Morgunblaðið - 22.01.1985, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. JANÚAR 1985
45
Náttúruverndarfélag Suðyesturlands:
Frárennslismálin
Hvað er til ráða?
f tugi ára hafa frárennslismálin
á suðvesturlandi verið á dagskrá
hjá sveitarfélögum, á ráðstefnum
alls konar, aðalfundum félaga, fé-
lagsfundum, hjá hópum og ein-
staklingum. Um þau hafa fjöl-
miðlar fjallað fram og aftur en
allir eiga þessir aðilar sammerkt,
að með umfjöllun sinni hafa þeir
enga varanlega umræðu skapað og
ekki tekist að örva til athafna.
Ástandið í frárennslismálunum
þarf ekki að fjölyrða um; það hef-
ur verið rækilega kynnt.
Nú vill NVSV reyna að koma
fram raunhæfri athugun á málun-
um, þau verði skoðuð frá ýmsum
hliðum og að hafist verði handa
strax, því að hér er um mjög mikið
mengunarvandamál að ræða.
Við teljum að nú þegar þurfi að
hefja undirbúning að því að allar
nýlagnir frárennslis verði þannig
gerðar að frá þeim stafi lágmarks-
mengun þ.e. að upp verði komið
svokallaðri mekanískri hreinsun
og aðrar þær aðferðir notaðar eins
og tíðkast nú hjá nær öllum sið-
menntuðum þjóðum. Síðan verði á
næstu árum unnið að því eins
fljótt og kostur er að koma eldri
lögnum í sama horf. Um það þurf-
um við að setja tírhamörk.
Fjármagn til þessara hluta
verður auðvitað að koma frá
íbúum og fyrirtækjum svæðanna.
Þetta verði gert með einskonar
„heimantaugargjaldi" hliðstæðu
„heimtaugargjaldi" vatns, heits
vatns og rafmagns. Þeir sem noti
gömlu lagnirnar greiði „afnota-
gjald“ nógu hátt til þess að þessu
verði komið í mannsæmandi horf
á örfáum árum. Endanlegt tak-
mark hlýtur að vera að breyta öllu
frárennsli í ómengað vatn.
Það er svo verkefni stjórnvalda
að gera þetta á sem kostnaðar-
minnstan hátt fyrir hvert svæði.
Þar er um ýmsar leiðir að velja og
sjálfsagt að afla sér upplýsinga úr
fleiri en einni átt.
Jafnframt þessu þarf svo að
endurvekja upprunalegt lífríki
menguðu svæðanna. Þar viljum
við að beitt verði þeirri reglu sem
við teljum mestu skifta, að lag-
færa það sjálf sem við höfum
skemmt eða fulltrúar okkar.
Þannig verður skuld okkar við
framtíðina best greidd, því óneit-
anlega höfum við velt vandanum,
með aðgerðarleysi okkar undan-
farin ár, yfir á þá sem á eftir
koma. Við megum ekki halda
áfram að meta fasteignir og fram-
leiðslu of lágt á kostnað þeirra.
Er þetta hluti af
lausninni?
Nýlega birtist frétt í New Sci-
entist um að norskir landbúnað-
arvísindamenn hefðu fundið góða
aðferð til að hreinsa mengaða firði
og hagnast fjárhagslega um leið.
Vinnuhópur frá háskólanum í
Þrándheimi hefur komist að því
að með því að rækta botnþörunga
í skolpblönduðum sjó má koma í
veg fyrir að næringarsölt eins og
nítröt og fosföt berist út í firðina.
Þessi sölt koma í miklu magni frá
skolpræsum og með afrennsli af
ræktarlöndum og þau menga firð-
ina. Þörungarnir geta dregið í sig
þessi sölt og þar með aukið vöxt
sinn. Um leið spara þeir bæjarfé-
lögum mikinn hluta kostnaðarins
við að hreinsa skolpið. Þegar
vinnuhópurinn hefur komið sér
upp þörungastofni til að hreinsa
firðina mun hann reyna að rækta
upp sérstök afbrigði sem henta
fyrir mismunandi iðnað, en þör-
ungarnir eru mikilvægt hráefni
t.d. í efna- og matvælaiðnaði.
í Bandaríkjunum voru fyrir
nokkrum árum gerðar tilraunir til
að hreinsa skolp á svipaðan hátt. í
hafrannsóknastöðinni í - Woods
Hole á austurströnd Bandaríkj-
anna byggði Dr. John Ryther ker
sem hann hellti blöndu af skolpi
og sjó í. 1 þessari næringarríku
blöndu ræktaði hann svifþörunga.
Svifþörungarnir tóku upp megnið
af næringarsöltunum úr skolpinu
og drógu þannig úr mengunar-
hættu af völdum þess. Úr þessu
keri var blöndunni, sem nú inni-
hélt aragrúa af örsmáum svifþör-
ungum, veitt út í ker númer tvö. f
þvi keri voru ostrur og aðrar
bragðgóðar skeljategundir. Skelj-
arnar sía svifþörungana úr sjón-
um og nærast á þeim. Því meira
sem er af svifþörungum í blönd-
unni, þeim mun hraðar vaxa skelj-
arnar. Úrgangur frá skeljunum
leysist svo aftur upp í sjónum. Til
að losna við þann úrgang úr
blöndunni var sett upp þriðja ker-
ið, en í því voru ræktaðir botnþör-
ungar. Besta raun gaf ræktun á
þörungnum Gracilaria, verðmæt-
um rauðþörungi sem hleypiefnið
agar er meðal annars unnið úr.
Hann óx mjög og virtist geta gefið
talsvert í aðra hönd. Því var farið
að gera tilraunir með að rækta
tegundina beint í fyrsta kerinu.
Með því að velja til ræktunar þá
einstaklinga sem uxu hraðast,
fékkst stofn sem óx tvöfalt hraðar
en náttúrulegur stofn tegundar-
innar. Þessi ræktun gefur nú
meiri uppskeru á fermetra en
nokkur önnur ræktun í heiminum.
Svo mikil er uppskeran að menn
telja jafnvel að það borgi sig að
nota afraksturinn til orkuvinnslu.
Þá eru þörungarnir látnir rotna og
unnið úr þeim methan-eldsneyti.