Morgunblaðið - 15.11.1984, Blaðsíða 57

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. NÓVEMBER 1984__________________________________ 57
íslensku keppendurnir, frá vinstrí Hðrður Sigurjónsson barþjónn (
Broadway, Garðar Sigurðsson á Hótel Borg og Bjarni Óskarsson á
Broadway.
Heimsmeistaramót barþjóna:
Góður árangur íslenzkra
barþjóna í keppninni
Heimsmeistaramót barþjóna í
blöndun drykkja var haldið nú ný-
lega í Hamborg í Vestur-Þýska-
landi. Tuttugu og átta þjóðir tóku
þátt í mótinu og var keppt í sætum
og þurrum cocktail og long-drink.
Af íslands hálfu tóku þrír
keppendur þátt í mótinu, Bjarni
óskarsson frá Broadway sem
keppti í sætum cocktail, Garðar
Sigurðsson, Hótel Borg, sem
keppti í þurrum cocktail og
Hörður Sigurjónsson, Broadway,
sem keppti í long-drink.
Árangur íslensku keppend-
anna var mjög góður. Bjarni
óskarsson hafnaði í fjórða sæti
með drykk sinn sem hann nefnir
„Bleiki fíllinn". Bjarni lenti í
endurhristun um þriðja sætið á
móti barþjóni frá Bretlandi, en
þeir urðu jafnir i keppninni. f
endurhristuninni sigraði Bret-
inn með þremur stigum. Árang-
ur Bjarna er sá besti sem náðst
hefur af íslenskum keppanda á
heimsmeistaramóti.
Hörður Sigurjónsson hafnaði í
ellefta til tólfta sæti í
long-drink-keppninni með drykk
sinn sem hann hefnir „Stripper".
Garðar Sigurðsson lenti í tólfta
sæti í þurrum cocktail með
drykk sem hann nefnir „Póló“.
Barþjónn frá ftalíu sigraði í
þurrum cocktail, Finnland varð í
Afhending viðurkenningar fyrir
fjórða sætið í keppninni. Frá
vinstrí: Jurgen Falcke, formaður
vestur-þýska sambandsins, Mich-
ele Bigod, formaður alþjóðasam-
bands barþjóna, IBA, og Bjarni
Óskarsson, barþjónn á Broadway.
öðru sæti og Bandaríkin í þriðja.
Barþjónn frá Venesúela sigraði í
sætum cocktail, Austurríki varð
í öðru sæti og Bretland í þriðja. í
long-drink-keppninni sigraði
barþjónn frá Sviss, Portúgal
varð í öðru sæti og Holland í
þriðja.
. Heimsmeistaramót barþjóna
er haldið á þriggja ára fresti.
Næsta mót verður haldið árið
1987 á Hawaii.
í landbúnaði að vinnslustöðvarnar
hafa ekki haft að fullu fyrir kostn-
aði og safnað skuldum. Fjármuna-
tilfærslur þær til vinnslustöðva
landbúnaðarins, sem Þorvaldur
Búason hefur búið til, eiga sér
enga stoð í raunveruleikanum.
Þær eru upplognar á þann hátt að
hann gefur sér forsendur, sem
hvergi standast í þessu sambandi
nema í hans eigin hugarheimi.
Hann er kokhraustur,
Þorvaldur
f áðurnefndri grein minni ( Nú-
tímanum tók ég til meðferðar öll
aðalatriði í greinargerð Þorvalds.
Skilgreining f aðalatriði var gerð
af Þorvaldi sjálfum í grein í Mbl.
9. maí. Ég tók fyrir lið fyrir lið
forsendur Þorvalds annars vegar
og hvernig málum væri í raun
háttað hins vegar. Um þetta segir
Þorvaldur nú: „Hann fann engar
villur í forsendum og röksemda-
færslum í greinargerðinni um
vinnslustöðvar sem hann gat beint
spjótum sínum að... “ Auðvitað
verður Þorvaldur Búason að meta
það fyrir sjálfan sig hvort eitt-
hvað af því sem hann hefur sagt
hefur verið hrakið eða ekki. Ef
hann býr sér til þá forsendu að
ekkert hafi verið hrakið þá fær
hann út þá niðurstöðu að ekkert
hafi verið hrakið. Þetta er mjög
einfalt og handhægt og í samræmi
við öll hans vinnubrögð.
Síðar í grein sinni sér Þorvaldur
þó ástæðu til að hnykkja enn bet-
ur á. Um þá fullyrðingu mína að
greiðslufrestur sé algengur í
viðskiptum og komi fram í verð-
laginu segir hann einfaldlega að
þetta sé rugl. Og þar sem hann
hefur gefið sér forsendu fær hann
að sjálfsögðu niðurstöðu. Rugl
verður rugl. Og málið er afgreitt.
Og nú átti að taka hann
Hins vegar leita flestir, og Þor-
valdur líka, sterkari raka en þetta
þegar þess er kostur. I grein minni
í Nútímanum eyddi ég mestu rúmi
í að hrekja það, sem Þorvaldur
Búason taldi vera aðalatriði. Að
því loknu var drepið lauslega á
nokkur önnur atriði þar sem einn-
ig voru fengnar rangar niður-
stöður. Þar á meðal að augljóst
var að í rekstaráætlunum Þor-
Jónas Jónsson var sérstakur
snillingur að vinna það efni úr ís-
lendingasögum og kristnisögu sem
altekur huga barnanna.
Hann nær alveg snilldarlega
heildarsvip yfir söguöld, kristni-
töku, miðaldir, verslunaránauð,
viðreisnartíma, Fjölnismenn,
málhreinsun og sjálfstæðisbar-
áttu.
Sagan leiftrar þar sem göfug-
mennska, kjarkur og snilli eru á
ferð, uppbyggileg til dáða og
mannkosta, dæmir níðingskap
hart og dregur fram í dagsljósið
þá skugga, sem fylgja vondum
verkum og ódrengskap. Hlutleysi
gagnvart öllum og öllu er ekkert
annað en innræting á mann-
dómsleysi og andlegu allsleysi.
Saga Jónasar er líka áberandi
saga um fátæka uitglinga, sem
brutust áfram til mennta og
áhrifa í þjóðlífinu. Saga hans hef-
ur komið mörgu fátæku fólki (
skóla.
Það hefur líklegast verið verk
framúrstefnu kennara að fella
niður fyrirsagnir úr sögu Jónasar.
Þeir töluðu um það í fjálglegum
fyrirlestrum, að ekki mætti
neinstaðar verða skil í sögunni og
töldu sögu að því leyti líka ár-
straumi. Samkvæmt því voru höfð
lítil greinaskil i sögunni, þar sem
saga endaði og önnur tók við, vist
til þess, að hvorki yrðu aldabil né
þáttaskil í sögu.
En aftur á móti var nú sagan
piýdd með myndum, þar sem
Kjartan ólafsson var Kkur skeggj-
uðum apa og Hallgerður langbrók
líkust sviplítilli nútíma-konu af
allra þynkulegustu gerð og gliðru-
leg í viðbót.
Athugið þá sögu, sem hér fer á
eftir.
Tíu ára gömul telpa, sem var að
læra söguna, segir einn góðan veð-
valdar voru vextir, afskriftir og
viðhald alltof lágt metnir. Ég
lagði ekki mat á hversu miklu
munaði og nú þóttist Þorvaldur
komast í feitt. Hann segir m.a.
eftir að hafa fjallað um málið:
„Geta því allir séð, að Árni Bene-
diktsson fer með fleipur í þessu
efni. Eina forsendan, sem Árni
Benediktsson réðst til atlögu við (
greinargerðinni um vinnslustöðv-
arnar stendur því óhögguð."
En nú skulum við skoða hvernig
r;tta lítur út í raunveruleikanum.
greinargerð sinni mat Þorvaldur
Búason vexti, afskriftir og viðhald
af nýju kjötfrystihúsi á 6% af hús-
um og 10% af vélum. Ég benti á að
þetta væri allt of lágt mat þar sem
afskriftir einar af vélum væru oft
hærri en þessu næmi. Á einhvern
óútskýrðan hátt hefur Þorvaldur
séð að þetta átti við rök að styðj-
ast og nú gerir hann tilraun til að
breyta því sem hann upphaflega
sagði: „Árni Benediktsson tekur í
athugasemdum sínum ekki tillit
til 20% álags, sem lagt er á ein-
staka liði,“ segir hann.
En nú er fyrst að skoða hvernig
þetta 20% álag er tilkomið. I
greinargerð sinni áætlar Þorvald-
ur frysti- og geymslukostnað
þannig að hann telur fram þessa
kostnaðarliði:
1. Vexti, afskriftir og viðhald.
2. Raforku.
3. Laun.
4. Annað og ófyrirséð 20% af
ofanskráðu.
Af þessu má sjá að liðurinn
„annað og ófyrirséð" er ætlaður til
að standa undir fjölmörgum öðr-
um kostnaðarliðum sem fyrirtæki
verður að sjálfsögðu að greiða.
En nú býr Þorvaldur Búason sér
til nýja forsendu. Nú skal „annað"
þýða „sama“, það er að segja fast
álag á sömu liði og áður eru taldir.
Og Þorvaldur býr einnig til aðra
nýja forsendu. Nú skal „ófyrirséð"
þýða „fyrirséð", það er að segja
ákveðið fyrirséð álag á tiltekna
kostnaðarliði. Jafnframt hlýtur
Þorvaldur að búa til þriðju for-
senduna um að ekki skuli greiða
annan kostnað en vexti, viðhald,
laun og rafmagn, því að eftir for-
sendugerðina er hvergi rúm fyrir
aðra gjaldaliði.
En jafnvel þetta dugir ekki. Það
verður að búa til fleiri nýjar for-
urdag við mig: „Ég fann heima ís-
landssöguna, sem hann pabbi
lærði. Hún er miklu skemmtilegri
heldur en þessi bók.“
„Nú, hvernig þá?“ spurði ég,
„Þetta eru þó sömu sögurnar."
„Já, en sagan hans pabba er
samt miklu skemmtilegri."
„Geturðu útskýrt það fyrir mér?
sagði ég.
„Það eru stórar fyrirsagnir."
Mér datt það í hug, að barnið
hefði fyrst og fremst séð þann
mismun á bókunum, sem leiðrétt-
ingin var hjá framúrstefnu snilling-
unum í kennarastéttinni. Börn eru
greind.
„En í sögunni hans pabba þins
er engin mynd,“ sagði ég.
„Iss, það gerir ekkert til,“ sagði
barnið.
Það var kostur, að börnin fengu
sjálf að búa til i huga sínum
myndir af þeim mönnum, sem
engin mynd var til af nema mynd-
ir sögustílsins.
Jónas Jónsson þekkti hugar-
heim barnsins. óll hans saga er
lifandi, á sterku og fögru máli.
Minnir all mikið á lslendingasög-
ur, sumt tekið beint þaðan. Mál
íslendingasagna var og er nútið-
armál allra kynslóða á íslandi,
nema vera kynni þeirra afglapa,
sem halda að aldrei hafi verið nút-
íð neinna manna á íslandi, fyrr en
þeir komu sjálfir til sögunnar.
Einhverjir þeirra kennara, sem
unnu að útgáfu Jónasarsögu með
myndum, fóru að breyta sögunni
ofurlítið. Þeir ætluðu að auðvelda
söguna fyrir minnið með því að
fækka nöfnum. Til dæmis að taka,
þá fella þeir niður að telja upp öll
nöfnin á sonum Atla jarls hins
mjóva. — Atlasynir verða miklu
minnisstæðari með þremur nöfn-
unum: Hallsteinn, Hersteinn og
Hólmsteinn, heldur en aðeins einn
sé nefndur, ekki síst vegna þess,
sendur. „Meðalafskrift hjá Slátur-
félagi Suðurlands er 4,5% af upp-
færðum stofnkostnaði (1983).
Meðalafskrift hjá Sambandi ís-
lenskra samvinnufélaga árið 1982
var 6,4% af uppfærðum stofn-
kostnaði, skip meðtalin," segir
hann. f greinargerð sinni reiknar
Þorvaldur Búason með nýjum
húsum og vélum. Það ber því að
sjálfsögðu að nota afskriftir af
nýjum húsum og vélum. En hin
nýja forsenda Þorvalds Búasonar
er að ekki skuli nota afskriftir af
nýjum húsum til þess að skrifa af
nýjum húsum og vélum. Þess í
stað skuli nota meðaltalsafskriftir
þar sem blandað er saman nýjum
húsum og vélum og fullafskrifuð-
um húsum og vélum.
Ef tekin er upphafleg kostnað-
aráætlun Þorvalds og raunveru-
legar afskriftir af nýjum húsum
og vélum, og öllum þessum klúð-
urslegu fölsunartilraunum Þor-
valds sleppt, sést að ég hef síst
tekið of djúpt í árinni þegar ég
held því fram að áætlun hans um
vexti, afskriftir og viðhald sé of
lág. „Afskriftirnar einar hafa
löngum verið hærri en þessu nem-
ur,“ sagði ég og er það enn sem
fyrr rétt, eins og allir geta gengið
úr skugga um. Heimilar afskriftir
af þeim húsum og vélum sem um
er að ræða voru 8,1% á árunum
1982 og 1983, sem eru þau ár sem
Þorvaldur sjálfur nefnir til. Þor-
valdur áætlaði hins vegar 7,4%
fyrir afskriftum, vöxtum og við-
haldi.
Ég verð því að snúa þeim orðum
Þorvaldar Búasonar, sem ég vitn-
aði í í upphafi þessa kafla, við og
segja: Geta því allir séð, að Þor-
valdur Búason fer með fleipur í
þessu efni. Eina atriðið í grein
minni, sem hann leggur til raun-
verulegrar atlögu við, stendur því
að sjálfsögðu óhaggað.
En þetta eru þau vinnubrögð
sem maðurinn viðhefur. Niður-
stöður sem fundnar eru á ofan-
greindan hátt hefur hann geð í sér
til að bera á borð fyrir almenning.
Á grunni þessara vinnubragða tel-
ur hann sig eiga rétt á að ausa
óþverra yfir fólk, sem ekkert hef-
ur til saka unnið.
Árni Benediktsson er fram-
kvæmdastjóri hji SÍS.
að öll nöfnin enda á steinn. Sama
er að segja um tvíburana Hámund
og Geirmund heljarskinn. Bæði
nöfnin festast betur i minni og
einkum þó ljósara, heldur en eitt
nafn. Jónasi Jónssyni sást ekki yf-
ir slíka samtengingu fyrir minnið.
Hann var gjörhugull gáfumaður
með ferska og frjálsa hugsun, sá
maður, sem best hefur skilið,
hvernig á að skrifa bók fyrir börn,
sögu til þess að læra með geði til
gagns og þroska. öll börn, sem
hafa nokkurt sögu-sinni, og það
hafa þau flest, fá þá vissu af Jón-
asarsögu, að Islendingassögur og
saga íslands sé skemmtilegt við-
fangsefni — eins og það líka er.
Það vill nú svo vel til, að sú
saga, sem Jónas Jónsson skrifaði,
er um liðinn tima og hefur því
ekki breyst. Jónasarsaga hafði af-
ar góð áhrif á málfar barnanna.
Sást best, ef þau skrifuðu ritgerð
um efni úr sögunni. Ég hef aldrei
orðið þess vör, að börn þyrftu
orðabók til þess að skilja kennslu-
bækur Jónasar Jónssonar. Þar
sem svo er ástatt í skóla hlýtur
einhver forheimskunar heila-
þvottur að hafa átt sér stað.
Ég hef alltaf átt marga góða
sögumenn í bekk, þar sem ég hef
kennt sðgu og suma afburða menn
á því sviði. Eg er náttúrlega ekki
sammála Jónasi Jónssyni um alla
söguskoðun, t.d. um Guðmund
Arason, biskup. Þar fylgir Jónas
þeirri línu sem dr. Jón Helgason
biskup hefur gefið í sinni háskóla-
sögu, og munu fleiri sögumenn
vera sama sinnis.
Þess verður aldrei krafist af
söguritara fyrir skóla, með réttu,
að allir verði honum sammála um
hvað eina.
Stungið hefur verið upp á því,
að fá eitt skáldið til þess að skrifa
nýja íslandssögu fyrir börn. Ekki
treysti ég þeim til að skrifa betri
sögu fyrir börn, en Jónas gerði.
Þeirra er fremur að fást við
skáldskap. Látum skáldin um að
rifa niður stuðlamál íslenskrar
tungu. En leyfum börnunum að
halda áfram að læra Jónasarsögu
Jónssonar.
Það var á þeim dögum, sem
handritamálið var í síðustu deiglu,
að Danir létu gera sögukönnun á
meðal unga fólksins á Islandi. Það
var stöðvað af handahófi á
Reykjavíkur-götum og spurt um
ýmislegt úr sögu íslands á ýmsum
tímum. — Sagt var að Danir hefðu
verið alveg steinhissa á þeirri
söguþekkingu, sem þá kom fram
hjá unglingum og ungu fólki.
Höfðu þeir sagt, að ekkert slíkt
gæti átt sér stað í Danmörku.
Útvarpið sagði frá spurningum
úr könnuninni.
Ég tók eftir þvi, að svör við öll-
um þeim atriðum, sem spurt var
um, var að finna í Jónasarsögu.
Hve mikinn þátt átti Jónasar-
saga Jónssonar i þvi, hvern sóma
unglingarnir gerðu íslandi? E.t.v.
var söguþekking þeirra nokkurt
innlegg í handritamálið. „Islend-
ingar eru enn söguþjóð,“ sögðu
Danir. Nú skilst mér að kveði við
annan tón í söguþekkingunni. Og
skal mig ekki furða, þegar Jónas-
arsaga er horfin úr barnaskólun-
um. Sex ár, eða svo, hafa dugað til
þess að hin þroskandi þekking á
sögu vorri er unglingunum horfin
mjög.
Um samfélagsfræði skal ég ekki
tjá mig. Ég kenndi hana aldrei. En
það, sem Arnór Hannibalsson seg-
ir um það mál, hlýtur að vera
marktækt. Hann þekkir hugsun-
arhátt og vinnubrögð kommúnista
mæta vel. Hann hefur verið
hreinskilnastur allra námsmanna
frá Rússlandi varðandi þögula
verkamenn og alþýðufólk, sem
haldið er við hörmungar í fjötrum.
Ef nokkur alvara er á bak við
þau orð, sem sögð hafa verið á Al-
þingi, að vér skulum standa vörð
um söguþekkingu vora og fornan
menningar arf, þá leyfi ég mér að
skora á þá menningarforystu, að
láta taka Jónasarsögu Jónssonar
upp aftur sem námsgrein i barna-
skólum, ef ætlunin er að börn læri
íslandssögu til þess að vita eitthv-
að í sögu. Fáfræði barna í sögu og
öðrum minnisgreinum kemur til
af þvi, að minnistölva barnanna er
mötuð skakkt.
Ég legg það til sem fyrrum
barnakennari, að Jónasarsaga
verði endurprentuð til náms fyrir
börn, eins og höfundurinn snjalli
gekk frá henni með stórletruðum
fyrirsögnum við hverja sögu til
styrktar fyrir minni barnsins. Ein
breyting: stærra letur á lesmáli en
áður var.
Því bar ég saman Bogasögu og
Jónasarsögu, að nú virðist aftur
vera komin sú stefna að Islands-
saga fyrir barnaskóla sé skrifuð
sem stutt ópersónulegt ágrip, þar
sem gjörsamlega vantar aðdrátt-
arafl sögunnar.
Slíkar kennslubækur fæla öll
börn frá sögunámi og svipta þau
meira að segja flest allri löngun
til þess að kynnast íslendingasög-
um, gefa móteitur við löngun til
söguþekkingar, gagnstætt sögu
Jónasar Jónssonar.
Ég skora á alla þá, sem gaman
höfðu af að læra Jónasarsögu að
leggja þessu máli lið.
Eg vitna í orð litlu stúlkunnar
um skemmtilegu sögubókina, sem
hann pabbi lærði.
Látið börnin fá i hendur hinar
klassísku barnalærdómsbækur
Jónasar Jónssonar.
Rósa B. Blöndals er rithöfundur og
kennari.