Morgunblaðið - 17.10.1985, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR17. OKTÖBER1985
25
Nóbelsverðlaunin í efnafræði:
Veitt fyrir rannsóknir á
uppbyggingu atómanna
Stokkhólmi, 16. október. AP.
SÆNSKA vísindaakademían tilkynnti í dag að Bandaríkjamennirnir Herbert
A. Hauptmann og Jerome Karle hefðu hreppt Nóbelsverðlaunin í efnafræði
fyrir rannsóknir sínar á sviði atómbyggingar efnis, og þróun aðferða við að
skýrgreina á hvern hátt atóm eru samr«tt.
Hauptmann er 68 ára gamall
prófessor við læknavísindamiðstöð
í Buffalo í New york fylki og
Karle, sem er 67 ára, gegnir pró-
fessorssöðu við rannsóknarstofn-
un bandaríska sjóhersins í Wash-
ingtonborg.
Fengu þeir verðlaunin fyrir af-
rakstur starfs síns, en fyrir niður-
stöður tvímenninganna er kleift
að framleiða tæki, sem með til-
komu tölvunnar eru handhæg til
skýrgreiningar uppbyggingar
mólikúla, bæði í lífrænni og ólíf-
rænni efnafræði, ekki síst innan
þeirrar greinar efnafræðinnar,
sem lýtur að náttúrulegum efnum.
Til skýrgreingingar á samsetn-
ingu atóma þarf að kalla fram
þrívíða mynd af innviðum þess.
Á myndinni er fjöldi elektróna
innan atómsins kortlagður, og eru
þær flestar við kjarna atómsins.
Vísindamenn verða einnig að vita
hver afstaða bylgja þeirra, sem
elektrónurnar senda frá sér, er
innbyrðis, en hún brenglast eftir
því sem elektrónurnar eru fleiri.
Tvímenningarnir hafa sett þessa
afstöðu og brenglun hennar upp í
jöfnu og fundið aðferð til að leysa
hana.
í tilkynningu sænsku vísinda-
akademíunnar sagði að uppgötv-
anir Hauptmanns og Karle kæmu
að góðum notum í rannsóknum á
sviði lífrænna efnaferla. Þá væri
einnig unnt að rannsaka viðbrögð
efna í sjálfu mólikúlinu og athuga
á hvern hátt bygging atóms tekur
breytingum við breytt skilyrði.
„Áfrakstur starfs þeirra hefur
þegar haft mikil áhrif innan efna-
fræðinnar og eiga þau ugglaust
eftir að aukast hér eftir,“ sagði enn
fremur þegar tilkynnt var að
Hauptmann og Karle hefðu hlotið
verðlaunin.
Sjálfir eru þeir ekki efnafræð-
ingar, heldur eðlisfræðingar.
Hauptmann og Karle lögðu megin-
drög að aðferð sinni á árunum
1950 til ’56 og hefur hún síðan
verið notuð við gerð mörghundruð
lyfja.
AP/Simamynd
Tilkynnt var í dag að Jerome Karle (til vinstri) og Herbert A. Hauptman
fengju Nóbelsverðlaunin í efnafræði.
Holland:
Rússar vilja hafnar-
aðstöðu fyrir fiskiskip
Delfzijl, Hollandi, 16. október. AP.
MÖGULEIKAR á hafnaraðstöðu
fyrir fiskveiðiflota Sovétmanna í
Norður-Atlantshafi í Hollandi eru til
umræðu milli sovéskra yfirvalda og
son hafi iðulega sagt henni frá
umræðum á ríkisstjórnarfundum
um gang styrjaldarinnar og skýrt
henni frá viðbrögðum einstakra
ráðherra við þróun mála.
Sara Keays
Bretland:
Rannsókn vegna full-
yrðinga Söru Keays
London, 16. október. AP.
SAKSÓKNAREMBÆTTIÐ á Bretlandseyjum hefur farið fram á það við
bresku lögregluna að hún rannsaki fullyrðingar sem fram koma í bók Söru
Keays, barnsmóður fyrrum viðskiptaráðherra í Bretlandi, Cesil Parkinson,
varðandi það að hann hafi trúað henni fyrir ríkisleyndarmálum á tímum
Falklandseyjastríðsins.
Parkinson varð að segja af sér
embætti viðskiptaráðherra síðari
hluta árs 1983, eftir að barnsmóðir
hans, sem þá var þunguð, ásakaði
hann fyrir að ganga á bak orða
sinna, en hann átti að hafa heitið
því að skilja við konu sína og gift-
ast henni. Parkinson, sem ennþá
situr á þingi, vildi ekkert láta hafa
eftir sér um rannsóknina.
í bókinni segir Keays að Parkin-
Búlgarir
virða ekki sér-
kenni minni-
hluta Tyrkja
Kúdapext, llngverjalandi, 16. október. AP.
TYRKIR ásökuðu Búlgari fyrir að
ofsækja minnihlutahóp Tyrkja í
Búlgaríu og sögðu að gagnkvæm
samskipti ríkjanna myndu skaðast
ef ekki yrði breyting á. Þetta kom
fram á sex vikna menningarmála-
ráðstefnu 35 þjóða sem hófst í gær,
en ráðstefnan er haldin í framhaldi
af Helsinki fundinum svonefnda,
sem var í Finnlandi fyrir 10 árum og
setti ríkjum Evrópu markmið er
varða öryggismál, afvopnun, mann-
réttindi, efnhagssamvinnu, menn-
ingarmál og fleira.
Talsmaður tyrknesku sendi-
nefndarinnar sagði að Búlgarir
reyndu að eyðileggja sérkenni
tyrkneska minnihlutans og sagði
að meðan svo væri, gætu sam-
skipti ríkjanna ekki batnað. Tyrk-
ir hafa æ ofan í æ mótmælt stefnu
Búlgara í málum er varða tyrkn-
eska minnihlutann á undanförnu
ári, en Búlgarir neita öllum sak-
argiftum í þessum efnum. Málið
hefur einnig verið til umræðu á
þingi UNESCO í Sofíu í Búlgaríu.
Fregnir frá Búlgaríu herma að
Tyrkir hafi verið neyddir til að
taka upp slavnesk nöfn og láta af
Múhameðstrú sinni og hefur and-
staða hinna rúmlega 900 þúsund
Tyrkja sem búa í Búlgaríu við
þessar fyrirætlanir valdið nokkr-
um dauðsföllum að sögn, en það
hefur ekki fengist staðfest.
hafnaryfirvalda í Eemshaven. Sov-
étmenn myndu geta affermt skip sín
í höfninni og aflað sér þar nýrra
birgða. Ekki er Ijóst ennþá um hve
mörg skip yrði að ræða, en í síðustu
viku fór viðræðunefnd frá Hollandi
til Leningrad, þar sem hún átti við-
ræður við aðstoðarsjávarútvegsráð-
herra Sovétríkjanna, Yuri N. Bystrov
og yfirmann fiskveiðiflota Sovétríkj-
Þá hafa Sovétmenn latið í ljósi
áhuga á að fá tækniaðstoð Hol-
lendinga til að koma upp sams
konar hafnaraðstöðu í einhverri
Eystrasaltshöfn Sovétríkjanna og
er víða í höfnum í Hollandi. Tals-
maður Hollendinga í viðræðunum
sagði að þeim yrði haldið áfram
síðar á þessu ári og hann byggist
við að Sovétmenn myndu gera
nánari grein fyrir þeirri þjónustu
sem þeir óskuðu eftir í upphafi
næsta árs.
Talsmaður hins íhaldssama
Kristilega flokks í Hollandi, sem
sækir stóran hluta fylgis síns til
sjávarþorpa í Hollandi segist and-
vígur þessum fyrirætlunum og
segir þær geta skapað hollenskum
fiskimönnum alvarleg vandamál.
Hollenskir fiskimenn eru margir
hverjir búnir með þann fiskveiði-
kvóta sem Evrópubandalagið út-
hlutaði þeim á þessu ári og varaði
talsmaöurinn við því að veita Sov-
étmönnum einhverja aðstöðu, en
þeir eru ekki bundnir af kvóta
Evrópuband&lagsins. Þá benti
hann á að fengju Sovétmenn að-
stöðu í höfninni í Eemshaven gæti
það valdið því að Atlantshafs-
bandalagsríkin hættu að nota
hana, en hergögn og vistir til hers
Bandaríkjanna í Vestur-Þýska-
landi hafa farið í talsverðu magni
í gegnum höfnina að hans sögn, þó
talsmaður varnarmálaráðuneytis
Hollands andmæli því og segi það
einungis tvisvar sinnum hafa
gerst. Hergögnum hafi síðast ver-
ið skipað upp í höfninni i júlí á
síðastliðnu ári.
Ayy2&
yp&'P