Morgunblaðið - 15.11.1985, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR15. NÓVEMBER1985
19
Hafnarstræti, fyrsta göngugata 4 Akureyri. Mannlíf i Akureyri hefur tekið 4 sig nýja mynd.
Arkitekt Haraldur V. Haraldsson, í samráði við skipulagsdeild Akureyrarbæjar.
Yfírbyggt torg í miðbæ Seltjarnarneskaupstaðar, sem riðgert er að Ijúka næsta sumar. Arkitekt-
ar Ormar Þór Guðmundsson og Örnólfur Hall.
um árum kynnti Þórður Ben
Sveinsson hugmyndir sínar um
„ylstræti", eða yfirbyggðar og
hitaðar göngugötur, á Kjarv-
alsstöðum. Kanadískir arki-
tektar sem hér voru á ferð fyrir
ári vöktu líka máls á því að
hér væri upplagt að byggja
fir götur, torg, stræti og
arnaleikvelli með gleri eða
plasti og hita þessi svæði með
þeirri orku sem almættið sendi
okkur fyrir lítið neðan úr jörð-
inni. Þannig gætum við fengið
sumarauka í skammdeginu og
sparað okkur dýrar ferðir til
sólarlanda. Glöggt er gests
augað.
Til þessa hefur ekkert sveit-
arfélag hér á landi nema Sel-
tjarnarneskaupstaður viljað
trúa á að þessar hugmyndir
væru raunhæfar og ættu hing-
að fullt erindi. Þar er nú verið
að undirbúa yfirbyggingu
torgs í nýjum miðbæ sem verð-
ur jafnframt fyrsta yfirbyggða
torgið á íslandi.
Margt bendir til þess að
mjög miklar félagslegar breyt-
ingar séu enn að eiga sér stað,
sem fyllsta ástæða er að taka
tillit til við skipulag. Hugsan-
legt er m.a. að mannfjölda-
aukning á höfuðborgarsvæð-
inu stöðvist fljótlega eftir
aldamót og að fjöldi aldraðra
aukist verulega. Líklegt er að
báðar þessar breytingar hafi í
för með sér auknar kröfur um
betra umhverfi sem við getum
notið á hverjum degi og betra
mannlíf.
Þótt mörgum þyki miður að
við skulum vera svo fátæk að
við höfum ekki efni á að eiga
Fjalaköttinn lengur þá er
ennþá margt sem gerir
Reykjavík að óumdeilanlegri
höfuðborg landsins og ennþá
margar góðar hugmyndir sem
hún getur haft forystu um.
Höíundur er arkitekt /skipulags-
fræöingur og er form. landssamtak-
anna Líf og land.
konur Sigurðar miklar myndar-
húsfreyjur og bjuggu honum fag-
urt heimili með rausn og prýði.
Eg kveð vin minn, Sigurð frá
Haukagili, með trega og eftirsjá.
í mínum huga var hann alltaf
skrauteintak af rammþjóðlegum
íslendingi.
Ekkju hans og börnum votta eg
innilega samúð.
Andrés Björnsson
Við Sigurður ræddum æði oft
um aldursmun, mismunandi kyn-
slóðabil og ekki síst hinar ólíku
og margbreytilegu aldursviðmið-
anir eftir því hvar sá sem saman-
burðinn gerði stóð sjálfur á aldri,
og var þá á stundum að við sátum
í bíl Sigurðar í Austurstræti á
góðum degi svo sem eins og mitt
í iðandi mannlífi.
Kynni okkar hófust þegar báðir
voru orðnir fullorðnir menn og fór
vel á með okkur þótt hann væri
þá nær helmingi eldri en ég. Einnig
þótt hann væri þá vinnuveitandi
unnustu minnar og því á þeim tíma
a.m.k. fjarlægari en ella, enda fór
svo að frekar mátti tala um eins
og kæran frænda og vin eða jafnvel
auka tengdaföður.
Vinátta og samgangur milli
heimilis okkar Jóhönnu annars
vegar og þeirra Vilborgar og Sig-
urðar hins vegar stóð um hálfs
annars áratugar skeið og er margs
að minnast og þakka úr þeim
kynnum og samvistum og við Sig-
urð og síðara heimili hans æ síðan.
Sigurður Jónsson, frá Haukagili
fæddist 21. marz 1912 að Haukagili
í Hvítársíðu sonur Jóns Sigurðs-
sonar bónda þar og alþingismanns
og konu hans Hildar Guðmuns-
dóttur. Sigurður stundaði nám við
Reykholtsskóla, og lærði einnig
söðlasmíði 2—3 ár en stofnaði 1939
leðurverkstæði að Víðimel 35, sem
hann rak fyrsta áratuginn sem
aukastarf en sem aðalatvinnu frá
1950, er hann hætti störfum í lög-
reglunni í Reykjavík og ailt til
fyrir 2—3 árum er hann seldi
verkstæðið í hendur syni sínum
og tengdadóttur.
Um leðuriðju Sigurðar má með
sanni segja að hún var alla tíð
rekin af miklum búhyggingum,
framsækni og skörungsskap.
Framleiddi hann og seldi vandaða
vöru og naut trausts allra sinna
viðskiptavina bæði þeim sem að-
föngin seldu og hinna sem fullunna
vöru fengu í hendur.
Sigurður stóð heldur ekki einn
því að 1935 kvæntist hann Vil-
borgu Karelsdóttur hinni ágæt-
ustu mannkostamanneskju, sem
bæði bjó honum og börnum þeirra
tveim glæsilegt heimili og studdi
bónda sinn með ráðum og dáð til
góðra verka. Vilborg lést langt um
aldur fram aðeins sextug að aldri.
Síðari kona Sigurðar er Sigríður
Steingrímsdoftir, sem nú lifir
mann sinn eftir rúmlega hálfs
annars áratugar sambúð, en þeirra
bú var bæði farsælt og gott, Sig-
urði ekki síst er veikindi surfu að
hin síðari árin.
Sigurður átti mörg áhugamál og
var á mörgum sviðum hafsjór fróð-
leiks enda maðurinn fullur áhuga,
lestrarhestur og stálminnugur.
Persónusaga, ættartengsl og
áhrif samtvinnun örlaga, ólíkra og
óskyldra stofna innan rúms og
tíma voru hugleiki viðfangsefni.
Ferðalög og veiðar lax og silungs,
voru einnig mikil áhugamál meðan
tími og heilsa leyfðu, en nú eru
kalsamar haustveiðar í Hvitá saga
ein, og þá einnig langar göngur og
strangar með Stóru-Laxá á fyrstu
árum stangaveiði þar.
Sú íþrótt sem alla tíð stóð hjarta
og huga Sigurðar næst var vísna-
gerð og þó enn frekar vísnasöfnun.
Vafalaust hefur hann átt flest ef
ekki öll met í fjölda þeirra vísna
sem hann safnaði og án efa bjarg-
að oft frá gleymsku og ekki síður
að eiga skráð og tiltæk og kunna
flest tildrög eða formála hverrar
vísu eða kvæðis ef slíkt var til.
Hitt var og með algjörum ólíkind-
um hvað maðurinn kunni af þess-
um vísum ásamt og með formálum.
Það hlýtur að hafa verið heims-
met, allt annað er óhugsandi.
Tvítugur byrjaði Sigurður að
safna vísum og skrá skipulega hjá
sér, rúmlega fertugur er hann
formaður Kvæðamannafélagsins
Iðunnar og siðan i rúm 8 ár, enda
þungavigtarmaður og driffjöður
þar á bæ lengi.
íslendingar allir sem unna
tungu sinni og bókmennta- og
ljóðahefð standa í ómældri þakk-
arskuld við Sigurð Jónsson frá
Haukagili fyrir staðfestu hans við
að safna og halda til haga á skipu-
lagðan hátt ljóðum og lausavísum
sem ella hlutu æði mörg að týnast
á hraðfaraöld og þar með æði stór
hluti þeirrar þjóðarsálar sem er
grunnur framtíðarinnar.
Sigurður var maður meðalhár,
þéttur á velli og svipmikill, en
sviphreinn og einarður svo sem
skapgerð hans stóð til. Vinur var
hann vina sinna, en sáttfús við
sína mótgangsmenn væri sátta
leitað eða þeim færi gefið.
Við leiðarlok er margs að
minnast og þá fyrst að alltof
strjálir urðu nú fundir í hlaupum
hinna síðari ára og var ekki Sig-
urðar sök, en jafnvíst er að lengi
varir í minningunni sá góði dreng-
ur sem eyddi á sinum tima daglega
1—2 tímum á dag frá vinnu sinni
vikum saman að færa lítilli stúlku
lífsbjörg og móðurfaðm, eða hann
sem sagði ungum sveini söguna af
„Kiðhús" svo snilldarlega að aldrei
gleymist þeim sveini né öðrum sem
til heyrðu.
Sigurður Jónsson frá Haukagili
skilur slíkar minningar eftir hjá
þeim sem hann þekktu vel og sakna
nú vinar í stað. Sú minning lifir.
Sigríði konu Sigurðar og ástvin-
um hans öllum, sendum við J6-
hanna samúðarkveðjur.
Einar Birnir
í dag er vinur minn, Sigurður
Jónsson frá Haukagili, til moldar
borinn. Um ættir og uppruna Sig-
urðar er ég heldur fáorður og verða
vísast mér kunnugri menn til að
rekjaættir hans.
Er ég fyrst kynntist Sigurði var
það í gegnum viðskipti hans við
föður minn og er mér löngu
minnisstætt hversu skemmtilegur
og eftirtektarverður mér þótti
hann vera. Þeir félagar Sigurður
og faðir minn áttu sannarlega vel
skap saman og er þeir hittust var
giettnin ávallt í fyrirrúmi. Gerðu
þeir óspart grín hvor að öðrum,
en það var jafnan græskulaust og
kunnu báðir vel að meta glettni
hins. Ekki var það þó eingöngu
kímnin sem gerði þá að svo góðum
vinum, sem raun bar vitni, heldur
og gagnkvæmur áhugi á stangveiði
og veiddu þeir víða saman. Seinna
urðu þeir svo nágrannar í Borgar-
firðinum og varð þá Norðurá
þeirra á. Nokkrum sinnum var ég
með Sigurði í veiðum, enda vildi
hann alls ekkki veiða einn, heldur
hafa félagsskap annarra við veið-
arnar. Margar þessara stunda hafa
orðið mér ógleymanlegar enda
laxveiðin ekki stunduð af þvi ofur-
kappi sem nú þekkist. Væri veiðin
dræm lögðust veiðimenn upp í
brekku og nutu árniðarins og
þeirrar kyrrðar sem jafnan er
honum samfara. Á þessum stund-
um kynntist ég best vísnafróðleik
Sigurðar, en eins og þeir vita sem
gerst til þekkja var hann hafsjór
af fróðleik í þeim efnum. Það bar
ekki ósjaldan við í þessum sam-
ræðum okkar að Sigurður sagði
allt í einu „hefur þú heyrt hana
þessa" og á eftir fylgdi jafnan góð
staka. Oft varð ég þess vísari að
bara eitt „stikkorð" sem hafði
komið upp í viðræðum okkar kom
honum á sporið með stökuna eða
jafnvel heila vísnabálka. Eitt sinn
t.d. reyndum við veiðar sitt hvor-
um megin árinnar í yndislegu
veðri. Lítið var um veiði en því
meira um frábærar vísur. Ég er
þess fullviss að hann hefur í gegn-
um árin eflt áhuga allrar fjöl-
skyldu minnar á vísnakveðskap.
Ævinlega verð ég honum t.d. þakk-
látur fyrir að bjóða mér að koma
þegar góðvinur hans og visnavinur,
Egill Jónasson frá Húsavík, var í
heimsókn hjá þeim hjónum.
Sjálfur var Sigurður vel hag-
mæltur þótt hann flíkaði því lítt
og margar góðar „kannski tvíræð-
ar“ vísur flugu á milli hans og
föður míns í gegnum árin. Mér er
eftirfarandi visa dálítið minnis-
stæð, en þá var Sigurður í boði
föður míns í veiðum og var mun
drýgri við veiðarnar.
„Áinmínerekkisínk
öft á laxinn gjðful
en nú hef ég eignast veiðimink
óðan veiðidjöful."
Þetta kunni Sigurður vel að
meta og sýnir vísan gerla þann tón
sem var í kveðskap milli þessara
góðu vina.
Okkur vinum Sigurðar þótti leitt
að verða vitni að því hve heilsu
hans hrakaði nú hin síðustu ár og
sérstaklega þegar heyrnin fór að
daprast, en þá dró mjög úr sam-
skiptum hans út á við, en hann var
annars maður mjög mannblend-
inn. Ég er hinsvegar sannfærður
um að heldur vildi hann kveðja
þennan heim en að verða sínum
nánustu til byrði. Kona hans, Sig-
ríður, annaðist hann af alúð þar
til hann loks varð að fara á sjúkra-
hús, en þaðan átti hann ekki aftur-
kvæmt. Nú, þegar þessi sómamað-
ur er horfinn yfir móðuna miklu,
veit ég að hann nýtur þess að geta
haldið áfram að miðla öðrum af
vísnafróðleik sinum. í þeirri full-
vissu kveð ég og fjölskylda mín
góðan vin og sendum eiginkonu
hans og börnum okkar innilegustu
samúðarkveðjur.
Kristmann Magnússon
Ung kona kemur til Reykjavíkur
um 1930 að leita sér fjár og frama,
fær leigt herbergi hér í bænum og
stofnar til ævilangrar vináttu við
dóttur húsráðenda. Þannig kynnt-
umst við Sigurður frá Haukagili.
Hin fyrrnefnda var móðir min, hin
síðarnefnda fyrri kona Sigurðar.
Fjölskylda Sigurðar og heimili
var hluti af uppvexti mínum og sá
hluti hefur ekki minnkað þótt ár-
unum hafi fjölgað. Samskipti okk-
ar takmörkuðust framan af af því
að ég var barn og unglingur en
hann fullorðinn, en með tímanum
mótaðist mynd mín af Sigurði og
þó aldrei frekar en fyrir fimm
árum að ég var fast að einu ári
kostgangari hjá þeim hjónum,
Sigriði, síðari konu hans, og hon-
um.
Sigurður var fæddur á Hauka-
gili í Hvítársíðu 21. febrúar 1912,
sonur Jóns Sigurðssonar bónda
þar alþingismanns og konu hans,
Hildar Guðmundsdóttur. Þar ólst
hann upp í hópi fimm systkina.
Sjá einnig bls. 35