þess var því skammt að
bíða að fram á sjónarsviðið
kæmu tónsmiðir, sem notfærðu
sér þessa þróun. Má þar nefna
Corelli, Torelli og Albinoni.
Corelli og landar hans skrif-
uðu ekki aðeins verk fyrir hljóð-
færi þessi, heldur þróuðu þeir
einnig leikstíl nauðsynlegan til
sam- og einleiks. Þannig var
hljómsveitin fædd! Ekki leið á
löngu þar til fyrirfólk fór að
halda flokka hljómlistarmanna
sér til eftirlætis. Breiddist sá
siður skótt út og fóru einnig slík-
ir hljómsveitarflokkar víða og er
t.d. frá því sagt að Jóhann Seb-
astian Bach hafi orðið fyrir
miklum áhrifum er hann komst í
kynni við þessa ítölsku tónlist er
hann starfaði við hirðina í Köth-
en.
Ekki fór heldur hjá því að ein-
leikssnillingar voru í hávegum
hafðir og þótti aðalsfólki mikill
fengur í að fá slíka til að sýna
snilli sína. Var slíkra á meðal
tónskáldið og snillingurinn Arc-
angelo Corelli (1653—1713), sem
áður er á minnst. Hann er raun-
ar taiinn fyrsti meistari þess
tónlistarforms, sem kallað er
„concerto grosso" og átti eftir að
njóta sín vel síðar í meðförum
meistara á borð við Vivaldi,
Hándel og Bach. Hándel og Cor-
elli voru raunar nákunnugir.
Þrátt fyrir fimi sína og snilli
með hljóðfærið þá eru tónsmíðar
Corelli skýrar og að vissu marki
fábrotnar. Hann lét frá sér fara
48 tríósónötur, 12 sónötur fyrir
fiðlu og „basso continuo" op. 5 og
12 concerti grossi op. 6 (skrifaða
1712 eða 1714). Á þessari skífu
sem við höfum valið eru fluttir 4
af þessum 12 konsertum, eða nr:
5, 6, 7 og sá konsert sem kenndur
er við jól, nr: 8.
Við uppbyggingu konserta
sinna var Corelli hefðinni sam-
kvæmur. Hraðir og hægir kaflar
víxlast. Ennfremur eru innan
hvers kafla frekari andstæður,
þar sem takmarkaður hópur ein-
leikshljóðfæra, hér tvær fiðiur
og ein lágfiðla (concertino) er
settur andspænis hljómsveitinni
sjálfri (tutti).
Sigiswald Kuijken stýrir hér
flokki sínum, La Petite Bande,
úr sæti konsertmeistarans af
kunnáttu og snilld. Það hefir
viljað loða við sumar barokk-
sveitir, sem leika á samtíma-
hljóðfæri og hafa upprunalega
túlkun að markmiði, að túlkun
þeirra og flutningur væri um of
fræðilegur, sneiddur lífi og list.
Slíku er ekki hér að heilsa. Að
sönnu er hljómur hinna gömlu
hljóðfæra fagur og tær, öðruvísi
en er að venjast, en leikið er af
nákvæmni, um leið af þrótti
og fimi svo unun er á að hlýða.
Samkvæmt upplýsingum á
plötuhlíf fór hljóðritun fram í
Cedernsaal í Kirchheim-höllinni
í Bæjaralandi. Upptakan er ein-
staklega lifandi og skýr, auk
þess sem fagur hljómburður
dregur ekki úr. Hvað varðar
pressun og frágang skal það
átölulaust af minni hálfu.
Konráð S. Konráðsson
Sýning í Gallerí Langbrók
LAIJGAKDAGINN 5. maí var
opnuð í Gallerí Langbrók kynning
á verkum tveggja „Langbróka“,
þeirra Steinunnar Kergstcinsdótt-
ur textílhönnuðar, sem kynnir
handmálaðan fatnað úr bómull og
flíkur úr íslenskri ull, og Kolbrún-
ar Björgólfsdóttur, leirlistamanns,
sem sýnir skartgripi handmótaða
úr postulíni sem hún hefur unnið í
samvinnu við Magnús Kjartans-
son, mvndlistarmanna. Verkin á
kynningunni eru öll gerð á þessu
ári.
Þær Steinunn og Kolbrún voru
á sínum tíma bekkjarsystur í
Myndlista- og handíðaskóla ís-
lands. Kolbrún er búsett í Búð-
ardal þar sem hún hefur starfað
sl. þrjú ár að rannsóknum og til-
raunum á Búðardalsleirnum
jafnframt eigin listsköpun.
Steinunn er hönnuður hjá Hildu
hf. og hefur starfað þar við
hönnun a ullarfatnaði til út-
flutnings í mörg ár. Hún er auk
þess með eigin vinnustofu. Báðar
hafa þær Steinunn og Kolbrún
Steinunn Bergsteinsdóttir
sýnt verk sín áður, heima og er-
lendis.
Gallrí Langbrók hefur verið
lokað undanfarnar tvær vikur
vegna breytinga og endurbóta á
húsnæðinu og er kynningin á
verkum þeirra Kolbrúnar og
Steinunnar fyrsti viðburðurinn
eftir að því verki lauk. Sýningin
er opin frá kl. 12—18 virka daga
og kl. 14—18 um helgar. Að-
gangseyrir er enginn.
(Fréttatilkynning.)

Koibrún Björgólfsdóttir