Morgunblaðið - 26.07.1985, Blaðsíða 13
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 26. JÚLÍ 1985
13
Klæðaburður fyrr á öldum
Hermann Valsson, sem sá um sölu bflsins, afhendir Baldvini Sigurössyni,
Eyvindarhólum, formanni sveitarinnar, lyklana.
Flugbjörgunarsveit Aust-
ur-Eyjafjalla fær fjallabfl
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
/Esa Sigurjónsdóttir: KLÆÐA-
BURÐIJR ISLENSKRA KARL-
MANNA Á 16., 17. OG 18. ÖLD. 70
bls. Sagnfræðirit. H.í. Rvík., 1985.
Fötin skapa manninn. Svo hefur
lengi staðið í auglýsingum. Að
lýsa tískunni eins og hún kemur
fyrir sjónir á hverjum tíma sýnist
ærið viðfangsefni. Meira er þó í
ráðist að rekja sögu hennar í þrjár
aldir. »Rannsóknin er að mestu
byggð á rituðum heimildum, því
að íslensk menningarsaga er fá-
tæk af myndefni,* segir höfundur
í inngangi. Enn síður tíðkaðist
fyrr á öldum að menn létu eftir sig
til varðveislu hálfslitnar flíkur.
Og gagngerðar klæðalýsingar er
ekki víða að finna í ritum. Æsa
hefur því orðið að safna saman
mörgun smábrotum og raða sam-
an í heild sem síðan birtist í þess-
ari bók hennar. Hefur hún bæði
stuðst við erlendar og innlendar
heimildir. En einnig við það rýra
myndefni sem til er frá umrædd-
um öldum. Höfðingjar sátu þá
gjarnan fyrir hjá málurum og
skörtuðu sínu fínasta.
Alþýða og fyrirmenn klæddust
auðvitað hvor með sínum hætti
allar þær aldir sem Æsa segir frá.
Hvort tveggja kom til: Mismun-
andi efnahagur og lagaboð. Fá-
ránlegt þætti nú ef löggjafinn
segði fyrir um klæðaburð. En ein-
veldið gamla vildi stjórna gervöllu
lífi þegnanna; klæðaburði sem
öðru. Og manngreinarálit, sem
margur vill ekki kannast við að
þekkja nú á dögum, var þá feimn-
islaust viðurkennt.
Blóð sögunnar streymdi hægt.
Sérhver tíska var því lengi að
breiðast út og varaði að því skapi
lengur. Æsa sýnir fram á hvernig
ríki þau, sem voldugust voru og
auðugust, sköpuðu hvert um sig
tísku síns tíma: Spánn eftir lok
landafunda, síðan Niðurlönd, loks
Frakkland. Frá löndum þessum
barst tískan til Danmerkur. Og í
kóngsins Kaupmannahöfn keyptu
íslenskir fyrirmenn föt sín — eða
pöntuðu þau þaðan — og þannig
bárust straumarnir að lokum alla
leið heim á Frón.
Við lok þess tímabils, sem Æsa
tekur fyrir, gerbreyttist tískan
Ættarmót í
Varmalandi
AFKOMENDUR Ólínu Sigurðar-
dóttur og Jóns Bjarnasonar frá
Brúarlandi á Skagaströnd efna til
ættarmóts að Varmalandi, Borgar-
firði, laugardaginn 27. júlí næst-
komandi.
Mótið hefst með kaffidrykkju
klukkan 15.00 og síðan verður
ýmislegt á dagskrá, kvöldverður
borinn fram klukkan 19.00 og
síðan haldið áfram að skemmta
sér fram á nótt. Aætlað er að
afkomendur þeirra Ólínu og
Jóns séu hátt í 300 talsins.
(Fréttatilkynning.)
Æsa Sigurjónsdóttir
fyrir áhrif frá stjórnarbyltingunni
frönsku þannig að lítið eimir nú
eftir af búnaði þeim sem fyrri alda
fólk hafði fyrir augum. Undan-
tekning er spænski pípukraginn
sem Æsa segir að hafi verið »rán-
dýrt tískufyrirbæri*. Hann var
»tekinn upp af kirkjunnar
mönnum og ílentist hjá prestum í
Danmörku, Noregi og á íslandi
sem hluti af embættisbúningi
þeirra«.
Alþýða manna gekk svo til ein-
göngu í fötum úr heimaunnu
vaðmáli; hafði ekki efni á að
kaupa erlend fataefni. Almenn-
ingur var því fastheldnari í klæða-
burði þó nokkuð væri jafnan reynt
að líkja eftir heldri manna tísku.
»Ekki náðu öll tískufyrirbæri
útbreiðslu hér á landi,« segir Æsa,
»og má oft rekja það til sérís-
lenskra aðstæðna, s.s. veðurfars,
fámennrar yfirstéttar, engrar
borgarastéttar, lélegra húsakynna
— en fyrst og fremst almennrar
fátæktar. Til dæmis urðu hárkoll-
ur og pípukragar aldrei annað en
skart örfárra manna.«
Höfðingjar beittu sér mjög gegn
því að almenningur keypti útlend
fataefni, töldu slíkt til óspilunar-
semi. Ekki kom þó til valds-
mannshrokinn einber heldur vildu
þeir að »íslendingar færu að
vanda til vaðmálsgerðar*. Sú við-
leitni bar þó ekki þann árangur
sem skyldi. Hér var engin sérstök
fataiðn; allt heimaunnið. Nýjar
aðferðir í meðferð efna — t.d.
skinna — áttu því síður en svo
greiða leið hingað. Því var ekki að
furða að t.d. fótabúnaður íslend-
inga »varðveittist nær óbreyttur í
margar aldir«, segir Æsa.
Eins og Æsa bendir á í lokaorð-
um voru klæðaburður og tíska á
umræddum öldum rækilega sam-
ofin öðrum þáttum þjóðlífsins.
»Mismunur í klæðnaðinum á að
vera og var forðum til að aðgreina
virðingar manna, og svo er ráð
fyrir þessu gjört í landslögum vor-
um,« sagði meistari Vídalín. Bók
Æsu Sigurjónsdóttur veitir því
hreint ekki litla innsýn í líf ís-
lendinga á þeim öldum sem marg-
ir hafa talið hvað drungalegastar í
sögu þjóðarinnar.
Allmargar myndir eru birtar í
bókinni til útskýringar og stuðn-
ings við textann. I fáum orðum
sagt: fróðleg, vel skrifuð og læsileg
bók.
Flugbjörgunarsveit Austur-Eyja-
fjalla tók nýlega við fjallabíl af geró-
inni Mercedes Benz, Unimog.
Bíllinn er útbúinn tilbúinn til
björgunar og leitarstarfa og hefur
drif á öllum hjólum, sem hægt er að
læsa með einu handtaki. Hæð undir
lægsta punkt er um 40 sentimetra.
Bifreiðin er sérstaklega útbúin til
aksturs í ám og vötnum og er allt
rafkerfið vatnsvarið. Kemur það
sér sérstaklega vel fyrir björgun-
arsveitina undir Austur-Eyjafjöll-
um þar sem á leitarsvæði hennar
eru mörg vatnsföll, svo sem Mark-
arfljót, Krossá og Syðri- og
Nyrðri-Ófæra.
FEGRIÐ OG BÆTH)
GARDMNMED
SANDIOGGRJÓTI!
Sandur I Perlumöl
Hnullungar
Völusteinar
Sandur ar fyrst og f remst jarðvegs-
bætandi. Dreifist einnig í ca. 5 cm.
þykku lagi I beð til að kæfa illgresi
ogmosaí grasi (ca.3 cm.j.Jatnar
hita og roka ( jarðvegi. Kjörið
undirlag í hellulagðo gangstíga.
Perlumöl er lögð ofan ó beð, kæfir
illgresi og léttir hreinsun. Perlu-
mölin er góð sem þrifalag í inn-
keyrslur og stfga. Stærð ca. 0,8—
3 cm.
Völusteinar eru notaðir t.d. til
skrauts á skuggsælum stöðum, þar
sem plöntur eiaa erfitt uppdróttar,
einnig með hellum og timburpöll-
um. Mjög til prýði f beðum með
stærri plöntum og trjóm. Kjörin
drenlögn með húsgrunnum. Stærð
ca. 3—5 cm.
Hnullungarnir eru ósvikið íslenskt
grjót, sem nýtur sfn í steinahæðum,
nlöðnum köntum og með innkeyrsl-
um og timburpöllum. Stærð ca.
5—10 cm.
BJÖRGUN H.F.
SÆVARHÖFÐA 13
SÍMI: 81833
Afgreiðslan við Elliðaár er opin:
mánud.-föstud.: 7.30-18.00
laugaid.: 7.30-17.00
Komdu á athafnasvæði Björgunar hf. á
Sævarhöfða og líttu á sandinn, mölina,
hnullungana og steinana. Við mokum
þessum efnum á bíla eða í kerrur og
vagna, fáanlegt í smærri einingum,
traustum plastpokum, sem þú setur
bara í skottið á bílnum þínum.