Morgunblaðið - 06.07.1985, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. JÚLÍ 1985
Öryggismálaráðstefnan í Stokkhólmi:
„Allt annar blær
yfír fundinum,“
segir Benedikt Gröndal, sendiherra
„ÞAÐ ER orðinn allt annar blær yfir þessari ráðstefnu en áður var og
menn fara bjartsýnir í sumarleyfið. Þetta stendur að nokkru leyti í
sambandi við það andrúmsloft, sem nú er ríkjandi milli stórveldanna,"
sagði Benedikt Gröndal, sendiherra íslands í Svíþjóð, í samtali við
blaðamann Morgunblaðsins í gær. Þá var gert hlé á fundum öryggismála-
ráðstefnunnar í Stokkhólmi, sem Benedikt hefur setið fyrir íslands hönd,
og kemur hún aftur saman í september.
Blaðamaður Morgunblaðsins
bar undir Benedikt þau ummæli
sem breska útvarpið (BBC) hafði
eftir James Goodby, aðalsamn-
ingafulltrúa Bandaríkjamanna á
ráðstefnunni, að líkur væru á því
að Sovétmenn fengjust senn til
aö undirrita samkomulag, sem
aftraði þeim frá því að ráðast
inn í Vestur-Evrópu.
„Ég held, að með þessu sé ver-
ið að gera hlutina mjög ein-
falda," sagði Benedikt. „Það er
ekkert af þessu tagi nálægt einu
sinni. Þessi fundarlota, sem nú
er búin, stóð í tvo mánuði og
Ástæðuna fyrir hinum meinta
upplýsingaleka telur bókarhöf-
undur vera að Bandamenn hafi
viljað varðveita trúverðugleika
bresku leyniþjónustunnar, en
þjónustan hafði marga gagnnjósn-
ara á sínum snærum sem færðu
Þjóðverjum falsar upplýsingar um
starfsemi og vangaveltur Banda-
manna. Þar segir að yfirmenn
bresku leyniþjónustunnar hafi
talið að tímasetning innrásarinn-
ar myndi ekki gefa Þjóðverjum
nægan tíma til að senda liössveitir
sínar þangað, en myndi tryggja að
Þjóðverjar tryðu á falskar upplýs-
ingar frá gagnnjósnurum I fram-
tíðinni.
En daginn sem innrásin var
gerð, 6. júní 1944, tókst ekki að ná
í gagnnjósnarann fyrr en innrásin
var þegar hafin. Njósnarinn, sem
Bretar kölluðu Garbo og Þjóðverj-
ar nefndu Arabel, gegndi þó mik-
ilvægu hlutverki í sigri Banda-
manna, þar sem hann kom fölsk-
um upplýsingum til Þjóðverja um
að innrásin mikla yrði í nágrenni
Calais, í norðausturhluta Frakk-
lands og innrásin í Normandí yrði
bara „smávægileg".
Saga njósnarans, sem heitir í
raun Juan Pujol og er spænskur
að uppruna, er sögð í hinni nýút-
komnu bók, Garbo, eftir rithöf-
undinn Nigel West, en hann er tal-
inn sérfræðingur í sögu leyniþjón-
usta um allan heim.
Njósnir Pujols voru hafðar í há-
vegum hjá bæði Bretum og Þjóð-
verjum og sæmdu nasistar hann
Járnkrossinum fyrir frammistöðu
hans og Bretar veittu honum orðu
breska heimsveldisins. Bretar
biðu með orðuveitinguna í nokkur
ár eftir að stríðinu lauk, til að
vernda Pujol fyrir árásum ný-
nasista, og létu þá sögu út ganga
að hann hefði látist úr malaríu í
Angola.
í bókinni segir West að Pujol
hafi verið mesti njósnari í sögu
síðari heimsstyrjaldarinnar. Pujol
mun hafa haft óbeit á Adolf Hitl-
er, sem hann kallaði geðveikan og
ómennskan brjálæðing. Pujol
leiddi svo sem ekki til mikils
árangurs. Hins vegar er hægt að
segja, að málin þokist áfram
hægt og sígandi og eitthvað geti
bráðum farið að gerast."
Benedikt Gröndal sagði, að um
síðustu áramót hefði tekist um
það samkomulag hvernig skipu-
leggja eigi starf í nefndum
ráðstefnunnar. Nú blasi það við,
að semja um það hvenær setjast
eigi niður og gera drög að vænt-
anlegri ályktun ráðstefnunnar.
Það væri hin eiginlega samn-
ingsgerð. Kvaðst hann eiga von á
því, að sú vinna gæti hafist um
lagði sjálfur til að hann yrði send-
ur til Bretlands árið 1941, undir
því yfirskyni að njósna um Breta
fyrir Þjóðverja. Þegar þangaö
kom gaf hann sig strax fram við
bresk yfirvöld og sagðist vilja
þjóna Bandamönnum. Hann til-
kynnti Þjóðverjum að hann hefði
komið sér upp heilum njósnahring
með 26 njósnurum sem ekki voru
til, og mataði þannig Þjóðverja á
eða upp úr áramótunum.
„Öryggismálaráðstefnan í
Stokkhólmi hefur mjög tak-
mörkuðum verkefnum að sinna,“
sagði Benedikt. Afvopnunarmál
væru t.d. ekki á dagskrá þar.
„Verkefni hennar er að finna
leiðir til að draga úr spennu og
auka traust rikja á milli. Það er
verið að ræða um hluti eins og
þá, að stjórnvöld ríkja skuld-
bindi sig til að veita upplýsingar
um vígbúnað og heræfingar.
Hugmyndin er sú að slík vitn-
eskja dragi úr tortryggni og
ótta,“ sagði Benedikt.
Benedikt sagði að eftirlit með
því að slík fyrirheit væru virt
væri erfitt úrlausnarefni. Hann
sagði að aðildarríki Atlants-
hafsbandalagsins hefðu lagt
fram ákveðnar tillögur um það
hvernig standa ætti að málum,
tilkynna um heræfingar, bjóða
eftirlitsmönnum á vettvang
fölskum upplýsingum.
Af afrekum sínum er Pujol
minnisstæðust innrásin í Nor-
mandí. Vegna þess hve vel honum
tókst að sannfæra Þjóðverja um
að innrásin mikla yrði gerð í ná-
grenni Calais, en ekki Normandí,
biðu þeir með að tefla fram öllu
sinu liði þar til það var um seinan,
en lið Þjóðverja hefði auðveldlega
getað komið í veg fyrir Nor-
mandí-innrás Bandamanna.
Hugmyndina bak við upplýs-
ingalekann um innrásina til Þjóð-
verja átti yfirmaður Pujols, Tom-
Benedikt Gröndal sendiherra
o.s.frv., en Sovétmenn og banda-
menn þeirra hefðu ekki enn vilj-
að fallast á þær hugmyndir.
„Sovétmenn hafa talað um að í
þessu felist löglegar njósnir,“
sagði Benedikt. Hins vegar hefðu
þeir viljað ná samkomulagi um
að ríkin gæfu út yfirlýsingar um
að beita ekki hervaldi í sam-
skiptum sínum og ýmislegt
fleira af því tagi. Fulltrúar vest-
rænna ríkja hefðu sagt, að það
væri óþarfi. Þau hefðu gefið slík-
ar skuldbindingar með aðild
sinni að sáttmála Sameinuðu
þjóðanna, Helsinki-sáttmálan-
um, o.fl. alþjóðasamningum, og
það breytti engu þó yfirlýsingar
af þessu tagi væru ítrekaðar.
as Harris, en hugmyndin átti ekki
miklum vinsældum að fagna hjá
öðrum yfirmönnum Bandamanna.
„Að sjálfsögðu fékk þessi
óvenjulega hugmynd ekki
hljómgrunn hjá þeim sem áttu að
sjá um að koma herdeildunum yfir
Ermarsund heilum á húfi,“ stend-
ur í bók West. „Sumir töldu að
hugmynd Harris væri nánast svik
við Bandamenn."
En Harris hélt því fram að ef
Garbo kæmi þessum upplýsingum
til Þjóðverja, að vísu of seint, þá
myndi það auka hróður hans og
Þjóðverjar legðu þá frekar trúnað
á tilbúninginn um innrás í Calais.
Og af sögunni að dæma hafði
hann á réttu að standa.
Treholt
áfrýjar
Oalo, 4. júll. AP.
ARNE Treholt, sem dæmdur var í 20
ára fangelsi fyrir stórfelldar njósnir
í þágu Sovétmanna, áfrýjaði í dag
úrskurði undirréttar til hæstaréttar.
Treholt tilkynnti jafnframt tvo
nýja verjendur, Alf Nordhus og
Arne Haugestad. Nordhus er
þekktur varnarlögfræðingur, en
Haugestad er starfandi héraðs-
dómari. Haugestad stjórnaði
1970—72 baráttu Norðmanna
gegn inngöngu i Evrópubandalag-
ið, sem þá hét Efnahagsbandalag
Evrópu.
Fjölmiðlar í Osló spá því í dag
að tæpast hefjist málflutningur
fyrir hæstarétti fyrr en seint á ár-
inu, þar sem nýju verjendurnir
þurfi tíma til að kynna sér
málsskjölin.
Kosningar í Mexíkó
á sunnudag:
Stjórnarflokkn-
um spáð sigri
MexíkóborK, 4. júlí. AP.
Frambjóðendum stjórnarflokks-
ins í Mexíkó, Pri, er spáð sigri í
kosningum til fylkisstjóra í sjö fylkj-
um af 31 á sunnudag. Stjórnar-
flokknum er spáð sigri í kosningum
til sambandsþingsins.
Pri hefur tögl og hagldir í öllum
þrepum stjórnkerfisins, og er ekki
búist við neinni breytingu þar á.
Kosningabaráttan hefur þó verið
mjög lífleg, rétt eins og kosninga-
úrslitin væru mjög óljós.
í höfuðborginni eru kosninga-
borðar strengdir í þúsundatali yfir
helztu götur, veggspjöld eru um
allt og slagorð máluð á húsveggi.
Samskonar sjón gefur líta í öðrum
borgum og jafnvel þorpum.
Stjórnarflokkurinn hefur aldrei
tapað kosningum og ráðið forseta-
embættinu, þinginu og 31 fylki
landsins I meira en hálfa öld.
Stjórnarandstæðingar komast
venjulega ekki til neinna áhrifa.
Kosningarnar veita andstæðing-
um Pri tækifæri til að ausa úr
skálum reiði sinnar og saka ráða-
menn um spillingu, getuleysi og
ráðaleysi i efnahagsmálum.
(gUPÖNDTYPAR nýlousnqgömlumvondo
mol

®
TYPAR síudúkur frá Du Pont er níósterkur
jarðvegsdúkur ofinn úr polypropylene.
^Hann er léttur og mjög meöfærilegur.
TYPAR síudúkur leysir alls konar jarðvatns-
^vandamál,-
®
TYPAR er notaöur í rlkum mæli I stærri verk-
um svo sem í vegageró, hafnargerð og
@stíflugerö.
TYPAR síudúkur er ódýr lausn á jarðvatns-
vandamálum viö ræsalagnir við hús-
byggingar, lóóaframkvæmdir, íþrótta-
^svæði o.s.frv.
®
TYPAR síudúkur dregur úr kostnaði við jaró-
vegsskipti og gerir þau jafnvel óþörf
og stuólar aó því, að annars ónýtan-
legan jarðveg megi nota. Dúkurinn
kemur sérstaklega vel að notum I
ódýrri vegagerö, hann dregur úr aur-
bleytu í vegum þar sem dúkurinn að-
skilur malarburðarlagiö og vatnsmett-
að moldar- eöa leirblandaöan jarðveg.
Notkun dúksins dregur úr kostnaði
viö vegi, „sem ekkert mega kosta”, en
leggja verður, svo sem að sveitabýl-
^um, sumarbústööum o.s.frv.
TYPAR er fáanlegur í mörgum gerðum, sem
hver hentar til sinna ákveönu nota.
TYPAR®
skrásett vörumerki Du Pont
Síöumúla32 Sími 38000
Bandamenn ætluðu að láta Þjóð-
verja vita um innrásina miklu
— segir í nýútkominni bók um gagnnjósnarann Garbo
London, 4. júlí. AP.
SAMKVÆMT bók sem gefin var út á Englandi á fostudag samþykktu
yfirmenn Bandamanna í heimsstyrjöldinni síðari að láta upplýsingar um
fyrirhugaða innrás í Normandí „leka“ til Þjóðverja þremur og hálfri stundu
áður en hermenn Bandamanna streymdu þar inn.