Morgunblaðið - 15.11.1984, Qupperneq 40

40
MORGUNBLADIÐ, FIMMTUDAGUR 15. NÓVEMBER 1984

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulitrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 300 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 25 kr. eintakiö.
Umsvif skipa-
félaga erlendis
Aundanförnum mánuð-
um hafa íslenzku
skipafélögin leitað fanga á
erlendum mörkuðum í
auknum mæli. Um margra
ára skeið hafa skipafélög á
borð við Nesskip og Vík-
urskip stundað leigusigl-
ingar erlendis með góðum
árangri en síðustu mánuði
og misseri hafa tvö þeirra
félaga, sem stunda áætlun-
arsiglingar, Eimskipafélag-
ið og Hafskip, hazlað sér
völl á þessum vettvangi.
Eimskipafélag íslands
hóf þessar siglingar undir
lok sl. árs með áætlunar-
ferðum milli Evrópu og
Bandaríkjanna, sem byggja
á viðkomu á íslandi, en
Hafskip hefur fyrir nokkr-
um vikum tekið upp beinar
áætlunarsiglingar milli
Evrópu og Bandaríkjanna
án viðkomu á íslandi og er
fyrsta íslenzka skipafélagið
sem það gerir. Hátt gengi
Bandaríkjadollars undan-
farin misseri hefur leitt til
mikils útflutnings frá Evr-
ópulöndum til Bandaríkj-
anna. Þessi mikli útflutn-
ingur er forsenda verulegr-
ar aukningar í þjóðarfram-
leiðslu Evrópuríkjanna.
Hörður Sigurgestsson, for-
stjóri Eimskipafélagsins,
sagði í viðtali við Morgun-
blaðið sl. laugardag, að
þessir miklu flutningar
vestur um haf væru grund-
völlur aukinna umsvifa ís-
lenzkra skipafélaga á þess-
ari siglingaleið.
Hafskip hefur á undan-
förnum árum lagt áherzlu á
að auka starfsemi sína er-
lendis. Þannig hefur fyrir-
tækið keypt bandarískt fé-
lag, sem sérhæfir sig í
flutningamiðlun og jafn-
framt opnað allmargar
skrifstofur erlendis. Með
þessu hafa forráðamenn fé-
lagsjns viljað auka þekk-
ingu íslendinga sjálfra á
viðskiptaháttum í öðrum
löndum og draga jafnframt
úr kostnaði við flutninga-
miðlun erlendis, sem lík-
lega hefur verið okkur ís-
lendingum býsna dýr. Þessi
auknu umsvif hafa verið að
hluta til undirbúningur að
þeim áætlunarsiglingum,
sem félagið hefur nú hafið
yfir Atlantshafið án við-
komu á íslandi.
Nesskip og Víkurskip
hafa stundað leigusiglingar
erlendis í harðri samkeppni
við erlend skipafélög. Skip
hins fyrrnefnda hafa stund-
um verið í siglingum mán-
uðum saman án þess að
koma til íslands. Með þess-
um siglingum hafa þessi fé-
lög aflað sér mikillar þekk-
ingar á skipaflutningum
erlendis, sem kemur okkur
íslendingum að góðum not-
um.
Full ástæða er til að veita
þessum umsvifum skipafé-
laganna verðuga athygli.
Þau eru vísbending um, að
íslenzkir kaupsýslumenn
telja sig tilbúna til að láta
til sín taka á erlendum
vettvangi með allt öðrum
hætti en hingað til. Þetta er
til marks um aukið sjálfs-
traust manna í okkar við-
skiptalífi, sem er af hinu
góða. Það hefur auðvitað
gífurlega þýðingu fyrir
þjóð, sem lifir á útflutningi
og býr við einhæfa atvinnu-
vegi, að afla sér tekna á
þennan hátt með siglingum,
flugi og öðrum athöfnum
erlendis. Þess vegna er
ástæða til að fagna þessu
frumkvæði skipafélaganna
og ýta undir það.
Réttlætismál
Albert Guðmundsson ■
fjármálaráðherra hef-
ur lagt fram frumvarp á
Alþingi, sem vert er að
vekja athygli á. Frumvarp
þetta gerir ráð fyrir því, að
tekjur seinasta vinnuárs
launþega verði skattfrjáls-
ar.
Hér er réttlætismál á
ferðinni. Hingað til hefur
það verið svo, að það hefur
verið áhyggjuefni fyrir
margt eldra fólk að hætta
störfum á efri árum vegna
skattgreiðslna næsta ár á
eftir, þegar tekjur hafa
minnkað verulega. Eitt af
því versta sem hent getur
er að gamalt fólk kvíði fyrir
ellinni af fjárhagslegum
ástæðum. Þess vegna er það
sanngirnismál, að fella
niður skatta af tekjum síð-
asta starfsárs. Þess er að
vænta, að ekki standi á Al-
þingi að samþykkja þetta
frumvarp.
„Japanskar stjórnunarað
ir gætu nýst Islendingun
Morgunblaðið ræð-
ir við prófessor
Naoto Sasaki, sem
er sérfræðingur f
japönskum stjórn-
unaraðferðum
NAOTO Sasaki, japanskur prófessor
í hagfrsdi og iðnaðarstjórnun við
Sophia-háskólann í Tókýó, var sta-
ddur hér á landi fyrir nokkru, á veg-
um Stjónrunarfélags íslands. Hann
var með námskeið í einn dag, þar
sem hann fjallaði um japanskar
stjórnunaraðferðir, auk þess sem
hann flutti fyrirlestur þar sem hann
fjallaði um vanda vestrænna stjórn-
enda við að nýta sér japanskar
stjórnunaraðferðir.
Sasaki hefur um árabil ritað
fræðirit um þessi efni, auk þess
sem hann hefur allt frá byrjun
sjöunda áratugarins flutt fyrir-
lestra í háskólum víðsvegar um
heim. Morgunblaðið fór þess á leit
við Sasaki að hann upplýsti les-
endur blaðsins lítillega um jap-
anska efnahagsundrið og jap-
anska stjórnunarhætti, og varð
hann góðfúslega við þeirri beiðni.
Japanska efnahagsundrið
Fyrst er Sasaki beðinn að skýra
stuttlega það sem á Vesturlöndum
er gjarnan nefnt „japanska efna-
hagsundrið".
„Undur, já. Reyndar hefur þetta
svokallaða undur okkar verið mik-
ið til umræðu í Japan síðustu árin.
Það eru fjölmargir sem velta því
fyrir sér hverjar séu helstu skýr-
ingarnar á því að hagkerfi okkar í
Japan er svo sterkt í dag. Ein
skýringin er sú að efnahagskerfi
okkar hefur verið sveigjanlegt, en
ekki fastbundið ákveðnum form-
um. Með þessu á ég við, að við
höfum á síðustu 20 til 30 árum
flutt okkur frá iðngreinum sem
ekki eru jafnarðvænlegar og þær
sem við leggjum áherslu á í dag.
Þetta höfum við gert jafnóðum og
við gerðum okkur grein fyrir því
að við á einn eða annan hátt vor-
um ekki jafnsamkeppnishæfir og
við höfðum verið. Við höfum ekki
aðeins flutt fjármagnið yfir í þess-
ar greinar sem eru arðvænlegri,
heldur höfum við beint vinnuafl-
inu að þessum greinum — við höf-
um undirbúið og þjálfað starfs-
fólkið á þann veg að það barðist
ekki á móti nýjum iðngreinum, og
hélt dauðahaldi í þær gömlu, held-
ur tók það þátt í undirbúningnum
frá upphafi.
Við höfum einnig reynt að not-
færa okkur til hins ýtrasta það
sem nefnt hefur verið samanburð-
arforskot (comparative advant-
age). Til þess að skýra það hugtak
er kannski best að nefna þér eina
iðngrein hjá okkur, textíliðnaðinn.
Snemma á sjöunda áratugnum
misstum við þetta samanburðar-
forskot til annarra þróunarlanda í
Asíu, þar sem launagreiðslur voru
lægri þar. Auk þess bauð textíl-
iðnaðurinn ekki upp á háþróaða
tækninotkun í ríkum mæli, þannig
að Japan ákvað að keppa ekki við
önnur Asíulönd á þessu sviði,
heldur var sú leið valin að þróa
upp nýjar gróðavænlegri iðngrein-
ar með fjármagni því og mannafla
sem fyrir hendi voru í textíliðnað-
inum. Fjárfestingunni var því
beint að nýjum greinum, nýjum
vélum, nýjum verksmiðjum, nýrri
uppbyggingu. Kostnaðurinn var
auðvitað gífurlegur, en markmiðið
að ná aukinni hagkvæmni og lægri
framleiðslukostnaði hefur náðst,
og skilað sér í auknum arði.
Áherslan hefur stöðugt beinst
meir að þróaðri tækni og þróaðri
iðngreinum, og við höfum því
þurft að endurþjálfa verkamenn
til þess að þeir gætu ráðið við
framleiðslu í stöðugt þróaðri
iðngreinum.
Upphaf þessarar endurþjálfun-
ar má rekja allt til tímabilsins
rétt eftir síðari heimsstyrjöldina,
þegar Japan hætti að miklu leyti
að nota kol og fór að nota olíu. Þá
varð að endurþjálfa kolanámu-
verkamennina, þannig að þeir
væru færir um að starfa við aðrar
iðngreinar. Nýlegt dæmi um slíka
endurþjálfun, vegna samdráttar í
ákveðinni iðngrein, er álfram-
leiðsla. Áliðnaður hefur dregist
verulega saman í Japan, þar sem
raforkuverðið er orðið geysilega
hátt. Þið hafið líklega samanburð-
arforskot í áliðnaði hér á landi,
þar sem raforkuverðið hjá ykkur
er svo lágt.
Það sem hefur gert það að verk-
um að okkur hefur tekist aö
byggja upp geysiöflugt hagkerfi,
er fyrst og fremst það hversu
opnir við höfum verið fyrir nýj-
ungum, og samhliða því, hversu
vel við höfum gætt þess að hætta
framleiðslu eða draga úr henni á
þeim sviðum, þar sem við höfum
fyrir eina sök eða aðra tapað sam-
anburðarforskotinu."
Geysileg vinna á bak við
endurþjálfun starfsmanna
— Þessi stöðuga endurþjálfun,
krefst hún ekki mikillar vinnu og
mikils fjármagns?
„Vissulega er geysilega mikil
vinna og kostnaður á bak við
endurþjálfun starfsmanna og
frumþjálfun, þegar um algjörlega
nýjar iðngreinar er að ræða. Lík-
lega kemur í því tilliti fram skýr
MorgunblaftiS/Árni Sæberg
„Hið öfluga hagkerfi okkar byggist
í því hversu opnir við erum fyrir
nýjungum," segir prófessor Sasaki.
greinarmunur á Japan annars
vegar og Evrópulöndunum hins
vegar hvað varðar afstöðu til
slíkrar þjálfunar. Ég nefni sem
dæmi, að ef þú flettir upp í jap-
anskri hagfræðikennslubók, þá
sérðu hvarvetna að þjálfunar-
kostnaðurinn er hvergi skilgreind-
ur sem rekstrarkostnaður, heldur
er hann fjárfesting. Við höfum því
fjárfest í þjálfun, sem við teljum
vera eina þá arðbærustu fjárfest-
ingu sem hugsast getur.“
— Þú tæpir þarna á greinar-
mun á Evrópu og Japan. Heldur
þú að japanskar stjórnunaraðferð-
ir séu aðlaganlegar að einhverju
leyti eða jafnvel að miklu leyti, að
íslensku hagkerfi?
„Ég verð að játa að þekking mín
á íslandi og íslensku hagkerfi er
takmörkuð, en hugboð mitt er, að
vegna smæðar lands ykkar og
fámennis, ættuð þið að geta við-
haft mannlegri og jafnframt
skynsamlegri stjórnun en viðhöfð
er t.d. í Bandaríkjunum. Því tel ég
að japanskar stjórnunaraðferðir
fætu nýst ykkur vel hér á landi.
Ig álykta svo jafnframt með
hliðsjón af því sem ég hef séð og
reynt í Noregi, en þar bjó ég um
tíma. Þegar ég var þar, og flutti
erindi um japanskar stjórnunar-
aðferðir, þá voru Norðmennirnir
síður en svo undrandi, heldur
sögðu sumir þeirra: „Þetta eru
sömu stjórnunaraðferðir og við
beitum hér í Noregi." Þeir sem
þetta sögðu voru flestir frá af-
viknari stöðum í Noregi, þar sem
fólk lifir saman í þröngu samfé-
lagi, vinnur saman á einum vinnu-
stað og nýtur frístundanna einnig
saman. Á slíkum stöðum er hugs-
anlegt að taka upp japanska
Undirbúningur hafínn að kristnitökuhátfð árið 2000:
„Markmiðið er vakn
segir biskup íslands, herra Pétur Sigurgeirsson
„Tak ráð í tíma, trúðu guði“,
sagði biskup íslands, herra Pétur
Sigurgeirsson, er hann á nýaf-
stöðnu Kirkjuþingi fylgdi úr hlaði
tillögu þess efnis, að nú þegar yrði
farið að huga að undirbúningi
hátíðahalda vegna þúsund ára frá
kristnitöku árið 2000. Á Kirkju-
þinginu var ákveðið að skipa und-
irbúningsnefnd, sem skili hug-
myndum fyrir nssta Kirkjuþing.
Blm. Morgunblaðsins hafði
samband við biskup og innti
hann nánar eftir þessari sam-
þykkt og hvernig þessum undir-
búningi yrði háttað. Biskup
sagði m.a. að á Prestastefnu í
sumar hefði þeirri hugmynd ver-
ið hreyft, að það væri kominn
tími til að hefja undirbúning að
kristnitökuhátíð árið 2000.
„Hugmyndin vaknaði m.a. vegna
þess að við vorum þarna hið
næsta við Vígðulaug, þennan
þúsund ára gamla skírnarfont,
sem kalla má, sagði biskup
ennfremur. — „Laugin ber nafn
af því, að þegar menn fóru af
Þingvöllum, aö lokinni kristni-
töku árið 1000, sem er hið opin-
bera ártal, þá voru margir Is-
lendingar sem tóku skírn í þess-
ari laug. Séra Ingólfur
Guðmundsson vakti athygli á
þessu á einum fundi Prestastefn-
unnar, og auk þess hafði séra
Heimir Steinsson, þjóðgarðs-
vörður á Þingvöllum, haft þetta
á orði við mig. Ég tok þá málið
strax að mér og bar það upp á
fundi í Kirkjuráðinu, næst á eft-
ir Prestastefnunni. f Kirkjuráði
var samþykkt að leggja þetta
mál fyrir Kirkjuþing, því sem að
nú er nýlokið," sagði herra Pétur
Sigurgeirsson.
Biskup kvaðst hafa tekið mál-
ið upp á Kirkjuþingi og var því
vísað í nefnd, eins og venja er
um mál, sem borin eru upp á
þinginu. Eftir að nefndin hafði
fjallað um málið var samþykkt
svohljóðandi tillaga: „Kirkju-