Morgunblaðið - 06.07.1985, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐID, LAUGARDAGUR 6. JÚLÍ 1985
25
Q Reykingar á
/, ^ \ meðgöngu
C/ ógna heil-
brigði móður
og barns.
LANDLÆKNIR
O Reykingar auka
hættuna á
<^j æöakölkun
og kransæða-
stíflu.
LANDLÆKNIR
Hlífum
börnum
við
tóbaksreyk!
LANDLÆKNIR
V
Tóbaksreykur
mengar loftið
og er
hættulegur
heilsunni.
LANDLÆKNIR
Reykingar eru
heilbrigðisvanda-
mál sem þú
I Q I getur átt þátt
i að leysa.

LANDLÆKNIR
w *
ir
Árlega deyja
hundruð
íslendinga
af völdum
reykinga.
LANDLÆKNIR
Ef þú hættir
. y... að reykja
X. bætirþú
C/j hO heilsu þina
og lífshorfur.
uu
LANDLÆKNIR
Það getur valdið
slímhúðar-
bólgum að
....— taka i nefið
eóa vörina.
LANDLÆKNIR
Athyglisverðar
viðvaranir á tóbaki
— eftirJónas
Ragnarsson
í nýju tóbaksvarnalögunum seg-
ir í 6. grein að tóbak megi því að-
eins hafa til sölu eða dreifingar að
skráð sé viðvörun um skaðsemi
vörunnar á umbúðir hennar. í
reglugerð, sem staðfest var laust
fyrir áramótin, er kveðið nánar á
um merkingar þessar sem koma
munu til framkvæmda á miðju ári
1985.
Hugmyndin að baki slíkum við-
vörunum á tóbaki er sú að neyt-
andinn geri sér grein fyrir þeirri
áhættu sem fylgir neyslu þess, líkt
og gildir um aðrar varhugaverðar
neysluvörur. Lagaákvæði um slík-
ar viðvaranir sýna að stjórnvöld
viðurkenna að tóbaksneysla er
hættuleg og það út af fyrir sig hef-
ur visst gildi.
Fyrir rúmum áratug mælti sér-
fræðinganefnd á vegum Alþjóða
heilbrigðismálastofnunarinnar
með slíkum viðvörunum á sígar-
ettur. Fjórum árum síðar lagði
stofnunin til að viðvörun yrði sett
á allt tóbak.
í Bandaríkjunum var farið að
merkja sígarettupakka á þennan
hátt árið 1965 og nú tíðkast slíkar
merkingar í a.m.k. fjörutíu lönd-
um. Viðvaranir hafa verið á öllu
tóbaki í Noregi síðan 1975, og í
Finnlandi og Svíþjóð síðan 1977.
Svíar urðu fyrstir þjóða til að nota
marga mismunandi viðvörunar-
texta.
Þegar lagafrumvarp um verslun
ríkisins með áfengi, tóbak og lyf
var til meðferðar á Alþingi vorið
1969 kom fram tillaga um viðvar-
anir á tóbak og var hún samþykkt.
Eftir gildistöku laganna í ársbyrj-
un 1970 voru sígarettupakkar
þannig merktir: „Viðvörun! Vindl-
ingareykingar geta valdið krabba-
meini í lungum og hjartasjúk-
dómum.“ Framkvæmdin tókst
ekki sem skyldi. Tóbaksframleið-
endur neituðu að kosta merking-
arnar, enda skorti þá skýlaus
lagaákvæði. Letrið á miðanum var
smátt og miðinn límdur utan á
glærar plastumbúðir á botni pakk-
ans. Þessum merkingum var hætt
í ársbyrjun 1972 en í staðinn varið
jafn miklum fjármunum og merk-
ingarnar kostuðu í annað tóbaks-
varnastarf, einkum auglýsingar.
Sérstök tóbaksvarnalög voru
sett árið 1977 en á þeim voru ekki
ákvæði um viðvaranir í tóbaks-
varningi. í mars 1980 skipaði heil-
brigðis- og tryggingamálaráð-
herra nefnd til að endurskoða lög-
in og fól henni m.a. að gera tillög-
ur um merkingar á tóbaksvarn-
ingi. Lögin, með slíku ákvæði,
voru samþykkt á Alþingi í maí
1984.
Fyrsta verkefni tóbaksvarna-
nefndar, sem skipuð var haustið
1984, var að gera tillögur um
framkvæmd þessara merkinga. t
upphafi var lagt til að miðarnir
yrðu það stórir (30x40 mm) að þeir
kæmust ekki nema annaðhvort
framan á eða aftan á sígarettu-
pakkana. Ákveðið var að hafa
samráð við landlækni um sam-
ningu textanna og þeir birtust
með undirskrift hans. Þegar ljóst
var að miðarnir yrðu af mörgum
gerðum veltu menn því fyrir sér á
hvern hátt væri hægt að vekja at-
hygli á boðskapnum. Með það í
huga að um 70 þúsund reykinga-
menn (30% þjóðarinnar) hand-
fjatla tóbakspakka oft á dag var
talið rétt að líta á pakkana sem
auglýsingamiðil og leitað aðstoðar
Auglýsingastofu Kristínar hf. um
hönnun miðanna. Hugmyndir
stofunnar voru í senn einfaldar og
hnitmiðaðar: Sérstök teikning
skyldi fylgja hverjum viðvörun-
artexta og litir vera mismunandi
til aðgreiningar. Útfærslan var
líka mjög vönduð, miðarnir eru
áberandi án þess að vera fráhrind-
andi.
Viðvörunarmiðarnir hafa sann-
arlega hitt í mark og það löngu
áður en þeir komast í notkun.
Jafnvel er talað um að brotið hafi
verið blað í gerð slíkra viðvarana
og þær verði öðrum þjóðum til
fyrirmyndar. Viðbrögð tóbaks-
framleiðenda, sem greint hefur
verið frá í fréttum, benda einnig
til þess að vel hafi tekist til!
Ákveðið var að fara hægt í sak-
irnar að því er varðar efni text-
anna. Stefnt var að því að boð-
skapurinn væri hófsamlegur, text-
arnir stuttir og skiljanlegir, og
skírskotað væri til almennings. Þó
var talið nauðsynlegt að hafa einn
„harðan" texta sem vekti athygli
fólks á því hve mörg ótímabær
dauðsföll má rekja til reykinga.
Gert er ráð fyrir að einhverjar
breytingar verði á viðvörununum
frá ársbyrjun 1987.
Á sígarettupökkum verða sex
mismunandi viðvaranir og skal
nota þær jöfnum höndum á hverri
og einni sígarettutegund.
Fimm af hverjum sex
læknum reykja ekki
Á síðasta vetri skipuðu lækna-
ráð og starfsmannaráð Borgar-
spítalans nefnd til að gera tillög-
ur um reglur varðandi takmark-
anir á reykingum innan spítal-
ans. Til að kanna reykingar með-
al starfsmanna og viðhorf þeirra
til slíkra reglna var gerð könnun
í maí 1984. Sendir voru spurn-
ingalistar til 550 starfsmanna og
bárust svör frá 503, eða 91 %.
Þessi könnun sýnir að aðeins
þriðjungur starfsfólksins reykir
(36%). Minnst er um reykingar
meðal lækna og læknanema
(15—16%), síðan koma meina-
tæknar (22%), þá hjúkrunar-
fræðingar og hjúkrunarnemar
(33%), ýmsar starfsstéttir
(36—41%) en mest var um reyk-
ingar hjá sjúkraliðum (54%).
Þess má geta að samkvæmt
könnun sem Hagvangur gerði
um svipað leyti kom í ljós að
41—42% fullorðinna íslendinga
reykja, og var lítill munur á
kynjunum. Það er því augljóst að
hlutfallslega fáir læknar reykja
hér á landi, líkt og í mörgum
öðrum löndum.
Allflestir starfsmenn Borgar-
spítalans töldu rétt að setja regl-
ur um takmarkanir á reykingum
innan spítalans og 17% vildu
ganga það langt að banna þær
með öllu á spítalanum.
í framhaldi af þessu gerði
Reykingavarnanefnd spítalans
tillögur um reykingareglur á
spítalanum. Eru þær í átta lið-
um. 1. Reykingar verði aðeins
leyfðar á tilteknum merktum
svæðum. 2. Gestum verði með
öllu bannað að reykja í spítalan-
um. 3. Sjúklingum verði leyfilegt
að reykja í innri setustofum sem
eru á flestum hæðum. 4. Reyk-
ingar verði ekki leyfðar í matsal
starfsfólks. 5. Á kaffistofum má
ekki reykja nema samkomulag
liggi fyrir milli þeirra sem nota
kaffistofuna. 6. Á bókasafni má
ekki reykja. 7. Bannað er að
reykja á öllum fundum innan
spítalans. Stjórn sjúkrastofnana
Reykjavíkurborgar hefur nýlega
staðfest þessar reglur.
í starfsmannablaði Borgar-
spítalans, Spítalapóstinum, sem
út kom í desember 1984, var sagt
frá þessari könnun og tillögum
nefndarinnar. Þar segir Guð-
mundur I. Eyjólfsson læknir
m.a.: „Ástæðan fyrir setningu
slíkra reglna er sú að sjúkrahús-
ið eyðir miklum starfskröftum
og fé til að sinna sjúklingum
með sjúkdóma sem rekja má til
reykinga. Þessum sjúklingum er
ráðlagt að hætta að reykja og
skýtur þá skökku við að starfs-
fólkið sé reykjandi um allan
spítalann frammi fyrir þessu
fólki. Menn eru einnig farnir að
gera sér grein fyrir þvi að þeir
eiga I raun heimtingu á því að
anda að sér hreinu lofti, það er
jafn sjálfsagður hlutur og að fá
að drekka hreint vatn.“
Reykingar á meðgöngu ógna heil-
brigði móður og barns. Hér er
minnt á þá staðreynd að reykingar
verðandi móður eru ekki einkamál
hennar. Reykefni, sem berast inn í
blóðrás fóstursins úr blóði móður-
innar, geta dregið úr þroska þess
og stefnt heilbrigði barnsins og
lífi í hættu.
Hlífum börnum við tóbaksreyk! Á
siðustu árum hafa komið fram
sannanir þess að svonefndar
óbeinar reykingar séu skaðlegar
heilsu reykþolans. Börn eru flest-
um viðkvæmari fyrir þessum
áhrifum og nær varnarlaus gegn
tóbaksmengun í umhverfi sínu.
Reykingar auka hættuna á æða-
kölkun og kransæðastíflu. Flestir^-
gera sér grein fyrir sambandi síg-
arettureykinga og krabbameins.
Nauðsynlegt var hins vegar talið
að vekja athygli á tengslum reyk-
inga við hjarta- og æðasjúkdóma
þar sem almenningi eru þau ekki
jafn vel kunnug. Um helmingur
þeirra dauðsfalla sem rakin eru til
reykinga telst til þessa sjúkdóma-
flokks.
Ef þú hættir að reykja bætir þú
heilsu þína og lífshorfur. Þetta
staðfestir fjöldi rannsókna og
milljónir fyrrverandi reykinga-
manna geta um þetta borið af eig-
in reynslu. Sjaldan er of seint að
hætta að reykja, öðlast betri líðan
og von um lengra líf (takið eftim
ánægjusvipnum og útliti hjartans
á táknmyndinni).
Reykingar eru heilbrigðisvanda-
mál sem þú getur átt þátt í að leysa.
Reykingamanninum er hér bent á
að hann og hans líkar geti lagt sitt
af mörkum til lausnar eins
stærsta heilbrigðisvandamálsins,
og m.a. sparað þjóðfélaginu og
sjálfum sér þannig ómæld útgjöld.
Árlega deyja hundruð íslendinga
af völdum reykinga. Þessi texti
styðst við útreikninga landlæknis-
embættisins sem taka mið af vís-
indalegum rannsóknum annarra
þjóða. í skýrslu sem embættið gaf
út árið 1982 kom fram að ótíma-
bær dauðsföll sem rekja má til
reykinga séu árlega milli 200 og
. 300 (alls deyja um 1550-1650
manns hér á landi á ári). Tollur-
inn sem umferðarslysin taka er
einungis tiundi hluti þess sem
skrifa má á reikning reykinga. 1
báðum tilfellum er auk dauðsfalla
um örorku og vanlíðan að ræða.
Á umbúðum vindla og reyktób-
aks (píputóbaks) verða tvenns
konar miðar til skiptis.
Hlífum börnum við tóbaksreyk!
Þetta er sami textinn og á sigar-
ettupökkunum. Vindla- og pípu-
reykur angrar og skaðar börnin og
aðra þolendur, ekki síður en síga-
rettureykur.
Tóbaksreykur mengar loftið og er
hættulegur heilsunni. Engin loft-
mengun er algengari innan dyra
en sú sem tóbaksreykur veldur. 1
honum eru m.a. fjölmörg efni sem
eru í skrá opinberra aðila um
markgildi fyrir hættuleg efni og
eiturefni í andrúmslofti á vinnu-
stöðum. Þetta verða reykinga-
menn að hafa í huga og taka tillit
til þeirra sem reykja ekki, eins og
segir í nýju tóbaksvarnalögunum.
Þó að færri og færri taki í nefið
eða vörina var ekki talið rétt af>
undanskilja neftóbak og munntób-
ak viðvörunarskyldunni.
Það getur valdið slímhúðarbólg-
um að taka í nefið eða vörina. Allt
tóbak er skaðlegt, ekki aðeins það
tóbak sem reykt er, þó að mismun-
andi líffæri eigi í hlut. Þess má
geta að ávanaefnið nikótín er í
öllu tóbaki.
Með nýju tóbaksvarnalögunum
hafa Islendingar skipað sér í for-
ystusveit á sviði heilsuverndar.
Þessar átta athyglisverðu viðvar-
anir munu vonandi eiga sinn þátt í
því að veldi tóbaksins fari dvín-
andi — til heilla fyrir þjóðina.
Höfundur er annar aí rilstjórum
Heilbrigðismála. Grein þessi er
tekin úr I. tbl. Heilbrigóismála
1985.