Morgunblaðið - 06.07.1985, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, LA.UGARBAGUR 6. JÚLÍ1985
Framkvæmd nýju landbúnaðarlaganna:
Samningar bænda og ríkisins um
framleiðslumagn hefjast fljótlega
í landbúnaAarráðuneytinu er þessa dagana unnið að undirbúningi fram-
kvæmdar nýju laganna um framleiðslu, verðlagningu og sölu á búvörum sem
samþykkt voru á Alþingi 21. júní sl. Bjarni Guðmundsson aðstoðarmaður
landbúnaðarráðberra sagði að verið v*ri að senda út óskir um tilnefningar í
nefndir samkvæmt lögunum, undirbúa reglugerðir og ræða við þá aðila sem
framkvæma eiga einstaka þætti laganna. Hér á eftir er greint frá helstu
dagsetningum í framkvæmdinni og nefndum sem skipaðar verða eftir lögun-
Fyrsta reglugerðin, reglugerð
um fóðurgjald, hefur þegar verið
gefin út, en það er liður í stjórnun
búvöruframleiðslunnar. Sam-
kvæmt stjórnunarkaflanum á
landbúnaðarráðherra að leita eftir
samningum fyrir hönd ríkis-
stjórnarinnar við Stéttarsamband
bænda um magn mjólkur- og
sauðfjárafurða sem framleiðend-
um verður ábyrgst fullt verð fyrir
á næsta verðlagsári sem hefst 1.
september. Stéttarsamband
bænda hefur þegar valið sér
samninganefnd til að semja við
ríkið en ríkisstjórnin á eftir að til-
nefna sína samningamenn. Samn-
ingar fyrir næsta verðlagsár skulu
gerðir fyrir 1. september nk.
Bjarni Guðmundsson taldi að
samningar ættu að geta hafist upp
úr miðjum þessum mánuði.
Samkvæmt lögunum er afurða-
stöðvum gert skylt að greiða
framleiðanda fullt verð skv. gild-
andi verðlagsgrundvelli á inn-
leggsdegi og inna það af hendi eigi
síðar en 10. dag næsta mánaðar
eftir innleggsmánuð. Mjólkin fell-
ur undir þetta ákvæði en fyrir
sauðfjárafurðir lagðar inn í haust-
sláturtíð gilda aðrar reglur. Þeir
sauðfjárbændur sem slátrað er
hjá fyrir 15. október eiga að fá
frumgreiðslu þann dag, en þeir
sem slátra síðar eiga að fá greiðsl-
una í síðasta lagi tíu dögum eftir
innleggsdag. Framleiðsluráð á að
setja reglur um greiðslurnar.
Bændurnir eiga síðan að fá fullt
haustgrundvallarverð eigi síðar en
15. desember. Viðbótargreiðslur
vegna hækkana eiga síðan að
greiðast á ákveðnum dögum.
Fyrst reynir á þessi ákvæði lag-
anna þann 10. þessa mánaðar, en
þá eiga bændur að vera búnir að
fá fullt verð fyrir afurðir sem
lagðar eru inn í júni. í viðskipta-
ráðuneytinu mun nú vera í gangi
athugun á því að hækka afurðalán
til vinnslustöðvanna til að auð-
velda þeim að standa við greiðslu-
ákvæði laganna. Þá ber þess einn-
ig að geta að einstökum framleið-
endum er heimilt að semja um
annan hátt á greiðslum en lögin
gera ráð fyrir.
Við verðlagningu búvara til
bænda tekur ný sexmannanefnd
(verðlagsnefnd búvara). Verður
hún skipuð þremur fulltrúum
framleiðenda tilnefndum af Stétt-
arsambandi bænda og þremur
fulitrúum neytenda sem gert er
ráð fyrir að ASÍ og BSRB tilnefni.
Fulltrúar bænda í gömlu sex-
mannanefndinni munu sitja i
þeirri nýju en óvissa er um hvort
ASÍ og BSRB tilnefna í nefndina
af sinni hálfu. Tilnefningin á að
fara fram fyrir 15. júlí nk. og ef
samböndin nýta ekki rétt sinn til
tiinefningar á félagsmálaráðherra
að tilnefna neytendafulltrúana.
Nefndin á að vera fullskipuð fyrir
1. ágúst. Núgildandi verð gildir
þar til nýjar ákvarðanir hafa verið
teknar en gert er ráð fyrir að það
verði fyrir 1. september þegar
nefndin semur um nýjan verðlags-
grundvöll búvara.
Heildsöluverð varanna á að
ákvarðast af fimmmannanefnd,
sem í verða tveir fulltrúar afurða-
stöðva, tilnefndir af samtökum af-
urðastöðva, og tveir fulltrúar
neytenda tilnefndir af sömu
mönnum og tilnefna fulltrúa neyt-
enda í Verðlagsráð. Nefndin starf-
ar undir forsæti verðlagsstjóra
eða fulltrúa hans. Tilnefna á í
nefndina fyrir 15. júlí og skal við-
skiptaráðherra skipa neytenda-
fulítrúana geri verkalýðsfélögin
það ekki. Nefndin á að vera full-
skipuð 1. ágúst. Smásöluálagning
búvara verður frjáls eftir næstu
verðlagningu varanna.
Með nýju lögunum er skipan og
verkefnum Framleiðsluráðs land-
búnaðarins breytt verulega. Sam-
kvæmt bráðabirgðaákvæði í lög-
unum á það framleiðsluráð sem nú
situr þó að fara með verkefni nýja
framleiðsluráðsins þar til aðal-
fundur Stéttarsambandsins hefur
kosið í ráðið að nýju í haust, þó
eigi lengur en til 15. september.
Framleiðsluráð er nú skipað full-
trúum bænda og vinnslustöðva en
samkvæmt nýju lögunum er fjölg-
að í því upp í 15. Tólf fulltrúar
verða kosnir af fulltrúafundi
Stéttarsambandsins og skulu
fimm þeirra vera fulltrúar bú-
greinasambanda. Þá skipar stjórn
Stéttarsambandsins tvo bændur
samkvæmt tilnefningu félagsráðs
Osta- og smjörsölunnar og slátur-
leyfishafa og landbúnaðarráð-
herra tilnefnir einn mann í ráðið.
Framleiðsluráð landbúnaðarins
á að hætta rekstri Grænmetis-
verslunar landbúnarins frá og
með 1. júní 1986 eða fyrr. Heimilt
er landbúnaðarráðherra að selja
samtökum framleiðenda kartaflna
og grænmetis, eða hlutafélagi í
eigu þessara aðila, eignir Græn-
metisverslunarinnar, aðrar en
fasteignir. Þá er ráðherra heimilt
að leigja sömu aðilum núverandi
fasteignir fyrirtækisins til rekstr-
ar dreifingar- og sölufyrirtækis
með kartöflur og grænmeti. Tekj-
ur ríkisins af þessari breytingu,
ásamt sjóðum Grænmetisins,
skulu lagðar í sérstakan sjóð með
það verkefni að styrkja stofnrækt-
un garðávaxta og vöruþróun.
Kartöflubændur hafa lýst áhuga á
að taka við rekstri Grænmetis-
verslunarinnar og hafa óskað eftir
viðræðum við landbúnaðarráð-
herra um það. Hvort áhugi þeirra
er sá sami eftir gildistöku laganna
á eftir að koma í ljós, en búist er
við að landbúnaðarráðherra taki
upp viðræður við þessa aðila á
næstunni.
Landbúnaðarráðherra er sam-
kvæmt lögunum heimilt með
reglugerð, að fenginni t illögu
Framleiðsluráðs landbúnaðarins
og samtaka afurðastöðva mjólkur-
iðnaðarins, að skipta landinu í
mjólkursölusvæði eftir því sem
best hentar framleiðslu- og mark-
aðsaðstæðum. Þegar ákveðin hef-
ur verið skipting landsins í sölu-
svæði er afurðastöðvum á sölu-
svæðinu skylt að taka við mjólk
frá framleiðendum innan sölu-
svæðisins enda fullnægi varan
reglum um heilbrigði og gæði og
sé innan heimilaðs framleiðslu-
magns. Ráðherra hefur ekki nýtt
sér þessa heimild og er fyrri skipt-
ing úr gildi fallin og er landið því
eitt mjólkursölusvæði að því er
virðist.
Landbúnaðarráðherra mun
veita leyfi til að flytja til landsins
kartöflur, nýtt grænmeti, sveppi
og blóm. Innflutning má hann þó
ekki heimila nema að innlend
framleiðsla fullnægi ekki eftir-
spurn. Ráherra er heimilt að
ákveða að innflutningur einstakra
vara verði frjáls á ákveðnum árs-
tímum. Áður en leyfi til innflutn-
ings er veitt skal ráðherra leita
álits nefndar sem skipuð er tveim-
ur fulltrúum framleiðenda, til-
nefndum af samtökum þeirra og
tveimur fulltrúum innflytjenda
þessara vörutegunda, sem við-
skiptaráherra tilnefnir og odda-
manni tilnefndum af Iandbúnað-
arráðherra. Skal nefndin láta ráð-
herra í té rökstutt álit um hvort
innflutnings sé þörf og hve mikils.
99
ZU
Fáir bændur gera sér grein fyr-
ir hvað raunverulega er á seiði'
segir Jóhannes Kristjánsson, formaður
undirbúningsstjórnar landssamtaka
sauðfjárbænda, en verið er að stofna
sauðfjárbændafélög um allt land
„ÞAÐ HEFIJR slegið mig mest hvað fáir bændur gera sér grein fyrir hvað
raunverulega er á seiði í sauðfjárræktinni. Menn hneigjast til að líta á þessi
mál út frá því öryggi, ég vil segja falska öryggi, sem niðurgreiðslur og
útflutningsuppbætur hafa veitt, og átU sig ekki á hvert málin eru að þróast."
Þetta sagði Jóhannes Kristjáns-
son formaður undirbúningsstjórn-
ar landssamtaka sauðfjárbænda
en að undanförnu hafa verið
stofnuð allmörg félög sauðfjár-
bænda úti um allt land og hefur
hann mætt á nokkra þeirra. Jó-
hannes sagði að búið væri að
stofna á annan tug félaga og væru
um 500 bændur gengnir í þau.
Sagði hann að andinn á fundunum
hefði verið nokkuð góður. Ekki
væri hægt að segja að vel hefði
verið mætt á fundina, enda þetta
erfiður tími hjá bændum, en alltaf
væri að fjölga á fundunum.
Jóhannes sagði að stefnt væri
að stofnfundi landssambandsins í
lok ágúst, og yrði fundurinn að öll-
um líkindum á Hvanneyri. Nú
þegar hafa verið stofnuð félög í
eftirtöldum héruðum: V-Skafta-
fellssýslu, A-Skaftafellssýslu,
S-Múlasýslu, N-Múlasýslu (2 fé-
lög), S-Þingeyjarsýslu, Eyjafirði,
Strandasýslu, A-Barðastrandar-
sýslu, V-Barðastrandarsýslu,
Dalasýslu og Snæfellsnesi. Hann
sagði að mörg fleiri félög væru í
undirbúningi, m.a. væri þessa dag-
ana verið að stofna félög í Skaga-
firði og'Húnavatnssýslum og í ág-
úst yrðu stofnuð félög í Árnes- og
Rangárvallasýslum.
Nýlega var hér í Morgunblaðinu
sagt frá skýrslu um líklega þróun
sauðfjárræktar í landinu næstu
árin og kemur þar fram að sauð-
fjáreign landsmanna verður að
dragast saman um 35—45%, eða
um 300 þúsund fjár, ef að líkind-
um lætur miðað við að útflutning-
ur á kindakjöti leggist af. „Þetta
er svo sem það sem maður átti von
á að heyra. Þessi skýrsla staðfest-
ir það sem verið er að tala um,“
sagði Jóhannes þegar leitað var
álits hans á niðurstöðum skýrsl-
unnar.
„Næsta skrefið hlýtur að vera
það að opna þetta kerfi miklu
meir, til dæmis vaxta- og
geymslugjaldið. Það mætti hugsa
sér að hafa það stiglækkandi og að
það falli síðan út í apríl og maí,
þannig að hvati verði til að selja
kjötið sem fyrst eftir slátrun. Síð-
an þarf að snúa sér að krafti að
því að finna markaði fyrir kinda-
kjötið, sem ég tel að séu fyrir
hendi, og finnast ef vel er að verki
staðið. Ég hef orð landsþekkts
matreiðslumanns fyrir því að ekk-
ert kjöt sé eins gott og lambakjöt-
ið okkar og það hafi fengið góðar
viðtökur þar sem hann hafi kynnt
það erlendis, en áframhaldandi
fyrirspurnum til söluaðila hér
heima hafi ekki verið svarað.
Svipað kom fram í grein ívars
Guðmundssonar um markaðsmál í
Bandaríkjunum sem birtist i
Morgunblaðinu fyrir skömmu.
Þetta staðfestir það að alvarleg
brotalöm er í sölukerfinu," sagði
Jóhannes.
Hann sagði að það sem sneri að
bændum nú væri að draga veru-
lega úr tilkostnaðinum við fram-
leiðsluna og knýja á afurðasölu-
fyrirtæki sín um að sýna meiri
hagkvæmni, þannig að verð var-
anna lækki. Þá þyrfti að gera sér-
stakt markaðsátak í sölu kinda-
kjöts, bæði hér heima og erlendis.
En fyrst og síðast þyrfti að opna
það kerfi sem atvinnugreinin býr
við.