Morgunblaðið - 28.12.1984, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 28. DESEMBER 1984
River Oaks-hjúkrunarheimilið í Tarpon Springs
Roskið fólk á Florida
— eftir Gyðu
Jóhannsdóttur
Florída eða blómalandið
(pascua florida), kallaði Spánverj-
inn Poncé de Leon landið sem
hann sigldi að á pálmasunnudag
árið 1512, skagann sem skilur
Mexico-flóann frá Atlantshafinu,
þar sem sól og surnar er allt árið
um kring.
Til Florida koma fjölskyldur úr
öllum ríkjum Bandarikjanna í frí-
um sínum og fylla íbúðarhótelin,
sem standa í röðum meðfram
hvítri strandlengjunni.
Miðað við verðlají á öðrum stöð-
um er ódýrt fyrir Bandaríkjamenn
að búa Florida. Eldra fólk, sem
þar er i miklum meirihluta, sér
um að sköttum er haldið niðri, og
framlög til barnadagheimila og
skóla eru skorin við nögl.
Á íbúðarhótelinu „The Alden"
sem margir íslendingar kannast
við sem verið hafa á St. Pete Be-
ach, dvöldu ásamt okkur hjónum,
rúmlega fimmtug hjón frá Mis-
souri. Þau voru að festa kaup á
litlu húsi skammt frá ströninni.
William var hættur störfum og
kominn á eftirlaun. Ég lét í ljós
undrun mína á því að menn létu af
störfum svo snemma og spurði
hvort hann kviði ekki iðjuleysinu.
„Mér finnst tími til kominn,"
sagði hann, „eftir 30 ára starf hjá
sama fyrirtækinu, verksmiðju
með ærandi hávaða og tilbreyt-
ingalausu starfi, að ég fái frí.“
William vann við vélar, sem
framleiddu rör. Þau hjónin hafa
undanfarin ár komið tvisvar á ári
til Florida ásamt börnum og
barnabörnum og dvalið tvær vikur
i senn. fbúð á „The Alden" kostar
að meðaltali 50 dollara á dag, eða
krónur 2 þúsund íslenskar.
„Við eyðum litlu og spörum allt
árið til að komast þetta," sagði
William, „og nú förum við að búa
hér í eigin húsnæði." Eftirlaun
hans hjá fyrirtækinu, ásamt því
sem þau hafa lagt fyrir, gera þeim
kleift að komast vel af á Florida
eftir að þau hafa selt hús sitt í
Missouri.
William var ekki viss um hvað
hann hefði samtals í eftirlaun og
ellilífeyri. „Bankinn, sem ég skipti
við sér um þetta allt saman, geng-
ur frá sölu á húsinu okkar í Mis-
souri og kaupum á þessu nýja húsi
hér, færa inn laun og skatta. Við
fáum skýrslu yfir þetta frá bank-
anum og þar sjáum við hve miklu
við getum eytt mánaðarlega. Að-
alútgjöldin hjá okkur hafa verið
þau að kosta börnin í skóla, en því
er nú lokið fyrir löngu og nú get-
um við farið að hugsa um okkur
sjálf og hafa það gott.“
Á Florida eru sérstök
hverfi fyrir fulloröið
fólk sem mynda heilt
samfélag
Húsnæði sem ellilífeyrisþegar
geta valið um á Florida er allt frá
litlum húsum í blandaðri byggð til
sex hæða íbúðablokka við strönd-
ina, þar sem vörður gætir þess að
enginn óviðkomandi fari inn og
þjónusta við íbúa hússins mjög
„Roskið fólk í Banda-
ríkjunum hefir aldrei
verið ánægt með að búa
á heimilum barna sinna.
— Það leggur áherslu á
að hafa góð tengsl við
börn sín og hitta þau
reglulega, en vill hafa
hau í hæfilegri fjar-
lægð.“
fullkomin, eða ef fólk kýs að búa í
sérstökum þorpum eða hverfum
sem geta verið allt að 10 þúsund
manna samfélag þar sem bannað
er að hafa börn.
Century Village er eitt af mörg-
um hverfum sem eftirlaunafólk
hefir helgað sér. Það er um einnar
klukkustundar akstur frá Miami.
Fólk leikur golf, tekur þátt í ým-
iskonar félagsstarfsemi, starfar í
klúbbum og stundar spila-
mennsku. Það sækir einnig nám-
skeið í tungumálum og annarri
fræðslu sem það hafði ekki að-
stöðu til þess að gera, á meðan það
var í fullu starfi.
Prófessor í þjóðfélagsfræðum
við Miami-háskóla, Ch. Longino,
telur það ekki æskilega þróun, að
aldurshópar einangri sig þannig,
en svona vilja Bandaríkjamenn
hafa það. Prófessor Longino hefir
birt niðurstöður af margra ára
rannsóknum sínum á öldruðu
fólki.
„Roskið fólk í Bandaríkjunum
hefir aldrei verið ánægt með að
búa á heimilum barna sinna,“ seg-
ir hann. „Það leggur áherslu á að
hafa góð tengsl við börn sín og
hitta þau reglulega, en vill hafa
þau í hæfilegri fjarlægð."
Þegar fólk var spurt um hvort
því þætti nauðsynlegt að vera í
sérstökum hverfum, voru svörin á
þá leið, að það veitti meira öryggi
og ánægju, og að samskipti fólk
þar væru vinsamlegri en ann-
arsstaðar.
Á Florida eru byggingar
sérhannaðs húsnæðis
fyrir aldrað fólk „bisn-
iss“
Einkaframtakið nýtur sín vel á
Florida eins og hvarvetna ann-
arsstaðar í Bandaríkjunum. Þar
eru engir biðlistar yfir roskið fólk,
sem vill komast í leiguhúsnæði
hjá því opinbera. Fólk greiðir
sjálft fyrir uppihald sitt, mikið
eða lítið, eftir því hversu miklar
kröfur það gerir til húsnæðis og
þjónustu.
Daglega birtast auglýsingar frá
dvalar- og hjúkrunarheimilum,
sem auglýsa þjónustu sína, bjóða
fóLki að koma og skoða húsakynni
og kynna sér kjörin. Hjúkrunar-
heimili fyrir aldraða eru ýmist
rekin af viðkomandi „county",
fylki einstaklingum eða hlutafé-
lögum.
Hjúkrunarheimilið
River Oaks í Tarpon
Springs
Fyrir rúmlega ári var tekið í
notkun mjög nýtískulegt hjúkrun-
arheimili í Tarpon Springs sem
heitir River Oaks. Hönnuður þess
og aðaleigandi er arkitektinn
Dennis O’Keefe, sem hefir undan-
farin 12 ár sérhæft sig í hönnun
húsnæðis fyrir aldrað fólk. River
Oaks tekur um 120 manns og
daggjöld þar eru frá $60 til $100,
eða frá 2.400 til 4.00 kr. ísl.
Til samanburðar má geta þess
að daggjöld á hjúkrunarheimili
Pinellas County er frá $50 til $65
eða frá tvöþúsund til tvöþúsund og
sex hundruð krónur ísl.
O’Keefe sagði að bygging þessa
húss hefði af mörgum verið talin
vera draumsýn. „Við byggðum hús
sem getur staðið sig á markaðn-
um, og við vildum sýna íbúum
Florida hversu fagurt og listrænt
heimili fyrir aldraða getur verið.“
Það sem fram að þessu hefir
einkennt elliheimili, er þunglama-
legt útlit, drungalegir litir á
veggjum, dauðhreinsað andrúms-
loft og stofnanaleg hönnun.
Fólk sem heimsækir skyld-
menni sín í slíkar vistarverur
hugsar sem svo. Já, hún eða hann
er komin þarna til þess að deyja,
hann á líklega ekki langt eftir, og
er fegnast því þegar það er komið
aftur út undir bert loft.
Á River Oaks er lögð áhersla á
að hafa allt sem líkast því sem
fólk á að venjast, frá sínum eigin
heimilum.
Litir á veggjum eru mildir og
hlýir. Handriðin sem eru meðfram
veggjum á göngum húsisns eru
gerð úr fallegum viði. Mann lang-
ar til þess að snerta þau og maður
gleymir því að þau eru sett upp til
stuðnings ellihrumu fólki.
Borðstofan er rúmgóð og björt.
Or henni er fagurt útsýni yfir
garðinn. Það örvar heimilisfólk til
þess að koma þangað og neyta
matar síns með öðrum í stað þess
að láta færa sér máltíðir inn á
herbergin.
River Oaks varð fljótlega full-
bókað. Forstöðumaður þess og
arkitektinn O’Keefe telja að sumt
af því fólki sem þar dvelur nú, nái
fullum bata og geti farið aftur
heim til sín að nokkrum tíma liðn-
um.
Þeir telja að fallegar vistarver-
ur, heilsusamlegt mataræði og
samneyti við fólk á líkum aldri
færi öldruðum betri heilsu og
meiri vellíðan en nokkuð annað.
Tekið saman á Florida í nóv. sl.
(iyda Jóhannsdótlir er í stjórn
(jiimlis hí„ sem er nú að Ijúka
byggingn á 38 þjónustuíbúðum að
Miðleiti 5—7.
Danmörk tekur sæti
í Öryggisráðinu
Frá og með 1. janúar tekur fulltrúi Danmerkur sæti í öryggisráði Samein-
uðu þjóðanna. Allsherjarþingið kaus fulltrúa Dana til setu í Oryggisráðinu til
næstu tveggja ára. Síðast áttu Danir sseti í Öryggisráði SÞ á árunum 1%7 og
1968, en þá dró einmitt til mikilla tíðinda á vettvangi Sameinuðu þjóðanna
vegna sex daga stríðsins milli ísraelsmanna og araba. Þegar stríðið stóð sem
hæst, í júní 1967, var fastafulltrúi Dana hjá SÞ, Hans Tabor, einmitt formað-
ur Öryggisráðsins.
Danir höfðu einu sinni áður átt
sæti í Öryggisráðinu, en það var
árin 1953 og 1954. Hvað hin Norð-
urlöndin áhrærir þá hafa Finnar
átt sæti í ráðinu eitt tímabil
(1969—1970), Svíar hafa setið þar
tvö tímabil (1957—1958 og 1975—
1976), Norðmenn þrjú tímabil
(1949-1950, 1963-1964 og 1979-
1980). ísland hefur aldrei tekið
sæti i Öryggisráðinu.
í Öryggisráðinu sitja fimmtán
fulltrúar. Fimm lönd eiga þar
fastafulltrúa, en það eru: Frakk-
land, Kína, Sovétríkin, Bretland
og Bandaríkin. Fulltrúa annarra
ríkja kýs Allsherjarþingið og er
þá þess gætt að jafnvægi riki milli
landa og heimshluta, þegar til
lengdar er litið. Nú var röðin kom-
ín að Danmörku að skipa sæti
ríkja Vestur-Evrópu í ráðinu.
Taka Danir þar við af Hollending-
um, en kjörtímabili þeirra lýkur í
byrjun árs 1985.
Hlýðniskylda
Innan vébanda Sameinuðu þjóð-
anna ber öryggisráðið ábyrgð á
friði og öryggi í veröldinni. 1
fyrsta lagi er það eitt meginhlut-
verk ráðsins að freista þess að
koma í veg fyrir átök, með því að
hvetja deiluaðila til að útkljá deil-
ur sínar með friðsamlegum hætti.
Brjótist hinsvegar út stríð er það
hlutverk ráðsins að reyna að koma
á vopnahléi. Ráðið hefur vald til
þess að senda friðargæslusveitir
inn á ófriðarsvæði til að draga úr
spennu og koma í veg fyrir að
fylkingum ljósti saman. Slíkt hef-
ur alloft gerst, og nú um þesar
mundir eru SÞ með friðargæslu-
sveitir á tveimur stöðum, það er
að segja á Kýpur og í Líbanon. t
miðausturlöndum eru einnig eftir-
litssveitir frá Sameinuðu þjóðun-
um, sem hafa eftirlit á svæði milli
ísraels og Sýrlands, og einnig
fylgjast eftirlitsmenn samtak-
anna með því að vopnahlé sé virt í
Palestínu.
Öryggisráðið á ávallt að vera
reiðubúið að koma saman til fund-
ar með stuttum fyrirvara. Engu
skiptir hver óskar eftir fundi í
ráðinu, það eru fulltrúarnir sem
þar sitja sem ákveða hvort einstök
deilumál skuli tekin til meðferðar.
Svo að tillaga nái samþykki þarf
hún að hljóta 9 atkvæði. Ekki er
hægt að gera samþykkt (nema um
fundarsköp), ef einhver hinna
fimm fastafulltrúa beitir neitun-
arvaldi. Öryggisráðið getur mælt
svo fyrir um að gripið skuli til
refsiaðgerða, eða að aðildarríki SÞ
sendi gæslusveitir á vettvang til
að skakka leikinn, ef í harðbakka
slær. Samþykktir Allsherjarþings
SÞ hafa hinsvegar skuldbundið sig
til að hlíta samþykktum öryggis-
ráðsins.
Þýðing neitunarvaldsins
Réttur fastafulltrúanna fimm
til þess að beita neitunarvaldi hef-
ur óneitanlega mjög sett svip sinn
á störf öryggisráðsins á umliðn-
um árum. Síðan í kringum 1970
hafa fastafulltrúarnir þó reynt að
forðast að beita neitunarvaldi með
því að láta fram fara óformlegar
viðræður áður en til raunveru-
legra ákvarðana hefur komið á
fundum ráðsins, með það fyrir
augum að ná samstöðu áður en að
atkvæðagreiðslu kemur.
Hver getur óskað eftir að fund-
ur verði haldinn i ráðinu? Það
geta í fyrsta lagi öll aðildarríki
SÞ. Það getur í öðru lagi Allsherj-
arþingið gert og í þriðja lagi getur
aðalframkvæmdastjóri SÞ óskað
eftir að fundur verði haldinn.
Ennfremur geta raunar lönd sem
ekki eiga aðild að SÞ óskað eftir
slíkum fundi, ef þau skuldbinda
sig fyrirfram til þess að hlíta
ákvörðun ráðsins.
Ef öryggisráðið ekki getur
vegna ágreinings fastafulltrúanna
náð samstöðu um aðgerðir þegar
friði virðist ógnað, eða um árás er
að ræða getur Allsherjarþingið
tekið málin í sínar hendur, sam-
kvæmt sérstakri samþykkt sem
gerð var árið 1950 í tengslum við
Kóreustríðið. Til ákvörðunar í
slíkum efnum þarf þó aukinn
meirihluta atkvæða.
Aðalframkvæmdastjóri SÞ frá
1982, Javier Pérez de Cuéllar, hef-
ur gert það að tillögu sinni að frið-
argæsluhlutverk Öryggisráðsins
verði eflt, einkum með það fyrir
augum að ráðið geti gripið til að-
gerða áður en átök hafa hafist.
Um þessar mundir eiga sér stað
óformlegar samningaviðræður
milli aðildarríkjanna um þessa til-
lögu framkvæmdastjórans.
(Frá upplýsingaskrifstofu
SÞ í Kaupmannahöfn)