Morgunblaðið - 15.11.1985, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR15. NÓVEMBER1985
35
Minning:
Rósa Jónasdóttir
frá Þverdal
Fædd 20. september 1906
Dáin 9. nóvember 1985
í dag er til moldar borin Rósa
Jónasdóttir frá Þverdal, Aðalvík.
Fósturmóðir hennar var Hansína
Bæringsdóttir, en ung fluttist hún
á heimili þeirra hjóna, Jónínu
Sveinsdóttur og Guðmundar
Snorra Finnbogasonar í Þverdal.
Rósa var mér og fjölskyldu minni
nátengd og langar mig að minnast
hennar með örfáum orðum. Vinnu-
gleði og ótrúleg atorka einkenndi
líf hennar og mótaði. Henni féll
aldrei verk úr hendi. Rósa fór
snemma að vinna fyrir sér og það
gerði hún af ótrúlegum krafti svo
lengi sem heilsa hennar leyfði.
Mín unglingssumur dvaldi ég á
búi ættingja minna í Borgarfirði.
Þaðan á ég margar og góðar minn-
ingar um hana Rósu. Þegar hey-
skapartíð var í nánd var Rósa
alltaf væntanleg. Af gæsku sinni
kom hún og hjálpaði til um há-
bjargræðistímann. Og Rósa var
minnst þriggja manna maki, orðin
sjötug. Já, það er ótrúlegt en engu
að síður dagsatt. Hún gekk í öll
störf, hvort sem var inni eða úti.
Oft var hún komin út á morgnana
á undan húsbændunum. Ekki
vegna þess að húsbændur mínir
væru seinir fyrir heldur af ein-
stæðum dugnaði og eljusemi. Þeg-
ar ég átti að sækja kýrnar fyrir
morgunmjaltir varð hún iðulega
fyrri til. Kýrnar voru fyrir löngu
komnar inn þegar maður nuddaði
stírurnar úr augunum og fór út.
Og farnar að bíða. Á daginn gekk
hún í störf húsmóðurinnar innan-
dyra, því af eðlilegum ástæðum var
hún þó ekki á heyvinnuvélunum.
Því gat húsmóðir mín tekið þátt í
þeim störfum. En Rósa lét sér það
ekki nægja. Þegar komið var heim
með heyið rauk hún út, tók sér
kvísl í hönd og mokaði heyinu upp
i blásarann af ótrúlegum krafti.
Eftir það var hún þotin inn aftur.
Nei, henni féll sannarlega aldrei
verk úr hendi. Allt sem hún tók
sér fyrir hendur vann hún af elju-
semi og alúð. Öllum vildi hún gott
r
gera og þeim sem hana umgengust
sýndi hún gott atlæti. En hún gat
líka verið hvöss. Mikil ósköp, ef
henni mislíkaði eða þótti eitthvert
verk illa unnið, sat hún ekki á sinni
meiningu. En hún var líka fljót
að blíðkast og raungóð var hún
öllum mönnum og málleysingjum.
Minningin um Rósu er mér dýr-
mæt, og mun eiga sinn stað í huga
mínum um aldur og ævi. Hafi Rósa
mín þökk fyrir allt og allt og hvíli
húníGuðsfriði.
Fríða
+
Móöirmín,
GUDBJÖRG AUÐUNSDÓTTIR,
Neshaga 5,
andaðist í Landakotsspítala 10. nóvember. Bálför hefur fariö
f ram í kyrrþey.
Þeim sem vildu minnast hennar er vinsamlegast bent á Krabba-
meinsfélag islands.
Auöunn R. Guðmundsson.
t
Maöurinn minn,
GÍSLI JÓHANNESSON
frá Bláfellí,
andaöist á Elli- og hjúkrunarheimilinu Grund fimmtudaginn 14.
nóvember.
Fjóla Lúthersdóttir.
t
Móðirokkar,
MAGDALENA SVEINBJÖRG SIGUROARDÓTTIR
Merkurgötu 12,
Hafnarfiröi,
lést aö kvöldi sunnudagsins 10. nóvember í sjúkrhúsi Selfoss.
Fyrir hönd ættingja og vina,
börnin.
Minning:
Sigurður Jónsson
frá Haukagili
Hann stundaði nám við Reykholts-
skóla á fyrstu starfsárum skólans
og settist síðan í Samvinnuskólann
en hætti þar námi eftir einn vetur
vegna veikinda. Með þennan undir-
búning að baki gat ungur maður
valið ýmsar brautir og ólíkar á
lífsleiðinni.
Þetta var á kreppuárunum og
leið Sigurðar lá til Reykjavíkur þar
sem hann stundaði ýmis störf uns
hann gerðist lögreglumaður og
fangavörður árið 1939. Árið 1935
kvæntist hann Vilborgu Karels-
dóttur og eignuðust þau tvö börn,
Ásthildi, skólastjóra á Stokkahlöð-
um í Eyjafirði, og Jón, iðnrekanda,
sem er búsettur í Garðabæ.
Karel Hjörtþórsson, tengdafaðir
Sigurðar, rak leðuriðju og síðar
vettlingagerð og hvort sem það var
fyrir áhrif frá honum eða ekki þá
hóf Sigurður einnig leðuriðju.
Þegar aldur færðist yfir tengda-
föður hans tók hann við rekstri
hans, jók umsvifin og breytti þeim
eftir kröfum tímans, og rak fyrir-
tækið Leðurverkstæðið, Víðimel
35, um áratuga skeið uns kraftar
hans fóru að bila og hann seldi
það syni sínum og tengdadóttur.
Sigurður var einstaklega farsæll
í öllum störfum sínum, hagsýnn
og útsjónarsamur þannig að engu
var líkara en hann byggi yfir sjötta
skilningarvitinu eða hefði sagnar-
anda. Eitt dæmi skal nefnt. Sig-
urður og Karel, tengdafaðir hans,
byggðu yfir sig nokkru fyrir stríð
á Víðimel 35 hér í bæ. Þegar jarð-
vinnan hófst kom í ljós að grunnt
var á fasta klöpp en lítil tækni var
þá til að vinna á henni. Hins vegar
var gert ráð fyrir kjallara í húsinu
eins og öðrum húsun þar í grennd.
Nú voru góð ráð dýr en Sigurði
datt þá í hug sú lausn að sleppa
kjallaranum og byggja jarðhæð
sem gengt var inn í beint frá göt-
unni og hafa þar verkstæði og
verslanir. Hann fékk þetta sam-
þykkt hjá hlutaðeigandi yfirvöld-
um og var þarna kominn með
atvinnuhúsnæði, sem hann nýtti
sjálfur og leigði út.
Það sem halda mun nafni Sig-
urðar á lofti um langan aldur er
vísnasöfnun hans. Hann hóf ungur
að aldri að safna vísum. Söfnunin
jókst síðan stig af stigi og fór svo
að Sigurður átti vart eða ekki
jafnoka sinn á því sviði. Visnasafn
sitt lagði hann mikla alúð við.
Sigurður komst í allgóð efni og réð
í þjónustu sína fólk til að færa
vísur og tildrög þeirra í bækur,
vélrita þær eða safna í úr-
klippubækur. Sigurður var afar
ljóðelskur og minnugur á kveðskap
og fróður um hann, en þar eru sem
vænta má mörg vafamálin á ferð
og margar missagnir hafa komist
á kreik. Jafnframt var Sigurður
mikill smekkmaður á kveðskap svo
sem sjá má í þeim vísnasöfnum,
sem hann sendi frá sér á prenti,
sem og vísnaþáttum sem hann
flutti i útvarpi.
Áhugi Sigurðar á kveðskap
stuðlaði að kynnum hans við skáld
og hagyrðinga og um langt skeið
tók hann þátt í starfsemi Kvæða-
mannafélagsins Iðunnar og var
formaður þess um skeið. Nánasti
vinur Sigurðar meðal skálda hygg
ég að hafi verið Guðmundur Böðv-
arsson skáld á Kirkjubóli, sveit-
ungi hans. Það var frjó vinátta og
Guðmundi einnig dýrmætt að eiga
Sigurð að hér í bænum. Reyndar
áttu Borgfirðingar hauk í horni
þar sem Sigurður var og honum
var ekki betri greiði gerður en
heimsóknir þeirra og það voru
margir fleiri sem áttu Sigurð að.
Þeir munu vera ófáir, sem leituðu
til hans í vandræðum sínum og
hann lagði lið.
Sigurður var mikil gæfumaður.
Vilborg, fyrri kona hans, bjó hon-
um fallegt heimili og studdi hann
af ráðum og dáð á þeim árum
þegar umsvif hans voru sem mest.
Síðari kona hans, Sigríður Stein-
grímsdóttir, átti með honum góð
ár og veitti honum allan þann
stuðning, sem í mannlegum mætti
var þegar sjúkleiki sótti að honum
uns yfir lauk.
Ég flyt Sigríði, börnum Sigurðar
og öðrum vandamönnum hans,
innilegar samúðarkveðjur mínar
og fjölskyldu minnar.
Matthías Eggertsson
Sigurður Jónsson fæddist og ólst
upp á Haukagili í Hvítársíðu og
kenndi sig æ síðan við þann stað.
Honum kynntist ég á æskuárum
mínum er við dvöldum í Reyk-
holtsskóla, fyrstu tvo veturna er
skólinn starfaði. Þá var skólatími
ungmenna ekki eins mörg ár og
núna, þá þótti gott að fá að vera
í skóla einn til tvo vetur. Því urðu
manni svo hugstæðir þeir nemend-
ur og kennarar, sem með manni
dvöldu, og sumt af þessu fólki hef
ég haft kunningsskap við alla mína
ævi síðan. í heimavistarskólum
kynntist fólkið líka betur en það
gerir í skólum í dag.
Ég trúi að allir nemendur frá
þessum árum muni Sigurð frá
Haukagili. Hann var mjög sér-
stæður persónuleiki, ætíð glaður
og góðviljaður, spaugsamur og átti
gott með að taka gríni og fljótur
að svara fyrir sig og það mátti
segja að hann væri hvers manns
hugljúfi. En þó var hann ekki eins
sérstæður fyrir neitt eins og
hversu ljóðelskur hann var og það
var hann til æviloka. Hann var
þekktur í útvarpi fyrir vísnaþætti
sína.
Hann safnaði vísum um allt land
og gaf út þrjár vísnabækur og það
voru ekki eingöngu vísur, sem
hann safnaði, hann kunni heilu
ljóðin utanað og hafði þau mjög á
vörum í samtölum við fólk. Og ef
mann langaði að vita um eitthvert
ljóð eða stöku var ætíð hægt að
hringja í Sigurð til að fá vitneskju
um eftir hvern ljóðið eða vísan
væri og kom sjaldan að tómum
kofa þar, það veit ég að fleiri hafa
reynt en ég. Ég minnist þess líka,
að eitt sinn er ég lá á spítala kom
Sigurður í heimsókn og hafði orð
á því að hann kynni nú ekki að
kaupa blóm og ætlaði heldur að
færa mér bók og kom með ljóðabók
Stefáns frá Hvítadal. Ég sagði að
mér fyndist það góð blóm og þau
myndu lengi lifa. Margar
skemmtilegar stundir áttum við
hjónin á heimili Sigurðar á Víði-
mel 35 þar sem hann bjó og rak
einnig leðurverkstæði sem var
hans atvinnugrein. Sigurður var
tvíkvæntur, fyrri kona hans var
Vilborg Karelsdóttir þau áttu tvö
börn, Ásthildi og Jón, hún var
myndarleg og góð kona og þar átti
við að segja að hún hafi búið manni
sínum fagurt heimili. Hún lést árið
1966.
En Sigurður var gæfumaður í
lífinu eins og hann sagði sjálfur
eitt sinn við okkur. Hann giftist
aftur árið 1969 Sigríði Steingríms-
dóttur, myndarlegri og elskulegri
konu, sem lifir mann sinn og
hlynnti að honum til síðustu
stundar. Hún tók vinum Sigurðar
opnum örumum og til þeirra
komum við stundum í sumarbú-
staðinn fagra í Borgarfirði.
Þessi kveðjuorð mín verða ekki
fleiri. Skólasystkinin gömlu smá
týna tölunni, eins og gangur lifsins
gerir ráð fyrir, við sem eftir sitjum
við gluggann og bíðum kveðjum
ogþökkum samfylgdina.
Eg kveð Sigurð frá Haukagili
með þakklæti fyrir skemmtilegar
samverustundir og sendi hans
góðu konu og börnum innilegar
samúðarkveðjur.
Rut Guðmundsdóttir
„Svo bý ég mig á ströndinni og bíð þar
eftir fari
og byr sem greiði fðrina yfir hafið þvert.
Ég ber fram eina spurningu, býst ekki
við svari:
Báturinn mun koma og flytja mig, en
hvert.“
(Hjörleifur Jónsson)
Flestir vilja Iifa lengi en fár vill
verða gamall. Háum aldri fylgir
sá ókostur að verða að horfa á
eftir vinum, kunningjum og öðrum
samferðarmönnum á vit hins
ókunna. Og sumir þessara vina og
kunningja eru svo einstakir, að
enginn fær skipað þeirra rúm. Og
nú hefur vildarvinur minn, Sigurð-
ur Jónsson frá Haukagili, unnandi
ljóðs og stöku, lagt upp í sína
hinztu för.
„Ótal fræðin afreksmanns
eru á letraskránum,
meiraþóíhugahans
hvarf með honum dánum.“
(Fornólfur)
Ég sá Sigurð fyrst snemma árs
1941 en gaf honum þá ekki meiri
gaum en öðrum samstarfsmönnum
mínum, ef til vill hefur aldursmun-
urinn haft sitt að segja þá, en
hans gætti ekki þegar frá leið.
Þegar ég svo heyrði hann fara með
ljóð eða stöku lagði ég ósjálfrátt
við eyru, tónninn var með þeim
hætti að oftar en ekki öðlaðist ég
nýjan skilning á því sem hann
flutti. Ég notaði því þau tækifæri
sem gáfust til að ausa af þeim
nægtabrunni sem hann var mér.
Meðan við vorum nágrannar í
Vesturbænum fór ég alloft í heim-
sókn til hans, en eftir að ég flutti
í annað bæjarhverfi og starfsleiðir
skildi urðu samfundir strjálli. Á
því varð svo aftur breyting til
batnaðar og síðustu 10—15 árin
liðu sjaldan margir dagar svo að
við ekki sæumst eða ræddumst við
símleiðis. Að vísu varð því ekki við
komið meðan hann dvaldi í sumar-
húsi sínu uppi í Norðurárdal, en
þegar við hjónin komum þangað í
heimsókn tóku þau Sigurður og
Sigríður Steingrímsdóttir kona
hans á móti okkur opnum örmum,
gisting boðin og stundum þegin
vegna þess hve vel okkur leið i
návist þeirra.
Þegar við Sigurður hittumst var
umræðuefnið nær ávallt hið sama:
skáld, ljóð þeirra og lausavísur, svo
og vísur þeirra sem ekki töldust
til skálda en voru snjallir hagyrð-
ingar, en af þeim átti hann stærri
sjóð en aðrir menn. Oftsinnis vakti
hann athygli mína á íslenzkum
lífsreynslusögum, þar sem honum
fannst íslenzkt tungutak njóta sín
bezt. Hann var víðlesinn og fróður,
kunni ótrúlega vel skil á flestu því
sem birzt hafði á prenti og kunni
flestum betur að greina hismið
frá kjarnanum. Bókasafn átti
hann mikið og gott og las mikið.
Ef hann rakst á eitthvað, sem
honum fannst bitastætt í, hringdi
hann oft til mín til að segja mér
frá, svo ég gæti einnig notið góðs
af. Oft gerði ég mér þá fyrst grein
fyrir ágæti ljóðs, er ég hafði heyrt
hann flytja það.
Ég spurði Sigurð eitt sinn að
því, hvernig og hvenær áhugi hans
á ljóðum og stökum hefði vaknað.
Hann kvað það hafa verið í heima-
húsum, er hann var ungur drengur.
En á þeim árum hefði hann svo
hlýtt á Ingólf Gíslason lækni flytja
ljóð á útisamkomu í Borgarfirði
og orðið svo gagntekinn af því, að
strax og hann kom heim hefði
hann leitað kvæðið upp í bókasafni
föður síns og ekki hætt fyrr en
hann kunni það utanað. Eftir það
hefði ljóðlistin átt hug sinn allan.
Ungur hóf Sigurður vísnasöfnun
og hélt henni áfram til hinztu
stundar. óhætt mun að fullyrða
að hann hafi verið allra íslendinga
stórvirkastur á því sviði, að
minnsta kosti hef ég engan hitt
eða heyrt um sem komizt hafi með
tærnar þar sem hann hafði hælana
í þeim efnum.
Og nú er göngu Sigurðar vinar
míns lokið. Það tók hann rösk 73
ár að komast á leiðarenda. Ég get
ekki stillt mig um að skjóta hér
inn setningu, sem ég hef einhverju
sinni hripað niður en veit ekki
hver er höfundur að: „Göngumað-
urinn staldrar við á hjallabrúninni
og horfir til baka. Hann horfir
niður hlíðarnar og þá kemur hon-
um til hugar hve allt öðru vísi
fjallið sé, þegar upp er komið en
að neðan séð. Þannig er lífið, að
því mætti vel líkja við göngu upp
eftir fjalli. Af og til er staldrað
við og horft til baka yfir gengin
spor, en síðan staðið á fætur og
haldið upp á ný með tilveruna í
fangið."
Og nú, þegar Sigurður frá
Haukagili hefur komizt upp á tind-
inn og nær þeim himni sem ég
hygg að hann hafi trúað á, þótt
ekki færu orð þar um okkar í
milli, sendi ég honum kveðju mína
með orðum Jóhannesar skálds úr
Kötlum:
„Þó brostinn sé stálharði strengurinn
þinn
skal stilla á framtíðarhaginn,
og kveðja þig félagi í síðasta sinn
með söng og með þðkk fyrir daginn.“
Konu hans, börnum og barna-
börnum og öðrum aðstandendum
sendum við hjónin okkar innileg-
ustu samúðarkveðjur.
Torfi Jónsson