Morgunblaðið - 13.05.1984, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. MAl 1984
41
Minning:
Jóhannes Sigurðsson
hreppstjóri Hnúki
Hjúkrunarkvennatali, þar sem
einnig er lýst einstökum atriðum í
starfsferli hennar, sem hér er ekki
að vikið. Bókina Móður og barn
samdi hún til leiðbeiningar
barnshafandi konum og ungum
mæðrum, og kom sú bók út 1950.
En fagurbókmenntir munu hafa
verið henni enn hugstæðari. Hún
var komin á sextugsaldur, þegar
fyrsta bók hennar kom út 1949,
Sveitin okkar, þættir byggðir á
bernskuminningum hennar. Síðar
komu út Draumur dalastúlkunnar
1950 og Pílagrímsför og ferða-
þættir 1959. Fyrir 20 árum kom
síðan út bók sú, sem fyrr er nefnd,
Signý, skáldrit byggt á hjúkrun-
arnámi Þorbjargar í Danmörku,
skáldsagan Leynigöngin kom út
1955 og Þjóðlífssagan Öldurót
1969.
Þorbjörg Árnadóttir var velvilj-
uð og hreinlynd kona, sem ótrauð
sótti sér menntun og þroska á
fjarlægar slóðir. Höfundur þess-
ara orða, systursonur hennar, get-
ur af eigin raun borið um fágæta
alúð, vinsemd og þolinmæði henn-
ar í samskiptum við ættfólk og
vandamenn. Hún var ógift og
barnlaus, en gerði sér far um að
fylgjast með þroska og störfum
fjölmenns frændliðs. Sérstaklega
voru ferðir hennar norður í Mý-
vatnssveit, á æskuslóðirnar, til-
efni þess, að uppruni og aðstæður
þar í sveitinni voru rifjaðar upp.
Var það að fullu tilefni og hollt
þeim, sem á hlýddu. Þá voru lang-
dvalir hennar vestanhafs og nám
einnig oft til umræðu, enda þar
um að ræða sérstæða lífsreynslu.
Bækur Þorbjargar, fyrst og
fremst Sveitin okkar, lýsa ein-
lægri aðdáun á æskuslóðunum.
Þær voru enn í huga hennar, þeg-
ar síðustu samfundir okkar urðu
við sjúkrabeð hennar á Landspít-
alanum. Hugurinn var þá ekki
nema að nokkru þar við rúmið, að
mestu virtist hún vera norðan
heiða.
Af orðum hennar mátti ráða, að
þar var, eins og henni fannst allt-
af vera, sólskin og hlýr andvari og
þar var vinafólk og ættingjar, sem
hún unni. Nú er hún gengin á
Guðs vegi eftir langt og fagurt líf.
Við sem hana þekktum þökkum
samfylgd og vináttu.
Þór Vilhjálmsson
Þorbjörg Dýrleif Árnadóttir,
eða Þobba frænka, svo sem hún
var nefnd af okkur frændfólkinu,
hlaut í vöggugjöf ýmsa þá eðlis-
þætti, sem helzt þykja prýða
sérhvern mann.
Gestrisni Þobbu og góðra ráða
nutum við öll. Börnin vissu, hvers
vænta mátti, þegar Þobba við
ólíklegustu tækifæri fór á stjá
með hvít umslög, sem hún laumaði
í hendur þeirra og höfðu að geyma
fjárupphæð, vísast úr hófi rausn-
arlega. Dæmalaust kom sér þetta
þó vel fyrir smáfólkið, sem einatt
átti í basli með nokkurn eyðslu-
eyri.
íburður og ytra skrúð var eng-
inn vildardraumur Þóbbu frænku.
Hún reyndi einlægt að láta sem
minnst á sér bera og var frábitin
hvers konar metorðagirnd og yfir-
læti. Hitt gat engum dulizt, sem
við hana átti orðræður, að þar fór
víðsýn og gagnmenntuð kona.
Hjálpfýsi Þobbu var einstök, og
hafa margir minnzt hennar með
þakklæti, einkum frá þeim tíma,
sem hún var yfirhjúkrunarkona
Vífilsstaðaspítalans. Og ekkert
kom það á óvart, þá er hún fyrir
nokkrum árum kom til nauðsyn-
legrar sjúkrahúsvistar í Hvera-
gerði, að hún skyldi eyða öllu tali
um eigin krankleika, en þess í stað
bjóða fram liðveizlu sína við
hjúkrunarstörfin á spitalanum.
Glettni átti Þobba í ríkum mæli
og jafnvel smástríðni. Hún kunni
urmul sagna um ættmenni sín og
æskuslóðir í Þingeyjarþingi. Þar
og hjá þeim var hún því aufúsu-
gestur, og síðari árin hefur hún
verið hinn sterki ættarmeiður,
sem við hin höfum safnazt um.
Fari hún í friði.
A.K.
Fæddur 3. ágúst 1908
Dáinn 17. janúar 1984
Nú á fyrsta vormorgni er ég lít
yfir liðinn vetur, langar mig að
minnast nokkrum orðum látins
vinar, Jóhannesar Sigurðssonar
fyrrum bónda og hreppstjóra á
Hnúki í Dalasýslu, en hann lést
17. janúar sl. og var jarðsunginn
að Skarði á Skarðströnd, laugar-
daginn 27. sama mánaðar.
Þegar samferðamenn kveðja, er
það ævinlega svo, að 1 hugum
þeirra sem eftir lifa birtast mynd-
ir minninganna, sem tengdar eru
lífi og starfi hins látna. Skiptir
þar ekki máli, hvort maðurinn
fellur ungur eða gamall. Þannig
fór fyrir mér, er ég frétti lát Jó-
hannesar á Hnúki, en lát hans bar
að mjög óvænt. Mér opnaðist sýn
til liðinna samverustunda, sem
allar eiga það sameiginlegt að til-
heyra þeim þætti mannlífsins,
sem vígður er hlýhug, góðvild og
gleði.
Jóhannes Sigurðsson fæddist 3.
ágúst 1908 að Tröð í Álftafirði,
Norður-Í safj arðarsýslu. Foreldrar
hans voru Sigurður Óli Sigurðsson
frá Súðavík og kona hans, Helga
Þórðardóttir. Tveggja ára gamall
fluttist Jóhannes með foreldrum
sínum suður til Breiðafjarðar, að
Kletti í Gufudalssveit, en þar
bjuggu móðurafi hans og amma.
Eftir stutta veru á Kletti lá leiðin
til Flateyjar á Breiðafirði, þar
sem Jóhannes ólst upp til 10 ára
aldurs, en þá veiktist systir hans,
Karitas, af berklum og varð að
fara á Vífilsstaðahæli, þá 15 ára
gömul. Af þeim sökum vildu for-
eldrarnir flytjast hingað suður til
að vera sem næst sjúkri dóttur
' sinni, henni til styrktar. Karitas
háði stranga baráttu við hinn
hvíta dauða í u.þ.b. 3 ár, en hún
lést 18 ára gömul. Á þessum árum
þurfti Jóhannes að fara að vinna
fyrir sér. Meðan foreldrarnir biðu
við sjúkrabeð dótturinnar, var Jó-
hannes á Hraðastöðum í Mos-
fellssveit, hjá Kjartani bónda þar,
þá um fermingaraldur. Heyrði ég
hann oft á síðari árum minnast
veru sinnar þar með hlýhug og
þakklæti. Jóhannes átti 3 alsystk-
ini, Valdimar, sem var elstur,
Málfríði og Karitas, sem áður er
nefnd. Foreldrarnir, Sigurður og
Helga, slitu samvistum, en giftust
bæði aftur. Jóhannes átti því 5
hálfsystkini, 2 bræður, Guðbrand
og Steingrím, sammæðra, og 3
systur, samfeðra, Kristínu, Jenný
og Ingibjörgu. Er sú síðastnefnda
löngu þjóðkunn skáldkona og hef-
ur gefið út margar bækur.
Þegar Jóhannes var um tvítugt
fluttist hann vestur til Breiða-
fjarðar aftur og dvaldist þar um
árabil, m.a. í Rúfeyjum með bróð-
ur sínum Valdimar. Við eyjabú-
skap varð sjómennskan að sjálf-
sögðu meginviðfangsefnið. Sagði
Jóhannes mér oft sögur af því,
þegar þeir bræður komust í hann
krappan í glímunni við ógnveldi
ránardætra og í frásögninni
leyndist ekki sigurgleði. Þrátt
fyrir harða lífsbaráttu á sjónum á
æskuárum, held ég þó að allt til
æviloka hafi Jóhannes sótt
ánægjustundir með öldum Breiða-
fjarðar, þegar tími vannst til að
skreppa á sjóinn, þótt ævistarf
hans yrði á öðrum vettvangi.
Árið 1930 kvæntist Jóhannes
mikilli mannkostakonu, Sesselju
Kristínu Teitsdóttur, bónda að
Hlíð í Hörðadal Bergssonar og
s.k.h. Ingibjargar Þorleifsdóttur.
Árið eftir, eða 1931, keyptu þáu
jörðina Hnúk í Klofningshreppi og
hófu þar búskap og bjuggu til
æviloka. Sesselja Kristín lést fyrir
tveimur árum. Þegar þau hjónin
hófu búskap á Hnúki, var þar lítill
torfbær og önnur hús einnig. Ærið
verkefni var því fyrir höndum
næstu árin og kom sér vel, að hús-
bóndinn var verkhygginn, hagur
vel í höndum og átökum vanur við
áratökin.
Fljótlega voru Jóhannesi falin
ýms trúnaðarstörf. Hann var
hreppstjóri Klofningshrepps frá
1947 til dauðadags, eða í 36 ár, og í
hreppsnefnd einnig frá 1938.
Stöðvarstjóri pósts og síma öll ár-
in, sem símstöð var á Hnúki, en
símstöðin var nýlega lögð niður. í
Hnúksnesi, sem er í landi Hnúks,
var um langt árabil rekin verslun
og frystihús frá Verslun Sigurðar
Ágústssonar í Stykkishólmi og var
Jóhannes útibústjóri þess á meðan
það starfaði frá 1944 til 1970 eða
svo. Eftir að útibúið var lagt
niður, stofnuðu nokkrir bændur í
nærliggjandi byggð og fleiri
hlutafélagið Hnúksnes hf. og
keyptu hús útibúsins og héldu
rekstri frystihússins áfram. Féll
þá í hlut Jóhannesar að vera fyrir-
liði þess, en því starfi gegndi hann
í 10 ár. Fjárhagur þessa félags-
skapar var ekki sterkur. Laun til
framkvæmdastjórans voru því af
skornum skammti, en það skipti
hann engu máli. Hann vissi að
starfsemin var byggðinni nauð-
synleg, og því skyldi hún í té látin,
hvað sem launum liði.
Með öllum þessum framan-
greindu störfum má segja, að ævi-
störf Jóhannesar hafi fremur ver-
ið þjónustustörf í þágu þess
samfélags, sem byggir nærliggj-
andi sveitir heldur en búskapur.
Mestu mun þar hafa ráðið um góð-
ir meðfæddir hæfileikar hans til
margvíslegra starfa, því skóla-
menntun hafði hann ekki umfram
aðra samtíðarmenn sína í dreif-
býlinu á þeirri tíð.
Bú þeirra hjónanna á Hnúki
mun aldrei hafa verið stórt, enda
jörðin fremur landlítil og störfin
fjölmörg önnur hjá þeim báðum,
en Kristín var ljósmóðir sveitar
sinnar og einnig í næstu sveitum,
þegar á þurfti að halda. En þrátt
fyrir annir þeirra beggja, var
heimili þeirra mikið menningar-
heimili, sem einkenndist af snyrti-
mennsku og frábærri gestrisni.
Fór orð af störfum Kristínar jafnt
í húsmóðurhlutverkinu sem ljós-
móður- og naut hún í hvoru-
tveggja verðskuldaðrar virðingar.
Þeim hjónum varð ekki barna
auðið, en ólu upp tvær fósturdæt-
ur, Elsu Kjartansdóttur og Erlu
Valgeirsdóttur, báðar búsettar í
Reykjavík. Þegar heilsu Kristínar
var farið að hraka, var Aðalheiður
Guðmundsdóttir, móðir Erlu,
langtímum saman á Hnúki og
vann þar heimilisstörfin með mik-
illi prýði. Hygg ég, að hún hafi
talið sig standa í mikilli þakkar-
skuld við þau Kristínu og Jóhann-
es fyrir hið góða uppeldi dóttur
sinnar. í góðri umhyggju á heimili
Erlu og manns hennar, Þorsteins
Guðmundssonar, dvöldust þau
hjónin bæði siðustu stundirnar og
létust þar.
Jóhannes var fríður maður og
þrekvaxinn, gamansamur og
kunni vel að meta gleðinnar óð.
Hann unni söng og tónlist, en
sjálfur hafði hann þróttmikla og
bjarta tenórrödd, sem ekki virtist
eldast með honum. Hygg ég, að
þar hafi verið efni í góðan söngv-
ara, ef hann hefði fengið tækifæri
líkt og ungum mönnum gefst nú á
tímum. Hvar sem þurfti að bregða
upp söng þótti hann því ómiss-
andi.
Byggðin meðfram Klofnings-
fjallgarðinum að sunnan og norð-
an, sem skilur á milli Hvamms-
fjarðar og Breiðafjarðar, er í dag-
legu tali kölluð Strandir, þ.e. 3
hreppar. í ýmsum þáttum mann-
lífsins sameinast þessar sveitir.
Hreppamörkin eru ekki látin
skipta máli í góðu félagslífi, sem
fólkið kann vel að meta og heldur
uppi með miklum menningarbrag.
Hygg ég að leitun sé að öðru eins
miðað við allar aðstæður. Hef ég
undirritaður átt því láni að fagna
að vera stundum þátttakandi, en á
þeim vettvangi kynntist ég Jó-
hannesi best. Með söngröddum
karlakór, harmonikkuklúbbi o.fl.
voru gleðinnar eldar kyntir, og
alls staðar var Jói á Hnúki jafn-
sveitunganna í blönduðum kór,
vigur og ómissandi, þótt aldurinn
fyllti hálfan áttunda tuginn. Það
er því stórt skarð i sönglífið á
Ströndinni, þegar Jói er allur.
Fyrir hönd söngfélaganna allra
leyfi ég mér að þakka allar
skemmtilegu samverustundirnar.
Tveim dögum áður en Jóhannes
lést hringdi hann til mín, en hann
dvaldist þá hér syðra um sinn eft-
ir læknisaðgerð. Hann var vel
hress og sló á létta strengi að
vanda. Hann sagði mér, að hann
ætlaði endilega að komast vestur
áður en þorrablótið yrði haldið
heima. Sú ferð var ekki farin,
heldur hin sem við þekkjum ekki
en förum þó öll.
Ég og fjölskylda mín minnumst
Jóhannesar með vinarhug og
þakklæti.
Sumardaginn fyrsta 1984,
Astvaldur Magnússon
ÁVOXTUNSf^
VERÐBRÉFAMARKAÐUR
Rétt ávöxtun sparifjár
er besta kjarabótin í dag!
9 '5 %) 1
— Vegna síðustu vaxtabreytinga eru ávöxtunarmöguleikar í verðbréfaveltu okkar allt að 9% umfram verðtryggingu.
3< 0 %
— Ávöxtunarmöguleikar í
óverðtryggðri verðbréfaveltu
okkar eru allt að 30%
Ávöxtunartími er eftir samkomulagi.
Kynnið ykkur
ávöxtunarþjónustu
Ávöxtunar s.f
— Ávöxtun s.f. annast verðbréfaviðskipti
fyrir viðskiptavini sína.
Ávöxtun ávaxtar fé þitt betur
ÁVOXTUNSf^
LAUGAVEGUR 97 - SÍMI 28815 OPIÐ FRÁ10 - 17