Morgunblaðið - 11.09.1985, Blaðsíða 32

32
MORGÚNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR11. SEPTEMBER 1986
Af minnisblööum myndverkasmiós V
— eftir Braga
Ásgeirsson
Kmilio Vedova teiknar í sand árið 1952
egar ég ákvað að ieggja í
þessa hröðu ferð á milli
nokkurra borga í Evrópu, þótti
mér mestu varða að nota tímann
vel. Ferðast í svefnvagni um nætur
og nota tímann á daginn til skoð-
unar á hverjum stað. Því settist ég
niður eitt kvöldið og skipulagði
ferðina út í ystu æsar og aldrei
hafði ég gengið nákvæmar til verks
á því sviði.
Það voru miklar annir á litógraf-
íska verkstæðinu þessa daga,
starfsliðið var að fara í sumarfrí
og miklu þurfti að koma í verk.
Því var það, að ég lét panta ferðina
í gegnum síma og eftir nákvæmum
fyrirmælum mínum. í fyrsta og
síðasta skipti hét ég sjálfum mér,
er ég leit útkomuna, því að margt
var öfugt við það, sem ég hafði
beðið um og svo kyrfilega ritað
niður. Fékk farmiða og gögn send
í pósti á verkstæðið, og er þau
bárust mér, var of seint að breyta
til, því að helgarlokun var hafin.
A mikilvægustu áföngum ferð-
arinnar var mér ætlað að ferðast
að degi til, og þar með tapaði ég
tveimur dýrmætum dögum og full-
komiega að ástæðulausu, eftir því
sem ég síðar sannreyndi. Þetta
olli því, að ég missti af tveimur
mikilvægum sýningum í Feneyj-
um, sem ég vissi þó ekkert um í
upphafi fararinnar og ekki fyrr en
dvöl minni þar var að ljúka. Voru
það sýning á fjársjóðum Faraó-
anna ásamt viðamikilli sýningu á
Vínarskólanum í Palazzo Grassi.
Hina síðasttöldu hefði ég umfram
allt viljað sjá, því að þó ég þekki
Vínarskólann vel, hef ég ekki séð
ýkja mikið af frumverkum lista-
mannanna. En hér gat ég engu
breytt, áætlunina varð að halda,
og þegar menn eru ekki með Visa—
kort upp á vasann, er útilokað að
taka áhættu nema með ófyrirsjá-
anlegum afleiðingum — einkum á
þessum árstíma, er túrhestarnir
flæða yfir Evrópu líkast engi-
sprettusvermi.
En eins og sagt hefur verið, þá
fær maður jafnan eitthvað til baka
fyrir það, sem maður missir, og
það átti eftir að sannast fagurlega
í þessu tilfelli. Ég hafði ekki farið
þessa leið frá Munchen til Feneyja
um Brennero-skarðið að degi til
áður, og nú naut ég náttúrufegurð-
arinnar ríkulega. Veður var hið
fegursta, skyggni mjög gott og
miðsumarfegurðin mögnuð i Ölp-
unum. Til Feneyja kom ég síðdegis
og dreif mig strax á hótelið, sem
reyndist vera í næsta nágrenni við
Markúsartorg og bar fagra nafnið
Hotel Ala. Drjúgur spölur var frá
aðaljárnbrautarstöðinni að hótel-
inu, og áætlunarbáturinn „Vapor-
ettan", sem ferjaði fólkið um aðal-
síkið „Canal Grande", var troðfull.
Er ég hafði komið mér fyrir á
þilfarinu, lenti ég óvænt í því að
vera beðinn um að líta eftir far-
angri einhverra roskinna túrhesta,
er fengu sæti inni, og varð ég mjög
hlessa á því mikla trausti, því að
nóg er um þjófana. En það er góð
tilfinning að öðlast þannig traust
bláókunnugs fólks á ferðalögum,
og þetta var ekki í fyrsta skipti.
Það merkilega skeði svo, að við
fórum af á sama bryggjuhaus og
ekki nóg með það, heldur gistum
á sama hótelinu! En ekki sá ég
meira af þessu fólki og sé víst
aldrei.
Herbergið, sem mér var úthlut-
að, reyndist prýðilegt, og dreif ég
mig umsvifalaust í bað, skipti um
föt og skó og hélt síðan á Markús-
artorgið til að athuga um opnun-
artíma mikillar sýningar á verkum
hins nafntogaða innfædda málara,
Emilio Vedova (f. 1919). Sýningin
var haldin á vegum menningar-
máiaráðuneytis borgarinnar og
spannaði nær 50 ára feril hins sér-
stæða nútímamálara, er getið
hefur sér alþjóðlegs orðstirs, fyrir
kröftuga og skapmikla beitingu
verkfæranna. Hann hefur verið
„villtur" málari í áratugi, og þessi
sýning opnaði augu fjölmargra
fyrir sérstöðu hans og styrk.
Vedova hefur þannig verið end-
uruppgötvaður sem ofsafengnari
öllum ofsafengnum, svo sem það
heitir í listtímaritum núna —
uppgötvaður af umheiminum,
þrjátíu árum eftir að við Guð-
mundur Erró sannfærðumst um
ágæti hans sem málara. Hann var
raunar frægur þá og hlaut meira
að segja æðstu verðlaun Fen-
eyjabiennalsins einróma árið 1960.
En svo kom Poppið og síðan hug-
myndafræðilega listin, „konzept-
ið“, og það þótti ófínt á þeim árum
að munda pensilinn. Gengi Vedova
minnkaði og listaverkakaupmenn
riftu samningum við hann. Hér
átti listamaðurinn sjálfur nokkra
sök á því, hvernig fór, því að hann
reyndi að endurnýja sig með ýms-
um „vafasömum" tilraunum, eins
og fleiri málarar gerðu á þessum
árum. En í dag þykja þessar til-
raunir ekki lengur vafasamar, þótt
hann sé vafalítið sterkastur í mál-
verkinu.
Emilio Vedova var um margt
undrabarn fyrir teiknileikni og
næmt litaskyn — en undrabarn í
skugganum, eins og það heitir, því
að menn eru að uppgötva þessar
staðreyndir fyrst núna. Hann
('laudio Parmiggiani, Ítalíu: Al-
chimia 1980
gerði glæsilegar „arkitektónískar"
myndir af kirkjuhvelfingum á
unga aldri og var þá m.a. inn-
blásinn af Tintoretto og öðrum
Feneyjamálurum. Hjartað tók
viðbragð, er ég uppgötvaði, að sýn-
ingin var opin til klukkan tíu um
kvöldið, og ég ákvað að halda fyrst
á „Trattoríu“ (matsölustað) til að
vera vel búinn eldsneyti, er hin
mikla sýning skyldi skoðuð.
Ég fékk frábæra þjónustu af
eiganda troðfulls veitingastaðar
nokkurs, er ég vissi af fyrri reynslu
að mætti treysta um góða spag-
hettirétti. Þetta var gerðarleg
valkyrja, sem töfraði fram lítið
borð á góðum stað, þar sem ég
mátti sitja einn og óáreittur. Kát-
legt atvik kom fyrir á veitinga-
staðnum, en slík atvik endurtaka
sig í einhverri mynd í nær hvert
skipti, er maður sækir Ítalíu heim.
Það vill eðlilega fara svo, að
ferðalöngum gengur sumum
brösulega að umreikna hinar háu
tölur lírunnar. Ameríkönum og
Þjóðverjum, sem vanir eru að
borga nokkra dollara eða mörk
fyrir almenna máltíð, bregður í
brún, er þeir skyndilega eiga að
punga út tugþúsundir líra fyrir
eina litla máltíð. Halda að verið
sé að svindla á þeim — sem sjaldn-
ast er raunin á veitingastöðum,
þótt slíkt sé ekki útilokað frekar
en annars staðar.
Við næsta borð sátu roskin hjón
með stálpaðri dóttur sinni, og er
reikningurinn kom á borðið, sót-
LA BIENNALE Dl
VENEZIA
ESPOSIZIONE
INTERNAZIONALE
D‘ARTE 1984
KRISTJÁN DAVÍÐSSON.
SE2IONF. ISLANDESE
roðnaði maðurinn og bjó sig undir
að kvarta. Eiginkonan var engan
veginn með á nótunum og þóttist
ég sjá, að hún sagði eitthvað á þá
leið: „byrjir þú einu sinni enn, er
ég farin“. Karlinn lét sér ekki
segjast og kallaði á þjóninn, en
konan rauk út i fússi. Þjónninn
var hinn alúðlegasti og var lengi
að sannfæra manninn um, að
reikningurinn væri réttur, sem
hann og mun hafa verið, því að
karlinn hvarf framlágur á braut.
Það er nóg um slíkar ókeypis leik-
sýningar þarna suðurfrá, og vissu-
lega er það farsælast að setja sig
vel inn í verðgildi lírunnar, um
leið og komið er yfir landamærin.
Það er einnig langbesta ráðið til
að komast hjá og átta sig á prett-
um. Beita kaldri yfirvegun í öllum
málum og leitast við að halda
fullkomnu jafnvægi.
— Sýningin á verkum Emilio
Vedova olli engum vonbrigðum —
henni var vel fyrir komið, og það
var einkar fróðlegt að fylgja þróun
listamannsins frá fyrstu tið og
hvernig hann hefur unnið úr
margvíslegum áhrifum samtíma-
listar, en þó um margt haldið sér-
kennum sínum. Sjálfur lítur
Vedova ekki út fyrir að vera villtur
málari, — hann er hár vexti af
ítala að vera, andlitsdrættirnir í
senn mjúkir og skarpir, og honum
hefur í senn verið líkt við spámann
úr Biblíunni, rússneskan anarkista
og Don Kíkóta. Ég fór rólega af
stað daginn eftir — vissi, að Bienn-
alinn, sem ég var kominn til að
skoða, var ekki opnaður fyrr en
upp úr hádegi. Notaði ég morgun-
inn til að skoða freskur Tintorettos
í Scuola Grandi di San Rocco og
reika um öngstræti og skoða
mannlífið. Að sjálfsögðu er gnótt
listaverka að sjá í borginni, og þó
er hún sjálf vafalítið mesta lista-
verkið, þótt mjög hafi hún sett
ofan um fyrri glæsileik. Borgin er
að grotna niður og fúkkinn berast
víða að vitum manns þrátt fyrir
mikla viðleitni til björgunar, en
það mun kosta gífurlegt fjármagn,
ef takast á að forða henni frá að
sökkva smám saman í hafið.
Styrkja þarf undirstöður hennar
og hreinsa síkin ásamt því að verja
hana fyrir ágangi hafsins. Sorg-
legt að hugsa til þess, að andvirði
nokkurra sprengjuþota eða eld-
flauga með kjarnaoddum mundu
gera hér kraftaverk. En maðurinn
er margfalt dugmeiri og ákafari
yið að finna upp og framleiða tæki
til eyðingar en uppbyggingar.
Feneyjar vekja alltaf upp svo
miklar og fjarrænar kenndir í
brjóstum fólks, og þó er borgin
ekki svipur hjá sjón móts við það,
sem hún var á tímum Canaletto
og Guardi, er máluðu svo undur-
fagrar og sannverðugar myndir af
borginni á öldum áður.
Hér er auðvelt að verða ást-
fanginn, enda blómstrar róman-
tíkin hjá innfæddum sem aðkomn-
um í síkjum, stórum sem smáum,
í hreysum öngstræta og höllum
stórfursta, í kofa sem konungs-
höllum.
Ég fór ekki varhluta af róman-
tíkinni á minni stuttu dvöl og á
leiðinni á Biennalinn í Vaporett-
unni — veðrið var hið fegursta og
báturinn yfirfullur af fólki á leið
á baðströndina Lido di Venezia,
sem svo sannarlega er heimsóknar
virði. En ég tók eina veraldlega
sýningu fram yfir alla rómantík.
Ég þurfti að bíða í klukkustund,
áður en hlið sýningarinnar var
opnað, og notaði tímann til að ráfa
um undursamlega fallegan garð
og fá mér hressingu, rétt í þann
mund er sýningarsvæðið var opn-
að.
Biennalinn í Feneyjum, eða tví-
æringurinn, svo sem sumir vilja
útleggja nafnið, hefur verið við
lýði frá árinu 1897 og telst einn
af meiri háttar myndlistarvið-
burðum í heiminum hverju sinni.