Morgunblaðið - 26.07.1985, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 26. JÚLÍ 1985

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, simi 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjaid 360 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 30 kr. eintakiö.
Framboð ráði
fiskverði
Agreiningi í verðlagsráði
sjávarútvegsins um
loðnuverð hefur verið vísað til
yfirnefndar. Þessi gamal-
kunna setning á við nú eins og
oft áður. Fulltrúar kaupenda á
loðnu hafa hafnað tillögum
seljenda, útgerðarmanna og
sjómanna, um að loðnuverð
verði gefið frjálst og því ráði
framboð og eftirspurn. í til-
efni af því að tillögunni um
afnám opinberra verðlags-
ákvæða á þessu sviði atvinnu-
lífsins var hafnað, sagði Krist-
ján Ragnarsson, formaður
Landssambands íslenskra út-
vegsmanna (LÍÚ), meðal ann-
ars í Morgunblaðsviðtali: „Mér
finnst það mjög einkennilegt,
ef verskmiðjurnar [kaupend-
ur] telja að fulltrúi hins opin-
bera, oddamaður í yfirnefnd,
eigi að vera gæslumaður þess
að þeir borgi ekki of mikið
fyrir loðnuna, af því þeir
treysta ekki sjálfum sér til
þess.“
Því ber að fagna, að formað-
ur LÍÚ skuli hafa gengið fram
fyrir skjöldu og tekið upp bar-
áttu fyrir því að loðnuverð sé
gefið frjálst í tHraunaskyni.
Kristján Ragnarsson hefur
fært ýmis rök fyrir|)ví, að til-
raun af þessu tagi sé einmitt
gerð við loðnuveiðar. Þar eru
tengsl útgerðar og vinnslu
hvað minnst og unnt er að
selja loðnuna úr landi telji út-
gerðarmenn sig ekki fá nógu
hátt verð fyrir hana hér.
Rök kaupenda gegn frjáls-
ræðinu eru ekki sannfærandi.
Jón Reynir Magnússon, fram-
kvæmdastjóri Síldarverk-
smiðja ríkisins, segir menn
ekki búna undir frelsið; ann-
markar séu á því að bjóða í
óséð hráefni í skipum og
hætta sé á yfirboðum. Auðvit-
að tekur það tíma að venjast
frelsi eftir að hafa starfað í
skjóli opinberra verðákvarð-
ana. Þó ætti það ekki að vera
vandasamara fyrir þá sem
bræða loðnu en aðra. Er erfið-
ara að bjóða í óséða loðnu á
leið til lands en ákveða verð á
henni við fundarborðí Reykja-
vík, áður en hún er veidd? Yf-
irboð hafa verið stunduð, þrátt
fyrir hið opinbera verð, eins
vikið er að í samtali við Aðal-
stein Jónsson á Eskifirði í
Morgunblaðsviðtali á miðviku-
daginn.
Að því kemur fyrr en síðar
að stigið verði skref hér á
landi til frjálsræðis við verð-
ákvarðanir á fiski eins og á
öðrum vörum. Islenskir sjó-
menn og útgerðarmenn sætta
sig við það að markaðslögmál-
in ráði, þegar þeir selja aflann
í útlöndum. Hvers vegna
skyldu þeir andmæla slíkri
skipan heima fyrir? Þótt
loðnukaupendur óttist frelsið
eru kaupendur á öðrum fiski
því hlynntir, eins og fram
kemur hjá Kristni Péturssyni,
framkvæmdastjóra á Bakka-
firði, í Morgunblaðsviðtali í
gær. Kristinn hvetur til þess
að verðlagsráð sjávarútvegs-
ins komi saman til að ræða
verð á kola að nýju og vill
hann að ráðið gefi verðið
frjálst í tilraunaskyni. Fisk-
framleiðendur telja hið opin-
bera kolaverð svo hátt, að ekki
sé unnt að kaupa hann til
vinnslu.
Þegar rætt er um að mark-
aðurinn ráði fiskverði og
opinber afskipti víki fyrir hon-
um, er vikið að grundvallar-
atriði í stjórn íslenskra efna-
hagsmála. Ekki er ástæða til
að flana að neinu, enda hefur
enginn gert tillögur um að það
verði gert. Á hinn bóginn má
ekki útiloka breytingar vegna
þess eins að menn óttist frels-
ið — sá ótti er ástæðulaus.
Verndun
hvalanna
*
IMorgunblaðinu í gær var
birt bréf frá um 20 um-
hverfisverndarsamtökum, sem
afhent var Halldóri Ásgríms-
syni, sjávarútvegsráðherra, í
tengslum við þiiig Alþjóða-
hvalveiðiráðsins. Þar er því
harðlega mótmælt að íslensk
stjórnvöld veiti leyfi til vís-
indalegra hvalveiða og sagt, að
verði þær heimilaðar muni
samtökin beita sér fyrir banni
á innflutning íslenskra fiskaf-
urða til Evrópubandalagsins
og Bandaríkjanna. Þá birtist
einnig í Morgunblaðinu í gær
frétt þess efnis, að norska
viðskiptaráðuneytið vilji að
öllum hvalveiðum Norðmanna
verði hætt um næstu áramót,
þar sem útflutningshagsmunir
séu í veði.
Eins og bent var á hér á
þessum stað síðastliðinn
sunnudag brjóta vísindalegar
hvalveiðar ekki í bága við
samþykktir Alþjóðahvalveiði-
ráðsins. Á hinn bóginn verða
menn að meta þetta mál eins
og önnur fjárhags- og við-
skiptamál út frá því sjónar-
miði, hvort ástæða sé til að
hætta meiri hagsmunum fyrir
minni. Við megum alls ekki
gefa höggstað á okkur með því
að fara í kringum þær sam-
þykktir sem leyfa vísindalegar
hvalveiðar.
Goldberg-tilbrigði
Bachs í Skálholti
— eftir Atla Heimi
Sveinsson
Á morgun, laugardaginn 27.
júlí, mun Norðmaðurinn Ketil
Haugsand, margverðlaunaður
sembalsnillingur flytja Goldberg-
tilbrigði Bachs á hinum glæsilegu
sumartónleikum í Skálholti. Mig
minnir að Ursula Ingólfsson hafi
fyrir löngu flutt prýðilega þetta
ofurmannlega verk á Listahátíð,
en hún er píanóleikari, og það er
alltaf annað að heyra Bach, og
aðra barokkmenn, flutta á sembal
eins og mjög er farið að tíðkast nú.
Goldberg-tilbrigðin eru ein þau
mestu og flóknustu, sem tónlist-
arsagan getur um. Og þau um-
fangsmestu og erfiðustu sem sam-
in hafa verið fyrir snertlahljóð-
færi, að Diabelli-tilbrigðum Beet-
hovens og Bach-tilbrigðum Regers
undanskildum. Og meðal verka
Bachs í hópi þeirra sem dýrast
voru kveðin má nefna Fúgulistina,
Tónafórnir, Velstillta klavírið og
orgeltilbrigðin Af himnum ofan
boðskap ber.
Þetta eru ekki vinsælustu verk
Bachs en þau bestu sem hann
samdi. Og þau sáu dagsins ljós áð-
ur en sú krafa var gerð til tónlist-
ar að falla fjöldanum samstundis í
geð, sérlega þeim sem ekkert vit
höfðu á tónlist og engan smekk
höfðu fyrir henni.
Goldberg-tilbrigðin eru þrjátíu
útleggingar, fremur en tilbrigði
eða breytingar, á sönglagi eða
aríu. Arían eða stefið er eiginlega
sarabanda, sem er einn af dönsum
barokktímans, margflúruð laglína
yfir bassagang, sem algangur er í
ýmsum tilbrigðaverkum fyrir og
eftir daga Bachs. Finnst þessi
bassi m.a. í verki eftir Jóhann
Kristófer Bach, en sá var frændi
meistarans. Einnig í verki eftir
Henry Purcell og í Chaconnu
Hándels í G-dúr, jafnvel í c-moll
tilbrigðum Beethovens. Stefið eða
sarabandan finnst í öðrum píanó-
bæklingnum fyrir Önnu Magda-
lenu Bach. Ró hennar og fegurð,
ásamt háþróaðri skreytilist benda
til þess að hún sé eftir Bach sjálf-
an. Stefið er ekki einfaldur vinsæll
húsgangur eins og algengt er í til-
brigðaverkum, heldur flókinn
samsetningur. Hin hefðbundnu og
algengu tilbrigði byggjast á því að
leggja út frá stefinu þannig að það
sé auðþekkjanlegt í fyrstu og síð-
an verði tónsmíðin smám saman
fjarlægari því. En þannig fer Bach
ekki að. Stefið er sjálft flókið og
ekkert auðþekkjanlegt. En það
verður efniviður í ólíkar tónsmíð-
ar, átylla til skáldskapar. Það er
líkast því sem sami hluturnn sé
ljósmyndaður frá mismunandi
sjónarhorni, fjarlægð, birtu. Gerð
verksins, tilbrigðaformið eða
hugmyndin heldur hinum ólíku
hlutum verksins saman. Inn á
kyrrstæðan skjáinn koma og fara
ólíkir hlutir. Öll venjuleg flokkun í
fígúral- og karaktertilbrigði er út
í hött. Goldberg-tilbrigðunum
hæfa aðeins eigin íðorð eins og öll-
um góðum listaverkum. Og af öll-
um verkum eru þau skildust til-
brigðunum op. 27 eftir Anton
Webern: tilbrigði um tilbrigði —
allt er aðalatriði — alltaf hið
sama en aldrei eins. Listaverkið
verður eins konar töfrakíkir.
Goldberg-tilbrigðin voru samin
í nokkrum lotum á tíu ára tíma-
bili. Sennilega lauk Bach við þau
árið 1741, og prentuð voru þau ári
síðar í fjórða hefti Clavierúbung.
Þetta er hægkveðið af manni, sem
samdi nýja kantötu annan hvern
sunnudag þegar svo bar undir, og
barokkmenn voru yfirleitt hvað-
kvæðir og miklir tónbullarar líkt
og afþreyingarlið poppsins á vor-
um tímum. En það var til mikils
að vinna. Mín veraldlega umbun
var langþráður titill til hirðtón-
skálds og hin andlega nautn sú að
læsa í einu verki alla reynslu,
lærdóm og innblástur mikils tón-
skálds sem var sér mjög meðvitað
um stærð sína.
Goldberg-tilbrigðin voru samin
fyrir Keyserlingk greifa, sem var
sendiherra Rússakeisara við hirð-
ina í Dresden og Jóhann Gottlieb
Goldberg var sembalisti hans,
gamall nemandi Bachs. Að sögn
mun greifinn hafa beðið Bach um
að semja handa sér blíðleg og
skemmtileg lög, sem hjálpað gætu
honum að þreyja langar andvöku-
nætur við andlega íhugun, en
greifinn þjáðist af svefnleysi.
Verkið er of flókið til þess að
unnt sé að gefa tæmandi mynd af
því í stuttu máli, en þetta eru ekki
vögguvísur eða nætuf-ljóð í venju-
legri merkingu.
En að margslunginni samsetn-
„Dæmið vægast sagt
andstyggilega flókið“
Spjallað yíö Ágúst Sverri Egilsson, sem vakti athygli fyrir
einfalda lausn á flóknu dæmi á Ólympíuleikunum í stærðfræði
Tveir ungir Islendingar, þeir Ágúst Sverrir Egilsson og Hákon Guðbjarts-
son, voru fulltrúar fslands i Ólympíuleikunum f stærðfræði, sem haldnir
voru í Jousta í Finniandi ekki alls fyrir löngu. Voru þáttakendur á leikunum
209 stærðfræðisnillingar, fri 38 löndum, sem allir ittu það sameiginlegt að
hafa ekki enn nið tvítugsaldri.
„Þetta var alveg hreint stór-
kostleg ferð,“ sagði Ágúst er hann
var inntur eftir því hvernig gengið
hefði. „Við nutum gestrisni Finn-
anna í hálfan mánuð en keppnin
sjálf tók aðeins tvo daga. Byggðist
hún upp á flóknum dæmum og
verkefnum, sem við áttum að
leysa, og held ég að okkur félögun-
um hafi gengið bara þokkalega. Af
Norðurlandaþjóðunum urðum við
í öðru sæti. Voru Svíarnir einu
Skandinavarnir sem náðu betri
árangri en við,“ sagði hann.
Ágúst Sverrir, sem stundar nám
við Menntaskólann í Reykjavík,
vakti athygli á mótinu fyrir ein-
falda lausn sína á afar flóknu
dæmi, sem fæstir réðu við. „Þetta
umrædda dæmi kom frá Rússum
og var vægast sagt andstyggilega
snúið,“ sagði Ágúst er hann var
spurður nánar um þetta atriði. Þó
tókst einstaka keppanda að ráða
fram úr því með tiltölulega ein-
faldri aðferð. Var Ágúst einn af
þeim. Undruðust dómararnir það
mjög hvernig þeir sneru sig út úr
gildrunni.
Sigurvegarar i einstaklings-
keppninni voru tveir piltar, annar
frá Ungverjalandi, hinn frá Rúm-
eníu. Liðin sem fóru með sigur af
hólmi komu hins vegar frá Ung-
verjalandi og Bandaríkjunum.
Kvað Ágúst austantjaldsrikin
hafa átt æði sterka fulltrúa á leik-
unum en auk þeirra hafi t.d.
Bandaríkjamönnum, Belgíu-
mönnum og Hollendingum gengið
vel.
Áðspurður um hlutfall kvenna á
mótinu sagði Ágúst að af kepp-
endunum 209 hafi fulltrúar kven-