Morgunblaðið - 17.10.1985, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR17. OKTÓBER1985
Minning:
Sigurgeir Falsson
frá Bolungavík
Fæddur 10. janúar 1906
Dáinn 10. október 1985
Síðasta sumar hér suðvestan-
lands var sólríkt og hlýtt, mildir
vindar og ylríkir blésu hóflega,
gróður allur grózkumeiri en áður,
og ein öldruð vinkona Sigurgeirs
sáluga vestur í Bolungavík, Guð-
laug frá Sólvangi, orti svo um sól-
ríkt sumar þar vestra:
„Sólin kyndir klakatind,
kætist vindabragur.
Dregur í skyndi dýrðarmynd
dagur yndisfagur."
En sumardýrðin stendur sjald-
an lengi, við lútum öll lögmálum
náttúrunnar, sem kveða svo á um,
að eftir sumar og sólbjartan dag
færist haustið yfir, kvöldskugg-
arnir lengjast og sól hefur brugðið
sumri. Lauf trjánna taka á sig
undurfallega liti, rauöa, brúna og
gula, og þegar vindar blása fjúka
laufin af trjánum, hvirflast hátt í
loft upp og falla svo til jarðar,
þaðan sem þau komu, líkt og allar
aðrar lífverur, sbr.: „Af moldu
ertu kominn, að moldu skaltu aft-
ur verða." Eftir standa aðeins sí-
græn barrtén og gleðja augað all-
an veturinn.
★
Það var fimmtudaginn í fyrri
viku að síminn hringdi. Helgi
Vigfússon var í símanum og sagði:
„Hann frændi minn, Sigurgeir
Falsson, kvaddi í nótt. Hann hafði
beðið mig að láta ykkur hjónin
vita einna fyrst allra, ef til þessar-
ar stundar kæmi.“
Dánarfregnin kom mér ekki
beinlínis á óvart. Sigurgeir var
orðinn aldraður maður, hefði orð-
ið áttræður 10. janúar á næsta ári
og heilsan farin að gefa sig. En
fregnin var mér færð svo mildi-
lega, að mér fannst eins og ég
heyrði klukknahljóm í fjarska,
eins og verið væri að hringja inn
til helgra tíða.
„Heyr klukknanna hljóð í kveldsins þögn.
Það kallar mér þungt í eyra
og sker eins og glamur geira.
í húminu tala heilög rögn
í hljómum frá liðnum dögum,
sem gleymdust úr söngvum og sögum.”
(Jón Magnússon).
★
En hver var hann svo þessi
vammlausi halur, sem við kveðj-
um í dag?
Sigurgeir Falsson fæddist hinn
10. janúar 1906 í Barðsvík í
Grunnavíkurhreppi. Foreldrar
hans voru hjónin Júdith Kristín
Kristjánsdóttir, fædd 27. apríl
1867, dáin 12. janúar 1906, og Fal-
ur Jakobsson, bóndi í Barðsvík og
bátasmíðameistari þar og í Bol-
ungavík, fæddur 1. nóvember 1872,
dáinn 12. desember 1936.
Sigurgeir var yngstur barna
foreldra sinna og svo sem sjá má
að ofan rr.issir hann móðir sína
aðeins tveggja daga gamall, og
varð nú hart i ári hjá heimilisföð-
urnum.
Sigurgeiri var komið í fóstur til
hjónanna á Horni, Elínar Bær-
ingsdóttur, dáin 2. febrúar 1916,
og Guðmundar Kristjánssonar,
bónda þar, dáinn 7. maí 1925. Og
þarna úti við yzta haf elst Sigur-
geir upp í góðu yfirlæti, því að
Elín og Guðmundur voru einstök
mannkostahjón og hafa vafalítið
farið varfærnum höndum um fóst-
ursoninn unga.
Fósturmóðurin deyr samt
stuttu eftir að Sigurgeir nær 10
ára aldri. Hann hefur áreiðanlega
verið dugnaðardrengur, ef hann
hefur eitthvað líkst i uppvextinum
þeim dugnaðarmanni, sem hann
varð á seinni árum.
Ekki hefur það spillt ánægjunni
fyrir ungu náttúrubarni, að á
Horni gengur sólin ekki undir
sjóndeildarhring í langan tíma á
sumrin. Þá hefur ríkt sól í sinni og
sól í sálu hans hjá þessu góða
fólki. Áður en fósturfaðir hans
feliur frá, 1925, er Sigurgeir kom-
inn í nám í Gagnfræðaskólanum á
Akureyri og lauk þaðan prófi árið
1926.
Og Sigurgeir lætur ekki þar við
sitja heldur fer nú tií Reykjavíkur
og sest í Samvinnuskólann og lýk-
ur þaðan prófi árið 1930 undir
frábærri skólastjórn Jónasar frá
Hriflu.
★
Áður en lengra er haldið að lýsa
lífshlaupi Sigurgeirs og vináttu
okkar vestur í Bolungavík frá 1953
og þar til Sigurgeir flyzt alfarinn
til Reykjavíkur langar mig að
segja frá systkinum Sigurgeirs.
Svo sem fyrr segir var Sigurgeir
yngstur systkina sinna, en elztur
var fósturbróðirinn:
1) Þórarinn Sigfússon, fæddur
4. desember 1890, dáinn 11. sept-
ember 1916.
2) Mildríður, fædd 16. mars
1895. Átti fyrst Jón Elíasson, sjó-
mann í Bolungavík, en síðar Vig-
fús Jóhannesson, verkstjóra í
Kveldúlfi.
3) Jakob, bóndi og bátasmiður í
Kvíum í Grunnavíkurhreppi,
fæddur 8. maí 1897. Átti Guð-
björgu Jónsdóttur.
4) Sigmundur, fæddur 14. sept-
ember 1899, dáinn 14. mars 1979,
bátasmiður í Bolungavík og síðar
á ísafirði. Átti Rögnu Jónsdóttur.
5) Gunnvör Rósa, fædd 26. maí
1902, bústýra bróður síns, Sigur-
geirs.
★
Að loknu prófi úr Samvinnu-
skólanum gerist Sigurgeir harð-
fiskframleiðandi og kaupmaður í
Bolungavík til ársins 1957. hann
átti vandaða hjalla hátt ofan við
byggð, neðan til við Upsirnar í
Traðarhyrnu, og þar rétt austan
við var frægt örnefni: Morðingja-
mýri.
Kynni okkar Sigurgeirs hófust
strax og ég kom til Bolungavíkur,
sem lögreglustjóri i nóvember
1953.
Faðir minn, Sigurbjörn í Vísi,
hafði átt við Sigurgeir heilladrjúg
viðskipti, keypti nær alla fram-
leiðslu Sigurgeirs um tíma og
viðskiptin höfðu gengið snurðu-
laust og í vinskap, en þeir höfðu
sjálfir aldrei hitzt fyrr en faðir
minn kom til mín í heimsókn og
urðu þá fagnaðarfundir með Sig-
urbirni og Sigurgeiri.
Svo kom annað til, sem batt
okkur Sigurgeir strax saman
traustum böndum, að embættis-
bústaður minn var raunar í Fals-
húsi, því að faðir Sigurgeirs hafði
byggt húsið og Sigurgeir búið í því
í mörg ár.
Árið 1954 stofnuðum við nokkur
músíkklúbb þar vestra, lékum
klassíska músík, lásum upp ævi-
atriði tónskáldanna, ljóð og sögur.
Þetta var fámennur klúbbur, en
fjarskalega ánægjulegur. í þessum
klúbbi vorum við Sigurgeir báðir.
Sigurgeir átti forkunnargóðan
jeppa og fórum við hjónin margar
ferðir í þeim bíl áður en við eign-
uðumst okkar eigið ökutæki. Þótti
okkur ákaflega gott að ferðast
með Sigurgeiri um hinn hættulega
óshlíðarveg, eða yfir snarbrattar
heiðarnar yfir á næstu firði, en
Sigurgeir var með afbrigðum gæt-
inn og traustur bílstjóri.
í riti Jens Níelssonar kennara:
„Heima i Bolungavík”, í 9. heftinu,
sem út kom í apríl 1954, standa
þessi orð í grein eftir Finnboga
Bernódusson: „Saga vélbátanna í
Bolungavík, 1900—1950:
„Sigurgeir Falsson herðir fisk
og mun sízt framleiða minnj harð-
fisk en þeir Einar Guðfinnsson og
Bjarni Eiríksson. Sigurgeir á
stærstu og beztu harðfiskhjalla í
Bolungavík, og kaupir mikinn fisk,
allt í herzlu."
Við þetta mætti bæta, að vöru-
vöndun á harðfiskinum hjá Sigur-
geiri var slík að til fyrirmyndar
var, það var líkt og hann nostraði
við hvern fisk, hvort sem var ýsa,
lúða eða steinbítur. Harðfiskur
frá Sigurgeiri var landsfrægur
fyrir gæöi.
Ekki tel ég nokkurn vafa á, að
Sigurgeir hefur eitthvað aðstoðað
föður sinn og bróður við bátasmíð-
ar niðri á Mölunum. Finnbogi
Bernódusson skrifar um þróun
vélbáta í Bolungavík, í áðurnefnt
rit: „Heima í Bolungavík", 11.
heftið, janúar 1955. Þar standa
þessi orð: „Þessa báta smíðaði Fal-
ur Jakobsson fyrir 1930. Fyrst
Gissur hvíta, næst Vigra, þá
Hauk, Harald, Tóta og Fræg, sem
var stærstur þessara báta. Þetta
voru allt hinir fríðustu bátar."
Og síðar segir í greininni: „1935
voru smíöaðir á verkstæði Fals
Jakobssonar tveir stærstu bátarn-
ir, sem hann smíðaði, Baldur og
Max. Voru það ungir menn, Guð-
mundur Pétursson og Bernódus
Halldórsson, sem létu smíða þá í
sameign við Einar Guðfinsson."
Þegar svo Sigurgeir flutti loks-
ins til Reykjavíkur vann hann sem
skrifstofumaður hjá Vegagerð
ríkisins og gat sér þar sem annars
staðar hið bezta orð.
★
Sigurgeir kvæntist aldrei og
eignaðist engin börn, en hann var
sérstaklega barngóður og lét sér
annt um börn systkina sinna, og
okkar börnum var hann vinur.
Sú gæfa féll honum í skaut, að
systir hans, Rósa, stóð alia tíð
fyrir heimili hans, fyrst í Falshúsi
við Bakkastíginn, síðan í litla,
snotra húsinu við Aðalstræti og að
siðustu í Ljósheimum 4 í Reykja-
vík. Rósa sýndi ótrúlega fórnfýsi
og kærleika og fyrir umhyggju
sína og elsku við bróður sinn eru
henni færðar þakkir af öllu
venzla- og vinafólki.
Sigurgeir var röskur meðalmað-
ur á hæð, samsvaraði sér vel á
velli, bar alltaf með sér fallegt
svipmót, ævinlega kurteis og
þægilegur í viðmóti. Það spillti í
engu vináttu okkar, þótt hann
fylgdi Framsóknarflokknum að
málum og ég Sjálfstæðisflokkn-
um. Vinátta okkar var hafin yfir
allan flokkaríg, hún tilheyrði hinu
guðlega, sem aldrei neinn fær slit-
ið. Hitt mætti aftur á móti segj-
ast, að ég og við báðir hefðum bet-
ur getað lagt rækt við vináttuna
hin allra síðustu ár.
Og eitthvað hefur farið fram í
undirvitundinni hjá mér því ég
hafði tveimur dögum áður en
Helgi tilkynnir mér andlát Sigur-
geirs skrifað 3 mannanöfn á blað
undir yfirskriftinni: „Þessum má
ekki gleyma." Eitt nafnið var Sig-
urgeir Falsson.
Eg og Dóra færum öllum að-
standendum dýpstu samúðar-
kveðjur og biðjum þeim guðs
blessunnar.
Fari Sigurgeir vinur minn í
friði. „Við hittumst máski hinum
megin, höldum báðir upp sama
veginn. — Það er sagt, að þar sé
vor.“
Friðrik Sigurbjörnsson
„Flýt þér, vinur, í fegra heim
krjúptu að fótum friðarboðans
og fljúgðu á vængjum morgunroðans
meira’ að starfa Guðs um geim.“
Guð hefur séð það móðurbróður
mínum fyrir beztu, að kalla hann
héðan til æðri þjónustu i heimi,
sem býður honum fleiri möguleika
en hið jarðneska svið gjörði, síð-
ustu árin, en langt var sjúkdóms-
stríðið orðið.
Sigurgeir fæddist 10. janúar
1906 í Barðsvík í Grunnavíkur-
hreppi, N-ís. Voru foreldrar hans
hjónin Judith Kristín Kristjáns-
dóttir frá Steinólfsstöðum í Veiði-
leysufirði og Falur Jakobsson
bátasmíðameistari og bóndi í
Barðsvík. Voru þau bæði af mjög
góðum ættum á Vestfjörðum, sem
ekki verða raktar í stuttri grein,
en vísað á heimildir í Sléttu-
hreppsbók.
Sá alvarlegi atburður gerðist,
að amma mín dó við fæðingu Sig-
urgeirs frá eiginmanni og börnum.
Börn afa míns og ömmu minnar
voru þessi:
1. Mildríður Sigríður, f. 1895, hús-
freyja og saumakona síðar í Bol-
ungavík og Reykjavík. Fyrri mað-
ur hennar var Jón Elíasson sjó-
maður í Bolungavík, Magnússonar
útvegsbónda. Jón drukknaði 1925.
Síðari maður Vigfús verkstjóri í
Kveldúlfi Jóhannesson trésmiðs.
2. Jakob Kristinn, f. 1897, bóndi í
Kvíum, Grunnavíkurhreppi og
skipasmiður í Bolungavík með
föður sínum og Sigmundi bróður
sínum síðar á ísafirði. Átti Guð-
björgu Jónsdóttur úr Kvíum bónda
þar Jakobssonar. Hún andaðist
1971.
3. Sigmundur Jón, f. 1899, d. 1979,
skipasmiður í Bolungavik og síðar
á Isafirði. Átti Rögnu Jónsdóttur
frá Seyðisfirði Erlendssonar.
4. Gunnvör Rósa, f. 1902, bústýra
Sigurgeirs.
5. Sigurgeir. 6. Þórarinn Sigfússon,
f. 1890, d. 1916, ókvæntur. Systur-
sonur ömmu minnar og fósturson-
ur hennar og afa.
Var Sigurgeir þá tekinn í fóstur
hjá hjónunum á Horni, frú Elínu
Bæringsdóttur og Guðmundi
Kristjánssyni. Þau hjón voru bæði
náskyld afa og ömmu. ólst hann
þar upp við ástúð þeirra hjóna og
kærleiksríka móðurumhyggju
Elínar. Návist Sigurgeirs við Elínu
var göfgandi á þroskaárum hans
fyrir höfuð og hjarta. Elín andað-
ist 2. febrúar 1916. Lifandi ábyrgð-
artilfinning var einn þeirra miklu
mannkosta, sem mest bar á í lífi
þeirra Elínar og Guðmundar. Dvöl
Sigurgeirs á Horni varð hin
áhrifaríkasta fyrir allan andlegan
þroska hans. Guðmundur andaðist
7. maí 1925. Þau hjón, Elín og
Guðmundur, voru hugþekk hverj-
um góðum manni.
Móðurbróðir minn þakkaði oft
forsjóninni fyrir það, að hann og
systkini hans voru á Hornströnd-
um alin. Sigurgeir minntist oft
síns gæfuhlutskiptis að fá að alast
upp á jafn ágætu heimili og því,
er hann átti á Horni, umvafinn
örmum ástríkis og innilegustu
umönnunar. Sigurgeir minntist oft
hinnar hátignarlegu fegurðar á
Horni. Hann þekkti vel öll örnefni
þar um slóðir og hafði skrásett.
Var það mikils virði. Sigurgeir
þekkti vel hina himnesku ró og
frið Hornstranda, jafnt sem
stormhvin vetrarveðranna. Hver
steinn á þessum slóðum á ótal
kynjasögur, mystik. Sléttuhreppur
og Grunnavíkurhreppur voru
hjartkærir í huga Sigurgeirs og
hann bar virðingu fyrir slóðum
feðra og mæðra „nóttlausa vorald-
ar veröld" norður á Hornströnd-
um.
En afi minn missti aldrei sam-
band við son sinn, þó að hann
flytti búferlum úr Grunnavíkur-
hreppi til Bolungavíkur í Hóls-
hreppi. Afi hvatti son sinn til náms
og fór Sigurgeir í Gagnfræðaskól-
ann á Akureyri og svo á Sam-
vinnuskólann. Að námi loknu sett-
ist Sigurgeir að í Bolungavík og
þar var starfsvettvangurinn til
ársins 1956. Til Reykjavíkur flutti
Sigurgeir 1957.1958 hóf hann störf
hjá Vegamálaskrifstofunni og
vann til sjötugs.
Sigurgeir var mjög samvisku-
samur maður, áhugasamur um allt
það, er hann taldi að til bóta
mætti verða. Hann var einlægur
trúmaður, næmur tilfinningamað-
ur og vandlátur maður mjög bæði
við sjálfan sig og aðra. Frábærlega
mikið snyrtimenni og bar rithönd
hans þar gleggstan vottinn. Þeim,
sem þekktu Sigurgeir, verður það
minnisstæðast, hversu hann var
góður maður og óeigingjarn.
í hópi vina var Sigurgeir hinn
viðræðubezti, skemmtinn og gam-
ansamur, vinsæll. Sigurgeir var
frábærlega tryggur og vinfastur,
þar sem hann tók því. Mjög fjarri
var hann því að vera jábróðir
nokkurs manns, en frumleiki í
hugsun, orðfyndni í framsögu
ásamt skarpri greind og raunsæi,
samfara mikilli hreinskilni og
hispursleysi gerði viðræður hans
ógleymanlegar og hressandi. Sig-
urgeir átti gott safn bóka og las
hann mikið.
Fyrst þegar ég man Sigurgeir,
þá sat ég sem lítill sveinn á kné
hans og hann vafði mig að sér og
sagði mér sögu. Dvaldi ég oft á
heimili þeirra systkina á sumrum,
eftir að Jakob móðurbróðir minn
og Guðbjörg kona hans fluttu úr
Kvíum, Grunnavíkurhreppi, til
fsafjarðar.
Sigurgeir kvæntist aldrei og
eignaðist ekki börn. Rósa systir
hans var bústýra hans og var hún
honum hin tryggasta og hollasta
og hin samhentasta hjálp. Rósa
frænka mín hefur fengið trú-
mennskuna og skylduræknina í
''öggugjöf- Við nánustu ástvinir
Sigurgeirs og Rósu eigum vissu-
lega margs að minnast frá yndis-
legu heimili þeirra í Bolungavík,
gamla heimili afa og móður
minnar og Sigmundar og nú síð-
ustu 28 árin hér í borginni. Margs,
sem við nú viljum þakka af heitu
hjarta og hrærðum hug og ekki
sízt kærleiksríka umönnun hennar
við Sigurgeir í löngu og ströngu
veikindastríði hans. Betri hjúkr-
unarkona af Guðs náð er ekki til
en Rósa og oft var hún sjálf sárlas-
in við að hjúkra honum.
Móðir mín, Jakob og Rósa þakka
bróður sínum samfylgdina jarð-
vistarárin. Göfgi hvíldi yfir sam-
bandi systkinanna allra og einiægt
trúnaðarsamband alla tíð og kær-
leikur. En hvað er fegurra hlutverk
hér í heimi til? Móðir mín trúir
einlæglega tilvist englanna og að
englarnir séu ósýnilegir umhverf-
is, hjálpandi, huggandi, hvetjandi,
aðvarandi. Fjarlægðin milli heim-
anna er ekki mikil. Samstarf
ósýnilegra vina að hlynna að okkur
hér á jarðneska sviðinu er mikið,
má þar benda á hjálparstarf Ein-
ars á Einarsstöðum og frú Mar-
grétar Thorlacius frá Öxnafelli og
fleiri huglækna víðs vegar um allt
land.
Sigurgeir hafði þann göfuga sið
að heilsa hverjum degi og að kvöldi
með tilbeiðslu og bæn til Guðs.
Síðustu árin voru Sigurgeiri mjög
erfið vegna veikinda. Hann þráði
að flytjast yfir landamærin, en
allt til hinnar síðustu stundar hélt
hann andlegri reisn, skilningurinn
frábærlega skarpur, tilfinningarn-
ar djúpar og heitar og viljalíf
þróttmikið. Sigurgeir fékk hægt
andlát miðvikudagsmorguninn 10.
október á heimili sínu.
Ég þakka guði fyrir árin sem ég
naut návistar og samferðar Sigur-
geirs móðurbróður míns, sem var
mikill félagi minn og vinur.
Við nánustu ástvinir Sigurgeirs
sendum honum blessunarkveðjur
í nýrri tilveru. Við munum finnast
aftur. Guð veri með honum.
Helgi Vigfússon
Æviminningar
Arngríms V. Guð-
mundssonar
ÚT ER komin bókin „Æfiminningar
Arngríms V. Guðmundssonar frá
Hesti í Önundarfirði", rituð af hon-
um sjálfum.
„Arngrímur, sem nú er 84 ára,
greinir í bók sinni frá viðburða-
ríkri æfi sinni og margvíslegum
störfum á sjó og landi. Meðal
annars var hann í millilandasigl-
ingum á stríðsárunum síðari."
Dreifingaraðili bókarinnar er
Bókaskemman í Reykjavík og í
fréttatilkynningu segir: Bókin er
52 blaðsíður, fjölrituð hjá Offset-
fjölritun hf.