Morgunblaðið - 15.11.1984, Blaðsíða 62

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. NÓVEMBER 1984
62
Minning:
Þorsteinn Ólafs
son tannlœknir
Margir þeirra drengja, sem
ólust upp í Miðbænum, nánar til-
tekið við Kirkjutorgið, fyrir u.þ.b.
sextíu árum, eru nú látnir, flestir í
blóma lífsins. Þorsteinn Ólafsson
er sá tólfti í þeim hóp og sá eísti,
tæplega 64 ára.
Frá bernskuárunum er vissu-
lega margs að minnast. Löngum
vorum við félagarnir iðnir við að
leika knattspyrnu eða slagbolta
fyrir framan Dómkirkjudyrnar
eða á Eyvindarbletti í Lækjar-
götu. Oft voru prestarnir, séra
Bjarni Jónsson og séra Friðrik
Hallgrímsson, dálítið þungir á
brún, sem von var, því að æði oft
kom það fyrir að boltinn rataði
inn um einhvern kirkjugluggann
undir messugjörð. Þorsteinn, sem
var okkar yngstur, var óvenju
tápmikili, og sem unglingur gaf
hann okkur, sem eldri vorum, ekk-
ert eftir. Rófu- og rifsberjaupp-
skeran varð oftast heldur rýr í
miðbænum á þessum árum, því að
það voru okkar sælustu stundir að
háma þetta góðgæti í okkur með
mold og öðru tilheyrandi. Þá var
oft bankað í gluggarúðu í nálæg-
um húsum, en það hreif lítið.
Eins og fyrr segir var Þorsteinn
Ólafsson bráðger. Hann gekk ung-
ur í knattspyrnufélagið Víking,
þar sem móðurbróðir hans, Einar
Baldvin Guðmundsson hrl., átti
glæsilegan feril að baki. Er
skemmst frá því að segja, að
Þorsteinn varð driffjöðrin í öllum
aldursflokkum. Til marks um það
er, að hann lék með meistara-
flokki Víkings aðeins 14 ára gam-
all, og mun það næsta fátítt.
Oftast lék hann sem miðfram-
herji. Hann var eldsnöggur,
marksækinn og skotfastur með af-
brigðum, og ekki man ég eftir
neinum, sem stóðst honum snún-
ing í 50 m hlaupi. Hann var því
sjálfskipaður í flest úrvalslið.
Hann var t.d. í úrvalsliði Vals og
Víkings, sem fór í keppnisferð til
Þýzkalands rétt fyrir stríðsbyrj-
un. Liðlega tvítugur fótbrotnaði
Þorsteinn í leik og hætti þá iðkun
knattspyrnu. Hann var þó lengi
virkur félagi.
Þorsteinn var sannur Víkingur
og mikil Reykvíkingur, sem hreif
félaga sína og vini með góðri
kímni og léttri lund, — alls staðar
vel Iátinn og virtur. Engan átti
hann óvin, en margir elskuðu
hann og dáðu fyrir sanngirni og
höfðingsskap í starfi, en Þorsteinn
rak sem kunnugt er tannlækna-
stofu á Skólabrú 2 frá árinu 1947.
Vert er að minnast á hið stór-
merkilega ljósmyndasafn, sem
Þorsteinn hafði komið sér upp i
áranna rás. Eru þetta Reykjavík-
urmyndir frá ýmsum tímum, m.a.
af einstaklingum, sem settu svip á
bæinn á 3ínum tíma. Vafalaust
verður safn þetta búið til sýningar
seinna meir, svo merkilegt sem
það er.
í einkalífi sínu var Þorsteinn
mjög hamingjusamur. Hann
kvæntist ólöfu Vilmundardóttur,
Jónssonar landlæknis, hinni ágæt-
ustu konu. Heimili þeirra var
fyrstu árin í Lækjargötu, en síðar
keyptu þau húseignina Laufásveg
42, þar sem þau bjuggu síðan. Þau
eignuðust tvö mannvænleg börn,
Kristinu blaðamann og Ólaf við-
skiptafræðing. Samheldnari fjöl-
skyldu hef ég ekki kynnst, því að
foreldrarnir gerðu sér far um að
vera félagar og trúnaðarvinir
barna sinna.
Já, Kirkjutorgið hefur breytt
um svip. Nú leggja ekki vinirnir,
sem eftir lifa, lengur leið sína á
lækningastofu Þorsteins ólafsson-
ar til skrafs og ráðagerða yfir
kaffibolla og ofurlitlu korni f nef.
En minningin mun lifa um vamm-
lausan heiðursmann, sem mátti
ekkert aumt sjá og vildi liðsinna
öllum.
Ég þakka Þorsteini vini mínum
órofa vináttu og samfylgd í sextíu
ár. Megi Guð styrkja konu hans og
börn í erfiðri raun.
Ilaukur Óskarsson.
Þorsteinn ólafsson var Reyk-
vikingur og átti alla ævi heima i
miðbænum. Það er raunar eins og
hann hafi verið þar alla tíð, svipað
og Menntaskólinn, Dómkirkjan og
Alþingishúsið. Æskuheimilið var
þarna mitt á milli og þar hafði
hann stofu sína í Skólabrú 2. Hús-
ið sem foreldrar Þorsteins, ólafur
Þorsteinsson læknir og Kristín
Guðmundsdóttir kona hans, reistu
þar, varð með tímanum eins konar
Reykjavíkurgalleri, ljósmyndir af
borginni, teikningar, kort og mál-
verk, gömul og ný, prýða þar alla
veggi, og þegar maður stóð á rabbi
við tannlækninn niðri i Lækjar-
götu var vfsast að einhverjir
gamlir miðbæjartöfrar léku sér að
því að flytja okkur burt úr nútím-
anum inn á myndirnar í biðstof-
unni, enda allt fas og frásögn
Þorsteins óháð tíma og rúmi, eins
og sögusviðið í Skólabrú. Á góð-
viðrisdögum vildu samræður
dragast töluvert á langinn og þar
kom að örvæntingarfullir tann-
pínusjúklingar fóru að hyggja að
doktornum úti á götu. Hann fylgd-
ist þolinmóður með þeim úr
fjarska og kallaði: Ég er alveg að
koma og fékk sér í nefið úr alda-
mótadósunum. Sennilega byggð-
ust þessi rólegheit á næmu tíma-
skyni. Það stjórnaði því að Þor-
steinn var ævinlega á réttum stað
á réttum tíma. Það fór til dæmis
ekki mikið fyrir honum á fótbolta-
velli og stórir og sterkir varnar-
menn þóttust óhultir fyrir framan
markið, en réðu ekkert við Vík-
ingsframherjann. Hann var alltaf
á réttum stað á réttum tíma, hirti
alla bolta og knallaði í netið.
Þorsteinn varð því snemma
markakóngur Víkings nema hvað
hann var miðframherji í tveimur
unglingaflokkum og meistara-
flokki samtímis og besti maðurinn
á vellinum i þeim öllum. Það var
ekki ónýtt fyrir bekkjarbræður
hans að arga sig hása í stúkunni
þegar Víkingar urðu Reykjavík-
urmeistarar árið 1940. Úti á velli
lærði Þorsteinn Ólafsson bæði að
vinna og tapa, en þótti hið síðar-
nefna lítið spennandi, og einu
sinni í víðavangshlaupi þegar hon-
um virtust sigurvonir dofna all
nokkuð á endasprettinum út
Lækjargötu, sveigði hann af
hlaupabrautinni við Skólabrú og
hljóp inn í eldhús heima hjá sér og
fékk sér kaffi og ristað brauð.
Þarna í eldhúsinu var haldið
kaffigilli ( löngu frímínútunum
alla okkar menntaskólatíð og kom
þaðan margur ungur menntamað-
urinn endurnærður og upplagður
til að standa áfram á gati í latínu
og öðrum fornum fræðum. Kaffi-
gillinu var síðan haldið áfram á
tannlæknastofunni fram eftir öld-
inni, en hellt upp á fyrr og skenkt
í botlana klukkan átta, að gestirn-
ir mættu fara þaðan fyrir níu i
vinnuna, hressir og galvaskir, þótt
ekki tækist þeim alltaf að brillera
á sínum vettvangi fremur en fyrri
daginn.
En það var fleira en kaffi og
fótboltaskór og myndir í Skólabrú
2. Þar voru líka skautar. Tjarnar-
ísinn á bak við hús og skautasvell
á Austurvelli hinum megin á vetr-
um og Þorsteinn þess vegna fljót-
astur og fimastur allra listhlaup-
ara í miðbænum á fyrri hluta ald-
arinnar. I góða veðrinu á sumrin
hafði hann hornaflokk heima á
hlaði þegar Lúðrasveit Reykjavík-
ur blés á sunnudögum á Austur-
velli. Það fannst Þorsteini þrótt-
mikil músík og drengileg, og varð
fljótt mikill sérfræðingur í lúðra-
þyt og hvers konar mörsum og
þótti síðan af prinsípástæðum lít-
ið til annarrar tónlistar koma. Það
svo að hann tilkynnti vinum sín-
um fyrir nokkrum árum að af
sama prinsípi sækti hann ekki
framar júbíl-samkvæmi okkar
skólasystkinanna, þar sem sú
hætta vofði ævinlega yfir að elli-
ærir tvísöngvarar færu að æpa á
sig glúnta. Þótti ágætum bössum
og barítónum erfitt að kyngja
þessu, en eru samt að hugsa um að
reyna að hætta. Að lokinni
menntaskólagöngu rölti Þorsteinn
yfir Kirkjutorg út í Alþingishús
og tók síðan stúdentsprófið þar,
vegna hernaðarumsvifa Breta í
Latínuskólanum vorið 1940.
Nú víkur sögunni að Löbbu, og
það er raunar sama sagan. ólöf er
að vísu uppalin handan við
Menntaskólann uppi i Ingólfs-
stræti, dóttir Vilmundar land-
læknis og Kristínar Ólafsdóttur
læknis, konu hans, en Steini og
Labba búin að vera saman alla
ævi. Þau kynntust í Miðbæjar-
barnaskólanum og er talið aö þar
hafi þau strax trúlofast leynilega
en öllum var ljóst hvert stefndi og
trúlofunin varð opinber í gaggó.
Hjónabandið hófst svo þegar
Steini lauk tannlæknaprófinu árið
1947. Hann fluttist búferlum
nokkrum árum síðar með eigin-
konu sinni alla leið upp á Laufás-
veg. Það þótti mörgum í miðbæn-
um djarft uppátæki en lukkaðist
vel, enda stutt niður brekkuna á
Tjarnarbakkann og þaðan á stof-
una í Skólabrú. Þar stóð Labba
með manni sínum, simastúlka,
klíníkdama og húsfreyja, og bauð
gesti velkomna. Varð tannlækna-
stofan brátt vinsæll áningarstað-
ur árrisulla manna og kaffiþurfi,
og fyrr en varði ein merkasta
stofnun í miðbænum. Þar réð gott
hjartalag og hlýlegt viðmót hús-
bændanna, fyrir nú utan öll
skemmtilegheitin, tannlæknirinn
því sjálfkjörinn í stjórn Reykvík-
ingafélagsins þegar öldungum
þótti hann hafa öðlast nægan
þroska til að takast á hendur slika
ábyrgð.
Nú er búið að loka tannlækna-
stofunni í Skólabrú 2 og taka
kaffivélina úr sambandi og komið
að því að þakka fyrir sig. Ég þyk-
ist mega fyrir hönd allra gömlu
bekkjarsystkinanna senda ólöfu
og börnunum, Ólafi viðskipta-
fræðingi og Kristínu blaðamanni,
innilegustu samúðarkveðjur, svo
og bræðrunum í Skólabrú, Stefáni
lækni og Ólafi deildarstjóra á
skrifstofu Alþingis, og þeirra
fólki. Við vitum öll að þegar við
höfum kvatt Þorsteinn Ólafsson I
hinsta sinn í Dómkirkjunni í dag
og hann fer alfarinn burt úr mið-
bænum, verður þar allt með öðr-
um blæ. Og þó, hver veit nema
gömlu miðbæjartöfrarnir endist
okkur enn um sinn.
Jón Múli Árnason
Kveðja frá Víkingum
Þriðjudaginn 6. nóvember síð-
astliðinn varð bráðkvaddur á
heimili sínu í Reykjavík Þorsteinn
Ólafsson, tannlæknir, rétt rúm-
lega sextugur að aldri, en hann
fæddist 21. desember árið 1920.
Þorsteinn Guðmundur Ólafsson
var borinn og barnfæddur í
Reykjavík, sonur hjónanna Krist-
ínar Guðmundsdóttur og ólafs
Þorsteinssonar háls-, nef- og
eyrnalæknis, en þau settu svip
sinn á Kvosina lengi, náðu háum
aldri, en eru nú látin fyrir nokkr-
um árum. Var Kristín ættuð úr
Fljótum, dóttir Guðmundar Ein-
arssonar, bónda að Hraunum þar í
sveit, en ólafur Þorsteinsson
læknir var sonur hjónanna Þor-
steins Tómassonar járnsmiðs og
Valgerðar Ólafsdóttur bæjar-
fulltrúa og dbrm í Lækjarkoti í
Reykjavík. Stóð heimili þeirra
lengst í Skólabrú 2 sunnan við
Dómkirkjuna.
Þau Ólafur og Kristín eignuðust
þrjá syni, Stefán lækni, Þorstein
og Ólaf lögfræðing, sem lengi hef-
ur verið fulltrúi í skrifstofu Al-
þingis, en frá þessu er greint þótt
aðrir muni kunna betur ættir að
rekja, en af þessu má ráða. Þegar
sagt er að Þorsteinn ólafsson hafi
verið borinn og barnfæddur
Reykvíkingur er það í orðsins
fyllstu merkingu.
Hann unni líka fæöingarstað
sínum, borginni, miðbænum eða
Kvosinni. Sat í stjórn Reykjavík-
urfélagsins og átti merkilegt
ljósmyndasafn og annan fróðleik
um borgina. Og svona eftir á að
hyggja eru þeir líklega allt of fáir,
er skynja fæðingarstað sinn, eða
Reykjavík, með samskonar til-
finningu og fólk upp í sveit, sem
bindur sig oft órofa böndum við
ákveðna dali, sveitir, eða þorp, en
það gjörði Þorsteinn alla tið.
Hann ólst upp undir kirkjuvegg
Dómkirkjunnar, og þar vann hann
einnig lífsstarf sitt, í húsi foreldra
sinna sem reist var í Skólabrú 2
árið 1912.
Þorsteinn Ólafsson gekk
menntaveg eins og bræður hans.
Lauk stúdentsprófi frá Mennta-
skólanum í Reykjavik áriö 1940 og
kandidatsprófi í tannlækningum
árið 1947, en sama ár kvæntist
hann eftirlifandi konu sinni ólöfu
Vilmundardóttur, landlæknis
Jónssonar og konu hans Kristínar
Ólafsdóttur, sem einnig var lækn-
ir.
Heimili þeirra Þorsteins og
Ólafar stóð að Laufásvegi 42 og
þau hjón rómuð fyrir gestrisni og
samrýnd í meira lagi.
Þeir sem til þekkja, vita að það
umhverfi, sem Þorsteinn Ólafsson
tannlæknir fæddist í og vann í sitt
lífsverk, er einnig það borgar-
hverfi, þar sem knattspyrnufélag-
ið Víkingur varð til, en félagið var
stofnað árið 1908. Kjarninn í fé-
laginu var úr miðborginni, eða
Kvosinni.
Það var því kannski ekki und-
arlegt þótt Þorsteinn og bræður
hans kæmu snemma til liðs við
þetta félag og strax innan við
fermingu hóf Þorsteinn að leika
knattspyrnu, en sparkvellir þeirra
tíma voru ekki af verri endanum:
sjálft kirkjutorgið, þá grasflöt þar
sem nú er skemmtigarður norðan
Miðbæjarskólan við Fríkirkjuveg
og svo var sparkað í garði Thors
Jensen, eða Hallargarðinum
svonefnda, við Fríkirkjuveg 11.
Þetta þykja ef til vill einkenni-
legir sparkvellir núna, en í þá
daga var öðruvísu umhorfs á þess-
um stöðum og eigi var amast við
börnum að leik í miðbænum.
Þorsteinn ólafsson hélt lengi
tryggð við Víking, eða frá því að
hann gekk i félagið og þar til nú,
að lífi er lokið. Hann var á sinni
tíð einn af bestu mönnum í meist-
araflokki Víkings, en á þeirri tíð
hafði Víkingur á að skipa mjög
góðu liði og þeir urðu m.a. Reykja-
víkurmeistarar í knattspyrnu.
Þorsteinn Ólafsson hætti
knattspyrnu eftir að hafa hlotið
slæm meiðsli, en hann fótbrotnaði
í kappleik. Hann lét sig þó hafa
það að ljúka þeim leik eins og öðr-
um, en í því er mannlýsing nokkur
fólgin. En þótt hann hætti á sjálf-
um leikvellinum áttu knatt-
spyrnan og félagið hans Víkingur
hug hans allan. Og sjaldan lét
hann sig vanta á áhorfendapall-
ana ef Víkingur var að keppa. Að-
spurður um þennan mikla knatt-
spyrnuáhuga, svaraði hann gjarn-
an á þessa leið: Að sjálfsögðu fer
ég á völlinn þegar mitt félag kepp-
ir.
Samfylgd Þorsteins ólafssonar
með Víkingum er mörgum kunn,
þótt eigi kunni sá er þessar línur
ritar að rekja hana út í hörgul.
Hann sat í stjórn félagsins um
tíma, skráði tugi ef ekki hundruð
unglinga í Víking og var ávallt
boðinn og búinn ef hann gat orðið
félaginu að liði.
Og þeir sem þekkja til íþróttafé-
laga, eða félagsstarfsins vita að
knattspyrnufélag er annað og
meira en þeir 22 menn, er á vellin-
um leika. Á bak við þá er fjölefli,
þar á meðal menn eins og Þor-
steinn Ólafsson var. Án þeirra
væri örðugt að halda félagi sam-
an.
Ekki veit ég hvort þetta starf
verður nokkru sinni fullþakkað, en
Víkingar sæmdu hann þó heiðurs-
merkjum sínum, hið fyrra úr silfri
og hið síðara af gulli, en það var
fyrir um það bil tveim áratugum.
Ég kynntist Þorsteini ólafssyni
fyrst persónulega er ég settist í
tannlæknastól hans, ungur að ár-
um, en það var á þeirri tíð er
tannlæknar unnu sín verk með
þeim meiðslatólum, sem öll börn
óttuðust, og reyndar fullorðnir
líka. En til Þorsteins var gott að
koma. Hann var sterkur maður
innra, en þó góðviljaður, og maður
fann sig vera í öruggum höndum.
Á þessi fyrstu kynni bar aldrei
neinn skugga.
Að leiðarlokum kemur margt i
hugann. Liðnir dagar, sem aldrei
koma aftur. Dagar vonleysis, dag-
ar örvæntingar, þegar illa áraði í
fótboltanum. En inn á milli unn-
ust svo sigrar. Og þótt félagsstarf
hjá Víkingum standi með miklum
blóma nú um stundir, hefur það
ekki alltaf verið svo. Við lá um
tíma að félagið hætti störfum. En
þá tóku forvígismenn og sóknar-
menn til sinna ráða og skipulögðu
það stóra félag sem Víkingur er í
dag.
Víkingar kveðja nú einn slíkan
sóknarmann, góðan dreng og trú-
fastan. Við söknum hans öll. ólöfu
Vilmundardóttur og fjölskyldunni
sendum við samúðarkveðjur.
F.h. knattspyrnufélagsins
Víkings,
Jósteinn Kristjínsson,
formaður.
Þorsteinn Ólafsson, tannlæknir,
varð bráðkvaddur að heimili sínu
6. nóvember sl. aðeins 63 ára að
aldri. Á dauða mínum átti ég von
frekar en hans. Staðreyndum varð
ekki breytt. Bræður hans, Stefán
og Ólafur, hringdu til mín og til-
kynntu mér andlát hans. Það eru
orð að sönnu, þegar kallið kemur,
kaupir enginn sér frí og þýðir lítið
að deila við dómarann. Annars
hélt ég að hann yrði manna elstur
eins og hann á ættir til. Ég mun
ekki í þessum fáu línum og fátæk-
legu orðum rekja í ættir Þor-
steins. Þó veit ég að hann er kom-
inn af góðu fólki í báðar ættir og
sjaldan fellur eplið langt frá eik-
inni. Við áttum samleið í lífinu í
nokkra áratugi og urðum góðir
vinir og á þá vináttu bar aldrei
skugga á. Þessi orð sem eru þrykkt
hér eru til að þakka honum sam-
fylgdina og þá ekki síður til að
minnast morgunstundanna er við
áttum með honum vinir hans i
tugi ára.
Fyrstu kynni mín af fjölskyldu
hans voru fyrir fæðingu Þorsteins.
Faðir hans var sóttur til mín sem
barns útaf hlustaverk eða ein-
hverjum álíka kvilla. Faðir Þor-
steins var Ólafur Þorsteinsson
háls-, nef- og eyrnalæknir. Trúi ég
að flestir uppkomnir Reykvík-
ingar muni þann mæta mann er
barst á reiðskjóta sínum um bæ-
inn enda á milli til að líkna sjúk-
um. Reiðskjótinn var reyndar
hjólhestur með bögglabera fyrir
læknistöskuna. Ég minnist þess að
hafa séð Þorstein nota þessa sömu
tösku föður síns í vitjanir sínar á
sjúkrahúsin. Þetta er ekki eini
hluturinn er Þorsteinn hélt tryggð
við og hafði í fórum sínum, hlutir
er geymdu minningar er ekki máð-
ust út heldur hafði hann inn af
læknastofu sinni forláta ruggustól
úr járni er afi hans í Lækjargöt-
uni hafði smíðað.
Veggi inn af læknastofu Þor-
steins prýða myndir af henni æfa-
gömlu Reykjavík eins og hún var í
sinni fyrstu mynd. Myndir frá
þróunarskeiði Reykjavíkur í ár-
anna rás og fáséðar mannamynd-
um af ýmsum mönnum er sérstak-