Morgunblaðið - 11.09.1985, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. SEPTEMBER 1985
Þegar Ealing sleit
barnsskónum
Myndbönd
Árni Þórarinsson
Barna- og unglingamyndin
breska Hue and Cry lætur ekki
mikið yfir sér í hillum þeirra
reykvísku myndbandaleiga
cem bjóða upp á sýnishorn sí-
gildrar enskrar kvikmynd-
agerðar undir merki EMI-
Videogram. En þegar þessi
mynd var frumsýnd í London í
nöturlegum febrúarmánuði ár-
ið 1947 var henni ekki aðeins
sérlega vel tekið, heldur mark-
aði hún að sumu leyti tíma-
mót. Hún var sólargeisli í
miðju styrjaldarmyrkrinu og
kærkomin afþreying fyrir
hrjáða borgarbúa London,
langþreytta á skömmtunum,
eldsneytiskorti og sprengju-
árásum sem lagt höfði heilu
hverfin í rúst. Hue and Cry gaf
ekki aðeins færi á flótta frá
þessum kringumstæðum; hún
var einnig upphaf hinnar óvið-
jafnanlegu bresku gaman-
myndaMyndir; hefðar sem
kennd er við Ealing-kvik-
myndaverið.
Með Hue and Cry hófst sam-
starf tveggja manna sem áttu
eftir að móta hinar sérvisku-
fullu kómedíur Ealings næsta
áratuginn eða svo, leikstjórans
Charles Crichton og hand-
ritshöfundarins T.E.B. Clarke.
Meðal helstu afurða þessa
samstarfs má nefna The Lav-
ender Hill Mob, sem einnig
fæst hér á myndbandi frá
EMI-Videogram og The Tit-
Alastair Sim { Hue and Cry
„dásamleg fáranleg della“.
field Thunderbolt. Eitt helsta
einkenni Ealing-gamanmynd-
anna var notkun kunnuglegs
bresks umhverfis sem stökk-
brettis yfir í gáskafulla fant-
asíu. í Hue and Cry kemur
þetta einkenni þegar í ljós.
Clarke yrkir giska hefðbundið
strákaævintýri út frá mannlíf-
inu í London á stríðsárunum
og Crichton notar sundur-
sprengd hverfi East End sem
leikmynd fyrir þetta ævintýri.
Fjöldi atriða er þannig heimild
um ástand og útlit borgarinn-
ar.
Hue and Cry er gáskafull
skemmtimynd um knáa stráka
í bófahasar. Ungur piltur með
auðugt ímyndunarafl, leikinn
af Cockney-stjörnunni Harry
Fowler, telur sig hafa komist
að því að eftirlætishasarblaðið
hans sé notað fyrir dulmáls-
sendingar milli félaga bófa-
flokks sem sérhæfir sig í að
stela verðmætum loðfeldum.
Hann og vinir hans eiga í
mesta basli með að sannfæra
hina fullorðnu um þetta, en
það tekst eftir miklar tilfær-
ingar og ævintýri, m.a. fyrir
tilstilli höfundar hasarsagn-
anna sem einn sérkennilegasti
leikari Breta á þessum tíma,
Alastair Sim, túlkar á sinn
makalausa hátt. Myndin endar
með viðamiklu uppgjöri milli
bófanna og gríðarlegs her-
skara unglinga við Thames-á.
Enski gagnrýnandinn C.A.
Lejeune sagði um Hue and Cry
á sínum tíma: „Dásamlega fá-
ránleg della." Enda er hún
gerð löngu áður en hugtakið
„barna- og unglingamynd"
varð að klisju yfir verstu færi-
bandaframleiðsluna frá Holly-
wood.
Stjörnugjöf: Hue and Cry ★★'/2
Myndasmiðurinn
og skósmiðurinn
í fróðlegum sjónvarpsþátt-
um tveimur um breska kvik-
myndagerðarmanninn David
Lean, sem hér voru sýndir fyrir
skömmu, var m.a. skemmtilegt
brot úr einni af eldri myndum
Leans; Charles Laughton Ieik-
ur draugfullan feitan herra-
mann sem skjögrar á eftir enn
fyllra tungli og eltir það milli
rigningarpolla. Þetta var eink-
ar fallega unninn kafli í svart—
hvítu og bar vitni meiri hug-
kvæmni en maður á yfirleitt
að venjast af hálfu þessa ann-
ars vandvirka fagmanns,
Davids Lean. Myndin var Hob-
son’s Choice og svo vill til að
hún er ein af þeim alltof fáu
sígildu bíómyndum sem finna
má á myndböndum hérlendis.
Hún er hér boðin á merki
EMI-Videogram, sem hefur
nokkrar fleiri slíkar myndir á
sínum snældum, til dæmis
Þriðja manninn eftir Carol
Reed sem ég hef áður getið.
Útgáfa þessi er til fyrirmyndar
að því leyti að aftan á spólun-
um er mjög greinargóðar upp-
lýsingar um viðkomandi mynd-
ir, höfunda og leikara, og þeim
skipað í sögulegt samhengi.
Þessar greinargerðir eru ritað-
ar af kunnu fagfóli, eins og t.d.
Alexander Walker, gagnrýn-
anda Evening Standard í Lon-
don.
Hobson’s Choice er byggð á
samnefndum gamanleik eftir
Charles Laughton hér í Uppreisn-
inni á Bounty — rosalegur ofleik-
ur.
Harold Brighouse og hafði
verið kvikmynduð tvívegis áð-
ur þegar Lean tók sig til árið
1954. Hobson er drykkfelldur
ekkill sem rekur stígvéla- og
skóbúð í enskum bæ um alda-
mótin. Hann er karlpungur
hinn mesti og harðstjóri á
heimili sem í versluninni, en
dætur hans þrjár, gjafvaxta og
vel það, lúta vilja hans á báðum
stöðum. Uns breyting verður á:
Elsta dóttirin gerir sér lítið
fyrir og tekur eitt helsta tromp
skóbúðarinnar traustataki,
feiminn og undirgefinn skó-
smið, en mikinn snilling í
meðhöndlun leðurs. Þau rugla
saman reytum sínum og stofna
eigin skóbúð og þá fer nú held-
ur betur að halla undan fæti
hjá hinum drottnunargjarna
Hobson. Hann stendur áður en
yfir lýkur frammi fyrir þeim
afarkostum sem myndin er svo
skírð eftir.
David Lean sviðsetur þessa
einföldu sögu víða mjög vel og
finnur henni hárréttan bernsk-
an tón. Leikmynd, búningar,
myndataka, lýsing og tónlist
eru fyrsta flokks og samvaldir
þættir í heildarmyndinni. En
stundum verður þessi gamla
verkalýðskómedía of inni-
haldsrýr og umbúðamikil.
Charles Laughton í titilhlut-
verkinu yfirleikur rosalega,
þótt ekki sé hann þar með
rosalega fyndinn. Betri eru
Brenda de Banzie og John Mills
í hlutverkum elstu dótturinnar
og hins auðmjúka eiginmanns
hennar. Og nógu margir sjarm-
erandi kaflar gera Hobson’s
Choice þess virði að skoða,
einkum þó tunglatriðið sem
fyrr var nefnd og atriði þar
sem Hobson fær delerium
tremens í rúmi sínu. Þar fær
myndasmiðurinn Lean ágæta
útrás fyrir kúnst sína.
Stjörnugjöf:
Hobson’s Choice **
Kirkjutónleikar
________Tónlist
Jón Ásgeirsson
í tilefni af tónlistarári Evrópu
og alþjóðlegu ári æskunnar bregð-
ur danskur menntaskólakór sér til
fslands, svona rétt um það bil er
skólar eru að hefjast, og heldur
eina þrenna tónleika í Reykjavík
og voru aðrir tónleikarnir helgaðir
kirkjutónlist og haldnir í Háteigs-
kirkju, þar sem öllum „fagnaðar-
látum" hefur verið útrýmt eins og
hverri annarri syndinni. Á efnis-
skrá danska menntaskólakórsins
frá Sant Annæ-skólanum voru verk
eftir Handel, Zadok the Priest,
kaþólsk messa eftir Vaughan-
Williams, tvö fræg kórverk eftir
Bruckner, Ave Maria og Locus iste,
sem flutt var af „Elite-kór“, Maríu
vísu eftir Lewkovitsch, tveir
negrasálmar og Liden Kristin pá
bálet, eftir Bo Holten. Auk þessa
voru þrjú orgelverk, Rhosymedre
eftir Vaughan-Williams, leikið af
Michael Bojesen, sem einnig lék
undir í verki Handels og tvö verk
eftir Bo Grönbech, sem leikin voru
af Claus Vestergaard Jensen.
Auk þess að sjá um undirleik
með kórnum syngja orgelleikarnir
með og hafa auk þess átt hlut að
þjálfun kórsins, ásamt stjórnand-
anum Ebbe Munk. Ekki verður
sagt að orgelleikurinn hafi verið
nokkuð meira en þokkalegur en
söngur kórsins í lögum Bruckners
og í messu Vaughan-Williams var
hins vegar mjög góður. Messan
eftir Vaughan-Williams og verk
Bo Holten voru veigamestu kór-
verkin á þessum kirkjutónleikum
og þar kom einnig fram sem best
geta kórsins til að flytja átaks-
mikla tónlist. Kór Sant Annæ—
menntaskólans er glæsilegur vott-
ur þess hvað gera má ef til þess
er stofnað af einlægni og ætlaður
tími og fjármunir til framkvæmda.
Slíkt listastarf í uppeldi manna
er nú að verða mikil nauðsyn, því
á seinni árum hafa uppeldisfræð-
ingar æ meir hallast á þá skoðun
að listuppeldi geti hamlað gegn
ýmsum öðrum áhrifum er brjóta
niður mótstöðukraft fólks gegn
æsingi og spennu. Þeir sem trúa
mest á listiðju til sáluhjálpar,
halda því jafnvel fram, að ýmis
fagurfræðileg atriði eigi margt
sammerkt með þáttum eins og
réttlætiskennd, siðgæði og samúð,
auk þess að vera mönnum dýrmæt
leið til að tjá það sem ekki verður
útfært með orðum en á sér stöðu
djúpt í sálarlífi fólks. Heimsókn
Sant Annæ-menntaskólans vekur
upp þá spurningu hvort ekki væri
tímabært að huga að stofnun
framhaldsskóla hér á landi þar
sem listir almennt væru iðkaðar
samhliða almennu grunnnámi. Vel
er hægt að hugsa sér áhrif skóla,
sem hefði innan sinna vébanda
leiklistardeild, bókmenntadeild,
myndlistardeild, tónlistardeild og
danslistardeild, er gæti á hverju
ári tekið þátt í ýmsum merkum
atburðum í listsköpun þjóðarinnar
og útskrifaði listastúdenta, sem
ekki endilega þyrftu að fara í
framhaldsnám í listum, heldur
hefðu sitt listuppeldi sem viðbót
við almenna menntun sína.
Decameron
Bókmenntir
Siglaugur Brynleifsson
Giovanni Boccaccio: The Decamer-
on. Translated by Mark Musa and
Peter Bondanella. W.W. Norton &
Company. New York — London
1983.
Deca — tíu og hemera — dagur.
Tídægra skrifuð á árunum
1351—1353. „Ég ætla að segja eitt
hundrað sögur, ævintýri, dæmi-
sögur eða sagnir, eða hvað svo sem
þér teljið henta að nefna þessar
samantektir, sem voru sagðar á
tíu dögum af sjö ágætum hefð-
armeyjum og þremur ungum
mönnum, sem áttu með sér félags-
skap í þeim dögum þegar plágan
geisaði. Ég mun einnig fella inn í
frásagnirnar kvæði sem sungin
voru til skemmtunar þessum hefð-
armeyjum ... “
Þessar eitt hundrað sögur urðu
tilefni til frekari frásagna, síðar
einnig urðu þær kveikja leikrita,
söngleikja og málverka.
Þýðandinn, Mark Musa, hefur
áður þýtt Komedíu Dantes o.fl. rit.
Hann leitast við að ná stílsmáta
Boccaccios, sem ýmsir þýðendur
hafa brotið upp í stuttar setn-
ingar, í stað þess að láta hinar
löngu og oft slungnu setningar
halda sér, eins og Musa leggur
áherslu á að haldist í þýðingunni.
Á þennan hátt verður ritið e.t.v.
torlesnara nútímalesendum, sem
búa við knappan tíma og eru mót-
aðir af hraða og tímanýtingu, en
verk Boccaccios kemur betur til
skila eins og Musa vinnur það.
Musa kemur einnig til skila orða-
leikjum og tvíræðni höfundar og
þessum geislandi húmor, sem á
sér fáa líka.
Þessi þýðing er sú fyrsta á
ensku, sem þýdd er eftir útgáfu
Vittore Branca, sem er talin taka
fyrri útgáfum fram um uppruna-
legan texta höfundar. Þessi útgáfa
var gefin út af Academia della
Crusca og endurprentuð sama ár,
1975 af Mondadori í Mílanó. Þessi
þýðing er því um sumt nokkuð
frábrugðin eldri þýðingum, styðst
við upprunalegri gerð ítalska text-
ans. M.a. var sólarhringnum ekki
skipt niður í klukkustundatal, eins
og nú gerist. Tíminn var mældur í
eyktum og þá farið eftir kirkju-
legum venjum, eyktirnar töldum
sjö, ákveðið bænaform hæfði
hverri eykst. Samsvarandi siðir
tíðkuðust hér á landi fyrrum,
eyktirnar hér voru átta, ótta, mið-
ur morgunn, dagmál, miðdegi,
nón, miður aftann, náttmál, mið-
nætti.
Þetta tímatal fellur betur að
textanum. Textaskýringar eru
nokkrar, en eins og þýðandinn
segir í formála er ætlunin að gefa
út sérstakt rit með skýringum og
athugagreinum með Decameron
síðar.
Giovanni Boccaccio fæddist í
Flórenz 1313 og lést þar 1375.
Hann stóð í ferðalögum sem
sendifulltrúi borgar sinnar og
starfaði sem verslunarfulltrúi.
Hann var náinn vinur Petrarca og
setti saman ýmis rit, langfræg-
asta rit hans er Decameron.