Morgunblaðið - 08.12.1984, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. DESEMBER 1984
Minning:
Þórarinn Þorfinm-
son á Spóastöðum
Fieddur 20. ágúst 1911
Dáinn 27. nóvember 1984
Ef ég mætti yrkja
yrkja vildi’ ég jörð.
Sveit er sáðmanns kirkja,
sáning bænagjörð.
Vorsins söngvaseiður
sálmalögin hans.
blómgar akur breiður
blessun skaparans.
(Bjarni Ásgeirsson.)
Þetta gullfallega erindi úr
„Söngur sáðmannsins" kom mér
fyrst í hug sem yfirskrift minn-
ingarorða um vin minn, Þórarinn
bónda á Spóastöðum. Þórarinn
hafði þann lífsmáta að ganga
ávallt jörð sina með lotningu, því
hann unni henni, hún var hans
helgidómur, bóndans nægta-
brunnur. Hann skildi þá ábyrgð
sem bóndanum var falin í hendur,
með öllu því lífi bæði í jarðar-
gróðri og búfé, og af næmum
skilningi tókst honum að hlúa
þannig að hvoru tveggja, að það óx
og margfaldaðist í höndum hans.
Ættartré Þórarins stóð djúpum
rótum í íslenskri bændamenningu,
þess vegna urðu greinarnar sterk-
ar og báru ríkulegan ávöxt.
Þórarinn fæddist á Spóastöðum
20. ágúst 1911, sonur hjónanna
Þorfinns bónda Þórarinssonar frá
Drumboddstöðum og Steinunnar
Egilsdóttur frá Kjóastöðum.
Drumboddstaðasystkinin voru
kunn langt út fyrir sina heima-
byggð fyrir skarpar gáfur, félags-
lyndi, lífsgleði, með brennandi
hugsjónaeld í brjósti. Þorfinnur
var þar fremstur meðal jafningja.
Steinunn var menntuð í Flens-
borgarskólanum og Kvennaskól-
anum. Glæsikona í sjón og raun.
Vinur hennar, fjölmenntaður
gáfumaður, segir að strax hafi sér
orðið það ljóst er hann átti orð-
ræður við hana, að þar mætti
hann algjörum ofjarli svo yfir-
gripsmikil var þekking hennar.
Mikils var vænst af ungu hjón-
unum á Spóastöðum. En þegar síst
skyldi ríða höggin yfir, þung og
óvægin. Eftir fimm ára sambúð
lést Þorfinnur, öllum harmdauði.
Þá hófst hetju- og baráttusaga
Steinunnar, og er hún skráð í bók-
inni íslenskir bændahöfðingjar.
Hún gafst ekki upp þrátt fyrir
áfallið og mikla fötlun. Hún bjó
áfram í rúma tvo áratugi með af-
burða glæsibrag, og gat með því
móti skapað börnunum traust og
gott æskuheimili og látið þau
njóta góðrar menntunar. Börnin
voru auk Þórarins, Hildur, nú lát-
in, Egill og fóstursonurinn Valdi-
mar Pálsson.
Það lá í hlutarins eðli að Þórar-
inn byrjaði snemma að hjálpa til
Minning:
Fæddur 22. aprfl 1950
Dáinn 30. nóvember 1984
Dáinn, horfinn, harmafregn.
Okkur setti hljóð, fermingar-
systkinin, er við fréttum að einn
úr okkar hópi væri látinn.
Kannske höfum við haft grun
um að hverju stefndi, en ekki að
það yrði eins fljótt og raun varð á.
Það er erfitt að sætta sig við þá
staðreynd, því dauðinn virðist svo
fjarlægur þeim sem telja sig í
blóma lífsins.
Helgi Guðmundsson er sá fyrsti
'úr hópi 14 fermingarsystkina sem
kveður þennan herm.
Flest okkar eru búsett hér í
við bústörfin, enda viljugur og
vinnufús. Þannig teygaði hann
sem barn ilminn frá moldinni og
grösunum. Forsjónin hafði úthlut-
að Þórarni því hlutskipti að verða
bóndi. Því hlaut hann menntun er
beindist að því. Hann innritaðist í
bændaskólann á Hvanneyri. Þar
voru valinkunnir kennarar, er
beindu sjónum nemenda sinna að
lausnum þeirra margvíslegustu
vandamála sem bóndinn þarf að
glíma við.
Oft vitnaði Þórarinn í það sem
kennararnir höfðu sagt og veruna
með góðum skólafélögum.
Að námi loknu hófst dýrmætur
skóli lífsins. Hann notaði Þórar-
inn alla tíð til að byggja ofan á
sterkan grunn uppvaxtaráranna
og verunnar á Hvanneyri.
Hann hóf búskap á Spóastöðum
1934 í félagi við fóstbróður sinn
Valdimar. Þá voru miklir erfið-
leikatímar, ekki sist i sveitum
landsins. Valdimar hefur svo frá
sagt að búskapurinn hafi samt
gengið sæmilega og þakkar það
forsjálni Þórarins og hvað hann
var hreinskiptinn f öllum hlutum.
Eftir fjögurra ára búskap varð
Valdimar að hætta sökum heilsu-
brests.
Árið 1938 var mikið gæfuár
fyrir Þórarinn. Ræður hann þá til
sín Ingibjörgu Guðmundsdóttur
frá Innri Hjarðardal i Önundar-
firði sem kaupakonu og leiddi dvöl
hennar til þess að þau gifta sig 9.
september 1939.
Ingibjörg er mannkostakona
sem enginn kunni betur að meta
en Þórarinn.
Það duldist engum er til þekkti
að hjónaband þeirra var byggt á
gagnkvæmu trausti og tillitssemi
sem entist meðan bæði lifðu.
Það má segja að bærinn þeirra
hafi staðið um þjóðbraut þvera.
Því var oft gestkvæmt, öllum var
tekið fagnandi og veitt af rausn.
Umræðuefnið gat orðið æði víð-
feðmt, þó að búskapurinn væri
einatt efstur á baugi. Og þó tóm-
stundir gæfust ekki margar var þó
einatt gripin góð bók þegar næði
gafst frá önnum. Minni Þórarins
var með ólikindum. Hann gat
endursagt orðræður er hann hafði
heyrt fyrir áratugum. Það var enn
þungt fyrir fæti í íslenskum land-
búnaöi fyrstu búskaparár ungu
hjónanna á Spóastöðum. En þegar
hin mikla framfarasókn hófst í
sveitum landsins, tóku Spóastaða-
hjónin þátt í þeirri ævintýralegu
byltingu af einstökum dugnaði.
Hús voru endurbyggð yfir fólk og
fénað, ræktun og bústofn
margfaldaður og vélakostur efldur
til þess besta sem þekktist. Hita-
veitu lögðu þau um langan veg.
Var það mikið átak sem breytti
öllum lífsskilyrðum til hins betra.
Grindavík, svo við fylgdumst vel
með baráttu hans.
Þó þakka megi Guði fyrir að sú
barátta stóð stutt, þá er erfitt að
sætta sig við þessa staðreynd lífs-
ins, sérstaklega þegar hugsað er
til eiginkonu hans og þriggja
ungra sona.
Helgi var traustur og dagfars-
prúður vinur, og munum við ætíð
minnast hans sem slíks.
Að leiðarlokum viljum við
þakka Helga samfylgdina í gegn-
um öll okkar skóla- og uppvaxtar-
ár.
Eiginkonu, sonum, foreldrum,
systkinum og öðrum vandamönn-
Þetta kostaði oft langan vinnudag
og alltaf var húsbóndinn i farar-
broddi. Þau hjónin voru einstak-
lega hjúasæl og batt kaupafólkið
við þau ævilanga tryggð.
Þannig litur búskaparsaga
Spóastaðahjónanna út i stórum
dráttum. Arið 1980 hætta þau
búskap og selja jörð og bústofn í
hendur einkasyninum Þorfinni og
Áslaugu konu hans, en þau höfðu
búið með þeim félagsbúi í tiu ár.
Var það vel ráðið. Uppbyggingin
heldur áfram af sama myndar-
skapnum og áður, og enn er að
vaxa upp ný kynslóð á Spóastöð-
um sem vonir eru bundnar við.
Ingibjörg og Þórarinn áttu barna-
láni að fagna. Þau eignuðust sex
börn sem hafa orðið nýtir og góðir
þjóðfélagsþegnar.
Þau eru: Steinunn gift Garðari
Hannessyni, stöðvarstjóra Pósts
og síma, Hveragerði. Sigríður gift
Gísla ólafssyni, rannsóknar-
manni, Reykjavík. Þorfinnur
bóndi, kvæntur Áslaugu Jóhann-
esdóttur, Spóastöðum. Guðríður
Sólveig gift Úlfari Harðarsyni,
verktaka, Flúðum. Bjarney Guð-
rún gift Helga Sæmundssyni,
rafvirkja, Reykjavík. Ragnhildur
gift Pálmari Þorgeirssyni,
bifreiðastj., Flúðum.
Þórarinn var framfarasinnaður
félagsmálamaður þrátt fyrir hlé-
drægni og naut óskoraðs trausts
sveitunganna. Eftir að hafa verið
Ungmennafélaginu góður liðsmað-
ur var hann kjörinn i hreppsnefnd
Biskupstungnahrepps. Sat hann
þar um árabil og síöustu átta árin
oddviti. Þá voru ýmsar merkar
framkvæmdir í gangi sem hann
studdi af alhug. Ein er sú fram-
kvæmd sem hugsjónaeldur Þórar-
ins brann hvað heitast fyrir, var
það bygging félagsheimilisins
Aratungu. Á engan trúi ég hallað
þó sagt sé að hann hafi verið lifið
og sálin í þeim framkvæmdum. Sá
hann auk þess um fjárreiður húss-
ins í mörg ár.
í hreppsmálum hafði hann ætíð
fastmótaðar skoðanir sem reynd-
ust sveitarfélaginu giftudrjúgar.
Sem oddviti var hann virtur fyrir
að vera hreinskiptinn, fram-
kvæmdasamur og trúmennska var
aðalsmerki í öllum hans gjörðum.
Störfum þessum hætti hann með-
an hann var enn í fullu fjöri, þrátt
fyrir áskoranir sveitunganna um
að halda áfram. Þórarinn var trúr
samvinnuhugsjóninni. Honum
fannst „máttur hinna mörgu"
besti kosturinn til að lyfta Grett-
istökum. Af skarpskyggni sinni
lagði hann alltaf gott til málanna
í samvinnu- og búnaðarsamtökum
bændanna á Suðurlandi, enda full-
trúi sveitarinnar í þeim öllum. En
bóndinn á Spóastöðum þekkti sinn
vitjunartíma. Þegar aldurinn
færðist yfir sagði hann þeim öll-
um af sér, taldi betra að ungir
menn með ferskan andblæ og nýj-
ar hugsjónir tækju við.
Það hefur verið mér og konu
minni mikill fjársjóður að hafa
átt Spóastaðahjónin fyrir hjálp-
sama og trausta vini og nágranna
í þrjá og hálfan áratug. Af sinni
alkunnu yfirveguðu rósemi átti
um sendum við okkar innilegustu
samúðarkveðjur og biðjum Guð að
blessa minningu Helga Guð-
mundssonar.
Fermingarsystkini
Þórarinn alltaf ráð ef vanda bar
að höndum. Var þeirra létt að
leita og gott að þiggja.
Fram í hugann leita nú myndir
minninganna, sem þó ekki verða
tíundaðar hér. Á þær fellur eng-
inn skuggi. Þvert á móti, gæti ég
sagt, það glitrar á þær eins og
skínandi perlur. í dag verður Þór-
arinn lagður til hinstu hvílu i
kirkjugarðinum I Skálholti, í faðm
þeirrar foldar sem ævistarfið
byggðist á. Hann hafði alla tíð átt
kirkjusókn í Skálholt og hafði ver-
ið lengi í safnaðarstjórn. Hann
unni þessum stað eins og Bisk-
upstungunum öllum.
Að lokum kveð ég, kona mín og
fjölskylda, Þórarinn með virðingu
og þökk.
Ingibjörgu og ástvinum öllum
sendum við innilegar samúðar-
kveðjur með óskum að bjarmi
jólaljósanna megi milda sáran
söknuð.
Björn Erlendsson
í dag verður til moldar borinn
Þórarinn Þorfinnsson, bóndi frá
Spóastöðum í Biskupstungum.
Mig langar, sem fyrrum snún-
ingsstrákur hjá þessum góða
bónda, sem ég mat svo mikils, að
minnast hans með nokkrum orð-
um.
Þórarinn Þorfinnsson fæddist
að Spóastöðum 20. ágúst 1911,
sonur hjónanna Steinunnar Egils-
dóttur frá Kjóastöðum og Þor-
finns Þórarinssonar frá Drumb-
oddsstöðum. Þórarinn átti tvö
systkini, Hildi og Egil, og enn-
fremur einn fósturbróður, Valdi-
mar Pálsson.
Snemma mun Þórarinn hafa
þurft að axla mikla ábyrgð, því
hann missir föður sinn ungur og
verður þá stoð og stytta móður
sinnar við búskapinn. Enda varð
vinnudagurinn oft æði langur hjá
hinum unga bónda.
Að Spóastöðum ræðst til kaupa-
vinnu ung stúlka, Ingibjörg Guð-
mundsdóttir, frá Innri-Hjarðardal
í Önundarfirði. Þessi kaupakonu-
ráðning átti eftir að verða Þórarni
gifturík, því þau fella hugi saman
og ganga í hjónaband 1939. Þau
eignast sex myndarbörn sem eru:
Steinunn, gift Garðari Hannes-
syni, búsett í Hveragerði, Sigríð-
ur, gift Gísla ólafssyni og eru þau
búsett í Reykjavík, Þorfinnur
bóndi á Spóastöðum, giftur Ás-
laugu Jóhannesdóttur, Guðríður,
gift Úlfari Harðarsyni, búsett að
Flúðum í Hrunamannahreppi,
Bjarney, gift Helga Sæmundssyni,
búsett í Reykjavík, og Ragnhildur,
gift Pálmari Þorgeirssyni, búsett
að Flúðum í Hrunamannahreppi.
Barnabörnin eru sextán.
Móðir mín, Ásthildur, réðst í
kaupavinnu til Ingu og Þórarins í
byrjun búskapartíðar þeirra og
minnist oft með ánægju og þakk-
læti þeirra mörgu sumra sem hún
dvaldi að Spóastöðum.
Ég átti því láni að fagna að
komast í sveit að Spóastöðum og
dvelja þar mörg sumur. Alltaf var
tilhlökkunin jafn mikil. Með
óþreyju beið ég þess að skóla lyki
svo hægt væri að komast austur.
Og að sjálfsögðu fór maður í rút-
unni hans Ólafs Ketilssonar, yfir
Hellisheiðina upp Grimsnes og svo
loksins við Mosfell fór að sjást til
Spóastaða. Já, þá fór líka hjartað
að slá örar. Á hlaðinu stóð bónd-
inn á Spóastöðum, hávaxinn,
grannur með alvörusvip, en þétt
og hlýtt handtakið sagði meira en
mörg orð.
Þórarinn var afar vinnusamur
maður, enda ber stórbýlið Spóa-
staðir þess vitni. Sem snúnings-
piltur hlaut ég að umgangast hús-
bónda minn mikið, enda var margt
gert og víða farið.
Réttsýni var Þórarni I blóð bor-
in; því var manni strax uppálagt
að segja frá mistökum sínum,
enda varð þá ekki mikið um
skammir. Ég minnist sérstaklega
atviks sem mig henti. Á hverju
sumri, venjulega í lok sláttar, var
farið í ferðalag. Sunnudagurinn
rann upp bjartur og fagur og fólk
bjóst til ferðar. Sævari vinnu-
manni var sagt að sækja kartöflur
í geymslu og setja siðan benzín á
Landroverinn. Meðan Sævar sótti
kartöflur hugðist ég færa jeppann
að benzíntanknum, en ekki tókst
betur til en svo að ég keyrði niður
tankinn. Ég stökk út úr jeppan-
aum háskælandi og beint út í fjós.
Inga kom þá og hughreysti mig
með sinni móðurlegu umhyggju og
sagði að við þessu væri ekkert að
gera, en ég væri kannski helst til
ungur að aka jeppanum. Nú var
farið í ferðalagið og Þórarinn
hafði ekki haft orð á þessum at-
burði. Allt í einu segir hann: „Þú
varst heppinn í morgun, Maggi
minn, að jeppinn var ekki í fram-
drifinu.” Þessi orð verða mér ætíð
minnisstæð.
Snyrtimennska og reglusemi
hafa ætíð einkennt heimilið á
Spóastöðum. Dagurinn var
snemma tekinn og unnið af krafti
til kvölds, en á kvöldin og á sunnu-
dögum var aldrei unnið nema það
allra brýnasta.
Þórarinn var búmaður mikill og
vildi vanda vel til allra verka.
Hann fylgdist því vel með nýjung-
um á sviði landbúnaðar og því sem
betur mátti fara.
Fyrir mörgum árum lét Þórar-
inn bora eftir heitu vatni sem síð-
an var leitt heim til bæjar og nýtt
til upphitunar og síðar þurrkunar
á heyi og í gróðurhúsum.
Veðurglöggur var Þórarinn og
sagði vinur hans og nágranni,
Björn í Skálholti, oft að þegar
Þórarinn hugaði að slætti eða
tæki saman hey væri víst í lagi að
gera slíkt hið sama.
Þórarinn og Inga nutu þess lfka
að eiga góð börn, sem af dugnaði
tóku þátt í uppbyggingu og rækt-
un á búinu.
Þórarinn var af sveitungum sín-
um valinn til margra trúnaðar-
starfa, enda góðum gáfum gædd-
ur, íhugull, rökfastur og hrein-
skiptinn með afbrigðum. Var þá
sama hver í hlut átti. Hann var
m.a. oddviti Biskupstungnahrepps
um árabil.
Síðustu tvö til þrjú árin átti
Þórarinn við vanheilsu að stríða
og þurfti þá oft að dvelja á sjúkra-
húsum. En hugurinn var ætíð
heima og þar naut hann umhyggju
sinnar góðu konu og gat með stolti
séð árangur starfs síns. Þorfinnur
sonur hans og Áslaug tengdadótt-
ir hafa nú tekið við búinu og reka
það af mikilli fyrirhyggju, fram-
sýni og myndarbrag.
Er ég í síðasta sinn heimsótti
Þórarin fyrir um hálfum mánuði á
Landspítalann í Reykjavík, sá ég
að hverju stefndi. En handtakið
var jafn þétt og hugurinn jafn
skýr og forðum.
Um leið og ég minnist með
þakklæti góðra daga með Þórarni
sendi ég þér, Inga mín, börnum og
barnabörnum innilegar samúð-
arkveðjur og vona að minningin
um góðan og heilsteyptan mann
megi verða sem flestum að leið-
arljósi.
Megi guð styrkja ykkur öll.
Magnús Gunnarsson
Fimmtudaginn 29. nóvember
síðastliðinn lést í Landspítalanum
tengdafaðir minn, Þórarinn Þpr-
finnsson bóndi á Spóastöðum. Út-
för hans fer fram frá Skál-
holtsdómkirkju í dag. Síðustu árin
átti Þórarinn við vanheilsu að
stríða. Hann gekkst undir mikla
aðgerð fyrir tveimur árum, sem
talin var takast vel og gerðum við
Helgi Guðmunds-
son — Grindavík