Morgunblaðið - 22.01.1985, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. JANÚAR 1985
25
RagnheMur Jónsdóttir vió orgelið.
Ingibjörg Jóhannsdóttir, húsfreyja ó
Blesastöðum.
herbergjum vistfólksins, en ég er
þar með gömlu húsgögnin úr búinu
mínu og þau eru farin að ganga úr
sér. En þetta kemur smám saman,"
sagði hún.
Ekki í kot vísað
f einu herbergjanna hittum við
fyrir Ragnheiði Jónsdóttur, systur
fsaks heitins Jónssonar fyrrum
skólastjóra. Ragnheiður kom á
þjónustubýlið fyrir hálfum mánuði,
en hún bjó áður í Reykjavík. „Mér
líður vel hérna, eins og best verður
á kosið,“ segir hún. „Eg var strax
ákveðin i að koma hingað þegar ég
átti þess kost, enda er manni ekki í
kot vísað hérna,“ sagði hún og
bætti við að það væri nú óþarfi að
vera að taka svona margar myndir
af sér, þegar Bjarni ljósmyndari
smellti af án afláts.
Á ganginum framan við herbergi
Ragnheiðar stendur fótstigið orgel
og Ingibjörg húsfreyja segir okkur
að Ragnheiður eigi það til að taka í
hljóðfærið. Ragnheiður fékkst þó
ekki til að leika fyrir okkur að
þessu sinni, kvaðst ekki vera I
nægilegri æfingu. Hún lét þó til-
leiðast að setjast við hljóðfærið á
meðan Bjarni tók mynd.
Við spyrjum Ingibjörgu hvort
þetta séu ekki mikil viðbrigði fyrir
hana að vera allt í einu komin með
aldraða skjólstæðinga til að ann-
ast, en hún segist vera vön því að
hugsa um fólk. „Ég hef alltaf haft
margt fólk á mínu heimili og er þvf
ekki óvön að hugsa um mannmargt
heimili. Ég hef líka afskaplega góð-
an stuðning frá prestinum okkar,
séra Sigfinni Þorleifssyni, og hann
hefur stutt mig mikið. Hann var í
Kanada á síðasta ári við sálfræði-
nám, þar sem hann lagði sérstak-
lega stund á nám í sálfræði aldr-
aðra og það er ekki ónýtt að hafa
stuðning af slíkum manni," segir
Ingibjörg. Að þeim orðum töluðum
kveðjum við heimilisfólkið í þjón-
ustubýli aldraðra á Blesastöðum, í
þeirri fullvissu að vistmönnum eigi
eftir að líða þar vel hjá Ingibjörgu
húsfreyju Jóhannsdóttur.
iska
þetta, enda aldrei gengið eftir
svari af hálfu bréfritara.
í júní 1984 var auglýsandinn
ekki verr settur en svo, að hann
hafði þá tiltækt orðið keiluspil,
sem kallað er „prýðilegt" í for-
ystugrein Morgunblaðsins 12.
janúar og er þar að auki alkunn-
ugt (sbr. t.d. Orðabók Menning-
arsjóðs 1963 og 1983, viðbætinn
við orðabók Sigfúsar Blöndals
1963 og ensk-íslensku orðabókina
nýju (undir bowling)). Um það
gæti ég einnig vitnað til ummæla
margra, ekki síst ungs fólks, sem
ég hefi átt tal við síðustu daga. Til
þess að kynna þessa íþrótt hér
þurfti því ekkert nýtt orð.
Eigi að síður tók málnefndin er-
indi Jóns Hjaltasonar svo vel, að
hún vildi reyná að finna orð, sem
honum félli betur. Það skal fús-
lega játað, að lengur dróst en ég
hefði kosið að ná einhverjum
árangri og skýra frá honum. Það
var þó gert, nokkru áður en hann
fór að auglýsa „bóling" á baksíðu
Morgunblaðsins. Auk þess var
hann þá sjálfur búinn að ákveða,
að leikurinn skyldi heita keila sem
fyrr sagði, en ekki „bóling"!
Auglýsandi hafði því úr ýmsu að
moða, ef hann hefði kært sig um.
Frá öndverðu gat hann notað
kciluspil, síðar einnig orðið keila,
sem hann segir sjálfur, að koma
muni. Auk þess benti málnefndin
honum á nokkur orð í bréfinu 7.
desember: keiluleikur og strýtuleik-
ur, sem fram hafa komið áður, og
einnig á nýjar hugmyndir velting
eða veltingarleikur og bölti.
Eins og hver maður getur séð, er
það hreinn fyrirsláttur, að mál-
nefndin hafi brugðist skyldu sinni.
Kjarni málsins er sá, að auglýs-
andinn vildi nota „bóling" í aug-
lýsingum, hvað sem hver segði.
Svo einfalt er það. Þegar Morgun-
blaðið amast svo við því og kallar
„bóling" orðskrípi — af skiljanleg-
um ástæðum — er gripið til þess
ráðs að hafa íslenska málnefnd til
blóra.
20. janúar 1985
Baldur Jónsson er formaóur fa-
leaskrar mílnefndar.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir JOHN C. AUSLAND
Varnir Svía og
sovésk umsvif
ÁRIÐ 1970 hélt Olof Palme ræðu í Washington þar sem hann fór
mörgum orðum um fjárframlag Svía til varnarmála. Hann hélt því fram
að miðað við höfðatölu væri framlag Svía til varnarmála hið fjórða hæsta
i heiminum á eftir Bandaríkjunum, Sovétríkjunum og ísrael. Ef Palme
héldi sams konar ræðu nú gæti hann ekki haldið pessu fram. Sannleikur-
inn er sá að Svíar hafa færst mun aftar i röðinní.
Nýlega var greinarhöfund-
ur í Stokkhólmi og gafst
honum þá tækifæri að
spyrja Palme, forsætisráðherra,
hverju þetta sætti. Palme vildi
kenna verðfalli sænsku krón-
unnar um hvernig farið hefði.
Vissulega hefur gildi krónunnar
minnkað en staðreyndin er samt
sú að Svíar verja smærra hlut-
falli af þjóðarauðnum til varn-
armála en áður. Miðað við hlut-
fall af vergri þjóðarframleiðslu
hafa útgjöld til varnarmála
minnkað úr fimm prósentum á
árunum milli 1950—1960 niður í
rétt rúm þrjú prósent.
Að því gefnu að Norðmenn og
Svíar veiti nokkurn veginn jafn
miklu fé til varnarmála þarf það
ekki að koma neinum á óvart, að
báðar þessar þjóðir eiga nú i
vandræðum við að búa heri sína
nútímalegum tækjum og vopn-
um. f byrjun nóvember fór
sænska varnarmálanefndin til
Noregs og mun það hafa komið
Svíunum mjög á óvart, hve lík
staða þjóðanna er að þessu leyti.
Eitt atriði hefur þó greint
þjóðirnar að. Það hefur tekið
Svía mun lengri tíma en Norð-
menn að gera sér grein fyrir
hernaðarmætti ríkja Varsjár-
bandalagsins, sem sífellt nefur
farið vaxandi undanfarna tvo
áratugi, og beita mætti gegn Sví-
um í hugsanlegum ófriði. Þrátt
fyrír nættumerki hafa stjórn-
völd ekkert aðhafst sem spillt
gæti nætursvefni sænskra borg-
ara. Eins og alkunna er hrukku
Svíar illa upp árið 1981 þegar
sovéskur kafbátsforingi var svo
óheppinn að sigla fleyi sínu í
strand nálægt Karlskrona.
Spurningin en Gera Svíar sér
grein fyrir hættunni?
Mat Svía á ógninni
Þar sem Svíar eru utan hern-
aðarbandalaga, og vonast til að
geta verið það blossi upp ófriður
í Evrópu, verða þeir að vera til-
búnir til að mæta andstæðingn-
um hvaðan svo sem hann kemur.
í bæklingum, sem stjórnvöld í
Svíþjóð gefa út, má sjá kort, sem
sýnir herinn í viðbragðsstöðu
alls staðar við landamærin (sjá
kort).
Greinarhöfundur spurði Bror
Stefenson, aðmírál, formann
herráðsins, um þetta atriði.
Hann svaraði því til að i ár
myndi sænski herinn efna til
víðtækra æfinga við vestur-
landamærin og yrði þá farið eft-
ir fyrirliggjandi varnaráætlun-
um.
En þegar greinarhöfundur tók
sænska embættismenn og varn-
armálasérfræðinga tali komu
áhyggjur þeirra vegna umsvifa
Varsjárbandalagsins berlega í
ljós.
Margvíslegar varnaráætlanir
hafa verið gerðar. Ein tekur til
hugsanlegrar innrásar Sovét-
manna inn í Norður-Svíþjóð,
sem beinast myndi að flugvöll-
um í Norður-Noregi. (í þessu
samhengi sjá sumir fyrir sér
þann möguleika að herir NATO
gerðu takmarkaða innrás inn í
Norður-Svíþjóð og færu í veg
fyrir Sovétmennina.) Þá sjá
menn einnig fyrir sér að herir
Varsjárbandalagsins gætu her-
tekið Danmörku og síðan tekið
land í Suður-Svíþjóð og gert árás
til norðurs í áttina að Osló.
Einnig má greina vaxandi
áhyggjur vegna mögulegrar inn-
rásar herja Varsjárbandalagsins
frá sjó úr austri.
Þó að látið sé í veðri vaka, að
sænski flugherinn búi sig undir
að mæta sérhverjum þeim, sem
'brýtur lofthelgi landsins, þá
kemur í ljós, ef hugað er að stað-
setningu ratsjármannvirkja, að
aðaláhyggjuefnið er möguleg
loftárás flugherja Varsjár-
bandalagsins.
í byrjun áttunda áratugarins
voru teknar ákvarðanir sem
takmörkuðu umsvif sænska flot-
ans. Því afli, sem eftir er í hon-
um, er aðallega beint gegn
hugsanlegri árás frá Varsjár-
bandalaginu. En eins og menn
vita hefur flotinn haft i nógu að
snúast við að reyna að koma í
veg fyrir landhelgisbrot Sovét-
manna á friðartímum.
Varnarhugmyndir Svía
Hugmyndir Svía um hvernig
bregðast mætti við þeim ógnum,
sem að þeim gætu steðjað eru í
sjálfu sér einfaldar. Sænski
flugherinn myndi reyna að koma
í veg fyrir sérhvert brot á loft-
helgi landsins og hindra loft-
árásir. Ef reynd yrði landganga
einhvers staðar á strönd Sví-
þjóðar myndu flugher og floti
freista þess í sameiningu að
hrekja innrásarliðið til baka.
Hlutverk landhersins yrði að
koma í veg fyrir að sænskt
landsvæði félli í óvinahendur,
hvort sem innrásarliðið kæmi af
sjó eða á iandi. Varnarkerfi Svía
gerir ráð fyrir að suðurhluti
landsins njóti forgangs, þvi þar
er íbúafjöldinn mestur og mikil
iðnframleiðsla. Einnig er lögð
mikil áhersla á varnir nyrsta
hluta iandsins.
*
Engin aukning útgjalda
Á undanförnum árum hafa |
Svíar líkt og Norðmenn látið efl-
íngu flughersins njóta forgangs.
Sænski flugherinn hefur yfir 400
orrustuvélum að ráða. Þegar við
bætist að flugvellir flughersins
eru rúmlega 100 er ljóst að
sænski flugherinn er öflugur. i
Ratsjárkerfið er veikasti hlekk-
urinn og mun verða það þar til
flugherinn fær ratsjárflugvél,
sem getur gefið hættumerki mun (
fyrr. Slíka vél munu Svíar ekki
eignast fyrr en á næsta áratug.
Landherinn hefur fengið ný
hergögn, en líkt og hjá Norð-
mönnum hefur ekki fengist
nægilega mikið fé til að endur-
nýja hergögn allra herfylkjanna.
Áhersla hefur einkum verið lögð
á hergögn, sem beita má gegn
skriðdrekum, og að gera herinn
sem hreyfanlegastan. Herinn
hefur ekki yfir að ráða fullnægj-
andi vopnabúnaði til að verjast j
árásum úr lofti og landhennn er
nú fyrst að taka þyrlur í þjón-
ustu sína. Þannig væru hersveit-
ir Svía í vanda staddar ef þær
ættu í höggi við sovéskt innrás-
arlið, sem búið væri þyrlum til
liðsflutninga og árása.
Eftir því sem greinarhöfundur
komst næst, þegar hann dvaidi í
Stokkhólmi, er ekki raunveru-
legur áhugi fyrir því meðal
sænskra ráðamanna að auka út-
gjöld til varnarmála að nokkru
marki. Gildir þetta jafn um
stjórn og stjórnarandstöðu. Með
öðrum orðum hafa Svíar enn
ekki fyllilega gert sér grein fyrir j
hættunni. Þeir hafa miklar
áhyggjur af umsvifum Sovét-
manna, en vilja enn sem komið
er ekki horfast í augu við hvaða
afleiðingar þau gætu haft í för
með sér.
Jobn C. Ausland er fyrrum starfs-
maður í bandarísku utanríkisþjón-
ustunni. Hann er mí búsettur í
Osló og stundar ritstörf.
Kortið er gefið út af sænsku herstjórninni og sýnir hvernig hún býr sig
undir að verja Svíþjóð hvaðan sem árás er gerð.