Morgunblaðið - 15.05.1985, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. MAl 1985

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fróttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 330 kr. á mánuöi innanlands. I' lausasölu 25 kr. eintakiö.
Óvissa í
útvarpsmálum
Frumvarpið um afnám ríkis-
einokunar á útvarpsrekstri
náði fram að ganga í neðri deild
Alþingis í fyrradag með naum-
um meirihluta. Þar munaði að-
eins einu atkvæði. Sjálfstæðis-
menn og þingmenn Bandalags
jafnaðarmanna veittu frum-
varpinu brautargengi, þing-
menn Alþýðuflokks og sex fram-
sóknarmenn, þeirra á meðal for-
sætisráðherra, sátu hjá, þrír
framsóknarmenn, þeirra á með-
al þingflokksformaður þeirra og
sjávarútvegsráðherra, alþýðu-
bandalagsmenn og þingmenn
Kvennalistans greiddu atkvæði
gegn frumvarpinu. í efri deild
hafa sjálfstæðismenn og Banda-
lag jafnaðarmanna samtals 10
þingmenn, helming deildarinn-
ar, sem dugar til að frumvarpið
nái fram að ganga, svo framar-
lega sem að liðsinni að minnsta
kosti eins þingmanns úr öðrum
flokki fáist.
Halldór Blöndal, Sjálfstæðis-
flokki, er formaður mennta-
málanefndar neðri deildar. Und-
ir hans forystu hefur verið
gengið frá frumvarpinu en í
fyrradag voru greidd atkvæði
um þau atriði sem ekki hafði
tekist samkomulag um. Það lá
fyrir við atkvæðagreiðsluna, að
Steingrímur Hermannsson, for-
sætisráðherra, hafði lýst því yf-
ir við Ragnhildi Helgadóttur,
menntamálaráðherra, að fram-
sóknarmenn féllust á að stjórn-
arþingmenn væru ósammála um
afstöðuna til auglýsinga í einka-
útvarpsstöðvum. Þeir sem fylgst
hafa með umræðum um þessi
mál í Sjálfstæðisflokknum vita,
að þar var óánægja með þann
takmarkaða rétt til auglýsinga,
sem samið var um í mennta-
málanefnd. Við afgreiðslu neðri
deildar í fyrradag náði það sjón-
armið fram að ganga, að einka-
stöðvum sé heimilt að afla sér
tekna með auglýsingum, enda
samþykki útvarpsréttindanefnd,
opinber nefnd sem á að fylgjast
með einkastöðvunum, gjald-
skrárnar. f fyrra tilvikinu náði
tillaga Bandalags jafnaðar-
manna fram að ganga en í hinu
síðara Alþýðuflokksins. Tillaga
Alþýðuflokksins um svokallaðar
boðveitur var felld og vegna
þess sátu alþýðuflokksmenn hjá
við atkvæðagreiðsluna um
frumvarpið í heild í neðri deild.
Segja má, að þeim sem sátu
hjá við atkvæðagreiðsluna í
neðri deild hafi verið í lófa lagið
að fella frumvarpið og þess
vegna megi líta á hjásetuna sem
stuðning við málið. Hvað sem
því líður er ljóst, að með því að
setja boðveitur og einkaútvarp
undir sama hatt eru alþýðu-
flokksmenn að tengja saman
mál sem í eðli sínu eru skyld en
afgreiða verður sitt með hvorum
hætti. Nauðsynlegt er að breyta
fjarskiptalögum til að koma á
boðveitukerfum. Vilji er til þess,
líklega hjá meirihluta þing-
manna, að þessi breyting verði
gerð á fjarskiptalögunum og
Matthías Bjarnason, samgöngu-
ráðherra, hefur falið nefnd að
endurskoða fjarskiptalögin.
Hjáseta alþýðuflokksmanna i
neðri deild var því ekki byggð á
nægilega sterkum málefna-
legum rökum. Kannski átta þeir
sig á því í efri deild að skyn-
samlegast sé að veita frumvarp-
inu brautargengi eins og það er
nú — og hætta hrossakaupun-
um.
Um afstöðu alþýðubandalags-
manna og þingmanna Kvenna-
listans er það að segja að þessir
afturhaldssömustu flokkar
landsins mega í stuttu máli ekki
til þess hugsa, að ríkið missi
nokkurn spón úr aski sínum.
Þessi afstaða er svo rótgróin í
þessum flokkum að hún breytist
ekki við að útvarpslagafrum-
varpið flytjist á milli neðri og
efri deildar. Haraldur Ólafsson,
Framsóknarflokki, er formaður
menntamálanefndar efri deildar
og það er því mjög undir honum
komið hvernig að framgangi út-
varpslagafrumvarpsins verður
staðið í deildinni nú á lokadög-
um þessa þings. Afstaða Har-
alds í ratsjármálinu og yfirlýs-
ingar hans um utanríkismál upp
á síðkastið benda til þess, að
hann verði æ hallari undir
vinstri afturhaldssjónarmiðin í
Framsóknarflokki, Alþýðu-
bandalagi og Kvennalista. Enda
eru talsmenn þessara afla von-
góð um að útvarpslagafrum-
varpið verði svæft í nefnd í efri
deild undir forsæti Haralds
Ólafssonar.
Morgunblaðið hefur bent á
ýmislegt sem betur mætti fara í
þessu frumvarpi. Það hefur
fremur batnað í meðförum
þingsins en hitt. Því miður er
ekki líklegt að það batni frekar í
efri deild. Á hinn bóginn er
nauðsynlegt að frumvarpið nái
fram að ganga. Fyrirsláttur
framsóknarmanna um að
sjálfstæðismenn hafi svikið
samkomulag sýnist út í bláinn.
Þeir sem þurfa að gera út um
þann þátt þessa máls eru
Steingrímur Hermannsson,
flokksformaður, og Páll Péturs-
son, þingflokksformaður fram-
sóknar.
ísland og áætl-
anir Pentagons
Ísvestía, málgagn Sovétstjórnarinnar:
SOVSÉSK blöð hafa á undanförnum vikum birt ýmsar greinar um öryggis-
mál Noröurlandaþjóða og leggja eins og jafnan áður höfuðkapp á að gera
ráðstafanir þeirra í varnarskyni sem tortryggilegastar. Larry Thorson, frétta-
stjóri hjá Associated Press (AP) fréttastofunni dvaldist á fsiandi í mars
síðastliðnum og ritaði meðal annars grein um öryggismál landsins, sem birst
hefur víða og raedal annars orðið tilefni skrifa í Isvestía, dagblaði sovésku
ríkisstjórnarinnar, um ísland sem birtust hinn 18. apríl. Tveimur dögum
birtist svo aftur grein í Isvestíu og fjallaði hún um ísland og kjarnorkuvopn
í tilefni orða Geirs Hallgrímssonar, utanríkisráðherra, á Alþingi. Hér verður
greint frá því helsta sem málgagn Sovétstjórnarinnar hefur um þessi mál að
segja.
Höfundur greinanna um Island
í Isvestíu er M. Zubko. Fyrri
greinin ber yfirskriftina: ísland í
áætlunum Pentagons (þ.e. banda-
ríska varnarmálaráðuneytisins).
Greinin hefst á þessum orðum:
„Bandaríkjamenn eru stöðugt
að tengja hið friðsama land ís-
land, sem hefur engan her, með
virkum hætti við árásarstefnu
sína í „krossferðinni" á hendur
sósíalísku ríkjunum."
Þessari fullyrðingu til staðfest-
ingar nefnir Zubko að ætlunin sé
að hafa F-15 orrustuþotur á
Keflavíkurflugvelli, endurnýja
tvær ratsjárstöðvar i landinu og
reisa tvær nýjar og þrefalda
eldsneytisgeymarými. Zubko segir
að Keflavíkurstöðin sé ein stærsta
herstöð í Vestur-Evrópu og það sé
ætlan Bandaríkjamanna að nota
ísland við framkvæmd kjarnorku-
vopnastefnu sinnar („in their at-
omic strategy") eins og segir í hin-
um enska texta greinarinnar sem
Morgunblaðinu hefur borist. Þá
segir einnig:
„Bandaríkjamenn nota mörg
erlend landsvæði til stuðnings
hernaðarstefnu sinni, svo sem
Grænland og Noreg, og nú er kom-
ið að íslandi. Á því þingi sem nú
situr á íslandi hafa allir flokkar
tekið ákvörðun um að skipuð verði
nefnd til að kanna möguleika á
þátttöku íslands til að taka þátt í
umræðum um kjarnorkuvopna-
laust svæði í norðurhluta Evrópu
(„in the North of Europe“).“
Með þessum orðum vitnar M.
Zubko í Isvestía ekki í grein AP-
fréttastjórans heldur lýsir sjálfur
tillögu til þingsályktunar sem nú
liggur fyrir Alþingi um að þingið
kjósi „sjö manna nefnd er kanni
hugsanlega þátttöku íslands í um-
ræðu um kjarnorkuvopnalaust
svæði á Norðurlöndum", en þessa
tillögu flytja Páll Pétursson, Eið-
ur Guðnason, Ellert B. Schram,
Guðrún Agnarsdóttir, Guðmund-
ur Einarsson og Guðrún Helga-
dóttir.
ísland og kjarnorkuvopn
Grein M. Zubko í Isvestíu 20.
apríl snýst um það, að Geir Hall-
grímsson, utanríkisráðherra, hafi
lýst því yfir á Alþingi, að rikis-
stjórn Islands „banni komu
bandarískra og breskra skipa til
íslenskra hafna sem búin séu
kjarnahleðslum eða kjarnorku-
vopnum. Hann bætti því einnig við
að það væri bannað að geyma
kjarnorkuvopn á íslandi á friðar-
og stríðstímum án þess að hafa til
þess sérstakt leyfi íslensku rikis-
stjórnarinnar." Sovéski frétta-
skýrandinn gefur sem sé til kynna
að yfirlýsing utanríkisráðherra
nái aðeins til Breta og Banda-
ríkjamanna en hún snerti kjarn-
orkuvopn almennt.
Þá segir Zubko: „Þessi ákvörðun
er bein afleiðing mótmæla ís-
lensks almennings gegn hættulegu
ráðabruggi í Pentagon, sem hafa
aukist á íslandi eftir að upplýst
var um leynifyrirmæli Banda-
ríkjaforseta." Með síðustu orðun-
um vísar M. Zubko til „uppljóstr-
ana“ Williams Arkin í desember
1984 um að ætlun Bandaríkja-
manna væri að flytja 48 kjarna-
djúpsprengjur til Islands á ófrið-
artímum og leynileg heimild til
þess lægi fyrir frá Bandaríkja-
forseta. Síðar hefur komið í ljós,
að engin slík heimild liggur fyrir.
Zubko heldur áfram og segir, að
það sé auðvelt að skilja reiði ís-
Glundroðinn í
Suður-Afríku
eftir Alan
Paton
Durban, Sudur-Afríku.
Þeir skrifa mér bréf frá Banda-
ríkjunum, þeir koma að heimsækja
mig, þeir hringja til mín frá útlönd-
um. Sumir þeirra eru vinir mínir, og
hafa áhyggjur af mér og fjölskyldu
minni. Þeir vilja fá að vita hvort
Suður-Afríka sé að splundrast.
Hvers vegna drepur lögreglan svo
marga blökkumenn? Er þetta borg-
arastyrjöld? Eru þetta endalokin?
Er þetta byltingin?
Eg vona að einhverjir þeirra lesi
þessi orð mín. Þeim er ekki ætlað
að valda hugarangri, né heldur að
draga úr áhyggjum. Þeim er ætlað
að segja satt og rétt frá ástandinu
eins og það blasir við manni sem
búið hefur í þessu framandi landi
í 82 ár, sem ekki er i neinum
stjórnmálaflokki, fylgir ekki
neinu hugmyndakerfi, trúir ekki á
neitt draumaland, sem trúir ein-
læglega á réttarríkið og frelsi
borgaranna samkvæmt landsins
lögum.
Sem stendur ríkir mikill glund-
roði í landinu okkar. Þessum
glundroða er mætt með hörku í
svonefndum bæjarfélögum
blökkumanna. Blökkumennirnir
sem þar búa starfa i verksmiðjum,
skrifstofum eða verzlunum hvítu
borganna. Samband þeirra við
hvita menn er oft gott. En bera
biturt hatur í brjósti í garð þeirra
laga sem stjórna lífi þeirra.
Börnin hata þessi lög heitar en
foreldrar þeirra gera. Þau sýna
hatur sitt með því að grýta og
brenna langferðabifreiðir, skóla,
verzlanir. Á undanförnum mánuð-
um hefur hatur þeirra beinzt að
því sem nefnt er „kerfið“ og öllum
þeim sem vinna fyrir kerfið. í
sumum bæjarfélögum blökku-
manna eru svartir lögreglumenn í
lífshættu.
Þessi hötuðu lög eru lögin um
apartheid. Þegar dýpra er skoðað
eru þetta lög um yfirdrottnun, lög
sem sigurvegarinn semur fyrir þá
sigruðu. Þetta eru lög sem hvíti
maðurinn hefur sett fyrir þá
svörtu, og þau segja fyrir um
flutninga, vinnu, bústað og fjölda
annarra mála. Þau ná til sumra
hvítra manna, en aðeins að litlu
leyti. Mjög fáir hvítir þurfa að
fara inn á svæði blökkumanna til
vinnu; flestir blökkumenn þurfa
að sækja vinnu í hverfum hvítra.
Blökkumenn búa undir miklu
lögreglueftirliti, sem meirihluti
hvítra hefur engar spurnir af.
Árið 1960 (fjöldamorðin í
Sharpsville), árið 1976 (uppþotin í
Soweto), og nú árið 1985 (útfarir
blökkumanna í Uitenhage) hafa
blökkumenn lent í útistöðum við
lögregluna, og margir hafa týnt
lífi. Nýlega féllu nítján í Uiten-
hage þegar fámennt lögreglulið
mætti þúsundum blökkumanna,
sem neituðu að stöðva hópgöngu
sína. Hefðu atburðirnir í Uiten-
hage verið eitthvað einangrað
fyrirbæri, hefðu þeir ekki dregið
að sér alheims athygli, en þarna
var aðeins eitt atvik af mörgum.
Við virðumst lifa á tímum ólgu og
ofbeldis. Það ríkir mikið hugar-
angur í landinu.
Forsetinn okkar, P.W. Botha,
hefur í skyndingu skipað rann-
sóknarnefnd, undir forsæti þekkts
dómara, til að rannsaka hvers
vegna lögreglan beitti skotvopnum
í Uitenhage. í mínum augum sýnir
þetta atvik tvennt — að mikið
skortir á þjálfun lögreglumanna
okkar í að bæla niður óspektir, og,
í öðru lagi, að reglur um val
manna til Iögreglustarfa eru jafn
gallaðar. Á síðustu öld var mikið
um hernaðarátök milli Búa sem
voru að flytja sig norður á bóginn
og afrískra blökkumanna á suður-
leið. Minningarnar um þessi hern-
aðarátök hrjá enn hugi Búa, og
sumum hvítu lögreglumönnunum
okkar finnst þeir enn vera að berj-