Morgunblaðið - 28.11.1985, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. NÓVEMBER1985
33
Svanhiidur Halldórsdóttir
„Fulltrúar Kennarasam-
bandsins voru sem aðrir
mjög málefnalegir og
tillögugóðir. Þeir hafa
verið leiðandi afl í samn-
ingagerð og framarlega
í öllu tilliti við hlið for-
ystu BSRB í samninga-
nefnd þau 5 ár sem ég
hefi átt þess kost að
fylgjast með málum.“
Á 9. fundi samninganefndar þ.
15. október var nokkuð storma-
samt. Þá var kynntur samningur
sem Starfsmannafélag Reykjavík-
urborgar (sem síðar var felldur)
hafði undirritað snemma morguns
sama dag. Voru menn þungorðir
og undiralda mikil. Þar kemur
sögu í umræðunum að orðrétt
stendur: „Valgeir sagðist vilja taka
það fram að nú sem jafnan áður
bæri hann til hans (átt er við
Kristján Thorlacius formann —
innsk. höf.) fyllsta traust — og
þeirra formanna." 1 framhaldi
ræðir hann svo frekar hvernig
finna beri leiðir til að ná samning-
um.
Samkomulag —
Verkfallslok
Á 19. fundi sem stóð yfir dagana
29. og 30. okt. er komið að leikslok-
um. Fyrir fulltrúum liggur þá að
meta tilboð frá ríkinu, sem varð
samningur. Síðar staðfestur í alls-
herjaratkvæðagreiðslu með
81,73% þátttöku félagsmanna.
64,3% þeirra sem kusu sögðu já,
13,7% nei, auðir seðlar voru 21,7%
og ógildir 0,3%. Fulltrúar félag-
anna stóðu upp hver af öðrum og
sögðu sinn hug til samningsdrag-
anna. Orðrétt tilvitnun í fundar-
gerð: „Valgeir G. sagði aö þó ekki
sé þarna gengið eins langt og við
höfðum ætlað, tel ég eftir að hafa
kannaö hug félaga minna í samn-
inganefnd BSRB, að þetta sé eins
langt og við getum náð nú. Ég mun
því greiða samningi þessum mitt
atkvæði."
Ég tek mikið mark á Valgeiri
og hef alltaf haft trú á einlægni
hans og kennarasambandsfulltrú-
anna í samninganefnd. Þeir hafa
verið að vinna með hagsmuni
heildarinnar í huga að mínu mati.
Fáir voru í betra sambandi við
sína félaga en þeir, því athvörf
kennara voru skipulögð víða á
höfuðborgarsvæðinu og utan þess.
Þar lágu menn ekki á skoðunum
sínum og fluttu sínum mönnum
jafnan álit á því hvað þeim þætti
ráðlegast í baráttunni.
Einn af 8 fulltrúum KÍ í samn-
inganefnd, Valgerður Eiríksdóttir,
sagði: „Ég get ekki stutt þennan
samning. Menn eiga enn baráttu-
þrek og geta staðið áfram í barátt-
unni fyrir mannsæmandi launum."
Leynileg atkvæðagreiðsla fór
fram á fundinum um samninginn.
Var hann samþykktur. Já sögðu
36, nei sögðu 13, 2 seðlar voru
auðir. Allmargir fulltrúar bæjar-
starfsmannafélaganna voru ekki
nærstaddir, enda þá þegar búið að
semja hjá öllum nema 3 aðilum
sem staðið höfðu í verkfalli, þar
með var Starfsmannafélag
Reykj avíkurborgar.
Vitað var hverjir það voru sem
sögðu nei, enda höfðu þeir gert
grein fyrir sínu máli fyrir at-
kvæðagreiðsluna.
Þessi samningsgerð er einkenn-
andi fyrir ágætt starf fulltrúa KÍ
í samninganefnd frá því ég kom
inn sem ritari.
Kennarasamband fslands fer
sjálft með sín sérkjarasamninga-
mál. Þar er ekki við forystu BSRB
að sakast ef kennurum þykir illa
á málum haldið. Má jafnvel segja
að þar ráðist mest um góð eða
vond kjör kennara. Ég leyfi mér
að fullyrða að samninganefndar-
menn KÍ hafi náð fram mörgum,
ég segi afar mörgum, góðum kjara-
atriðum fyrir kennarastéttina sem
erfitt er fyrir óbreytta liðsmenn
að meta hvað raunverulega gefur.
'Bæði vegna snilldarlega sniðinna
klæða sem allt er fært í, og eins
að algildur mælikvarði er varla til
á öll stig mála.
Sameining ekki
í sjónmáli
Þeir fulltrúar kennara, sem
fremstir hafa farið í flokki þeirra
sem vilja ganga úr BSRB, telja
aðra höfuðröksemd í málinu vera
sameiningarmál HÍK og KÍ, og
álíta í sjónmáli sterkt samband
þessara aðila.
Um þessi sameiningarmál er
flest heldur óljóst 1. og 2. nóv. sl.
hélt HÍK þing. Í Þjóðviljanum
2.11. sl. segir formaður HÍK,
Kristján Thorlacius kennari, orð-
rétt: „Það er að mínu mati nánast
sjálfgefið að HÍK og KÍ muni
sameinast á einhvern hátt. Stjórn
HÍK mun leggja fram tillögu á
þessu þingi, sem stefnir að samein-
ingu félaganna, en endanleg
ákvörðun um þetta verður ekki tekin
fyrr en árið 1987.“ (Feitletrun mín.)
Síðan er i lok sömu fréttar orðrétt
haft eftir Kristjáni: „Auðvitað
stefnum við að því að fá samnings-
og verkfallsrétt en við sjáum ekki
fram á að slíkt sé i sjónmáli meðan
þessi ríkisstjórn er við völd.“
Kristján Thorlacius formaður HÍK
segir í NT 5. nóv.:
„Unnið að sameiningu kennara,
kennarar á úthafs ólgusjó." Og
síðan stendur í sömu frétt: „Þessi
mál eru á því stigi núna að það
er ekki hægt að taka neina ákvörð-
un.“ Og enn: „Það er spurning
hvort það endar ekki bara með því
að BHM verði kennarafélag."
Kristján sagði að staða HÍK innan
BHM væri orðin mjög sterk, t.d.
væru þeir með 40% í launamála-
ráði, þannig að ef þeir beita sér
þar að ráði, eiga þeir að geta haft
mikil áhrif á gang mála, þannig
að HÍK er ekki mjög áfjáð í að yfir-
gefa BHM um þessar mundir. Okkur
finnst að minnsta kosti að það sé
full ástæða til að fara hægt og
rólega í sakirnar.
Kristján sagði að mjög erfitt væri
fyrir KÍ aö sameinast HÍK innan
BHM.“
Kristján tók aftur fram þarna
að aldrei gæti orðið af stofnun
sameiginlegs félags fyrr en í fyrsta
lagi haustið 1987.
Það er ekki ýkja ákveðinn tónn-
inn hjá HÍK og varla eru menn
þar á því frekar en innan BSRB,
að mikilla breytinga sé að vænta
á pólitískum vettvangi hér á landi
í bráð. Því miður óttast ég margra
ára eyðimerkurgöngu fyrir launa-
fólk með ríkjandi íhaldsöfl sem
andstæðinga. Hvernig ætla kenn-
arar að berjast fyrir bættum kjör-
um án samnings- og verkfallsrétt-
ar, ef þeir ganga úr BSRB?
Verkfallsvopnið er löglegt, þar
er ekki ósvipað að farið og þegar
við beitum orðinu sem vopni.
Kennarar í KÍ eiga í dag þess kost
að berjast eftir löglegum leiðum
fyrir bættum kjörum. Formaður
HÍK segir þetta vopn ekki sótt í
hendur núverandi valdhafa.
Ómerkilegur rógur
— lævís áróður
Kennarar eiga samleið með
póstmönnum, símavörðum, fóstr-
um, baðvörðum, sjúkraliðum,
meinatæknum og skrifstofufólki.
Það er ómerkilegur rógur sem um
kennara gengur, að þeir telji sig
yfir það hafna sakir tiltekinnar
menntunar að berjast fyrir bætt-
um kjörum í félagi við hina ýmsu
starfshópa innan BSRB.
Hagsmunir launafólks fara
saman hvaða starfstitil sem menn
bera. Það eru engin landamæri til
milli vinnandi stétta.
Enginn ágreiningur er um það
innan BSRB að félögin fái sjálf hér
eftir sem hingað til að fjalla um sín
sérmál. Þar er ekki neinn þrösk-
uldur.
Ég hefi alið með mér von um
aukna samstöðu launafólks áfram
í sterku sambandi gegn hárðsnúnu
atvinnurekendavaldi, sem hlakkar
yfir hve góður árangur hefur náðst
við að sundra launafólki. Lævís
áróður í máttugum fjölmiðlum
hefur sannarlega borið árangur.
Og veikastir fyrir áróðrinum eru
þeir sem maður síst skyldi ætla.
Stefna ráðamanna í þjóðfélag-
inu er að sundra launafólki. Þegar
það hefur tekist, stendur einstakl-
ingurinn eftir einn og ráðvilltur.
Má þá bjóða nánast hvað sem er
varðandi kaup og kjör. Þarf þá
varla að spyrja að leikslokum, því
að á sama tíma og valdsmenn vilja
samtök launafólks veik — styrkja
þeir eigin samtök.
Það er lélegur hermaður sem
rennur af hólmi þegar félagar hans
standa hvað verst í skotgröfunum.
Sameinuð erum
við sterk
Sameinuð erum við sterk. Það á
að breyta um starfshætti, ef þörf
krefur. Ef óánægja er með foryst-
una á að koma til hennar, stíga
fyrstu skrefin, ná saman, ræða
úrbætur og nýjar leiðir til velfarn-
aðar heildinni.
Ég skora á kennara og alla fé-
lagsmenn BSRB: Fáið meiri ítök
og gerið kröfur á hendur BSRB að
skila ykkur vinnuframlagi ?em þið
teljið félögunum þörf á, virkið þá
krafta sem eru tilbúnir að berjast
fyrir góðum hag allra, takið starfs-
menn bandalagsins upp á hárinu
ef með þarf.
Breytið skipulagi og lögum
bandalagsins ef ykur finnst vopnin
ekki nógu beitt sem nú er búið
við. Tækifærið gefst á næstu mán-
uðum og á aukaþingi BSRB í maí
1986 þar sem eingöngu á að ræða
skipulagsmál bandalagsins og
lagabreytingar þar að lútandi.
BSRB stendur sterkt með samn-
ings- og verkfallsrétt, auk ótal
annarra hagstæðra skilyrða í
kjarabaráttu. Leiðin inn í BSRB
fyrir hina ýmsu hópa opinberra
starfsmanna er greið og þar eru
ekki þröng skilyrði eins og innan
BHM t.d. sem síðan á ekki lögleg
vopn né verjur í sinni kjarabaráttu
því miður.
Nýjar röksemdir
Ný röksemdafærsla heyrist nú í
úrgöngumálinu meðal kennara, sú
að 33. þing BSRB 22.-26. okt. sl.
hefði verið slappt og árangurslaust
og að aldrei hafi verið meiri
ástæða en nú til að yfirgefa banda-
lag, sem ekki haldi þing sitt af
reisn, þar sem náist góður árangur
íöllu tilliti.
Sem starfsmaður þingsins yfir-
gaf ég ekki þingstað eitt augnablik
meðan það stóð. Ekkert mál stóð
óafgreitt sem fyrir þinginu lá. En
„kennaramálið" setti eðlilega sinn
sérstaka svip á yfirbragð þingsins
og málflutning allan. Þar má segja
að kennarafulltrúarnir hafi gert
upp sín innri mál, og máttí það
vera öðrum félögum til mikils
gagns að mörgu leyti, því innan
allra félaga er ágreiningur og rót
og þörf á að leysa úr málum. Þarna
gátu menn því eftir atvikum lært
hvernig skyldi halda á málum, —
vel eða illa eftir því hvernig menn
líta á málin. Ég leyfi mér að full-
yrða að sú óvissa, sem ríkti (og
ríkir) um framtíð kennara innan
BSRB, er meginástæða þess að
sumir segja 33. þing BSRB slappt
þing. Því er ég aftur á móti ósam-
mála, en það er önnur saga enda
slíkt matsatriði.
Aö endurmeta skoöanir
Menn tæpa á því að fjárhagsleg
tap BSRB sér tilfinnanlegt ef KI
gengur út. Krónur eða aurar hafa
einfaldlega aldrei komið upp í
minn huga varðandi afstöðu til
þessa máls. Það er maðurinn sjálf-
ur, félagarnir sem ég myndi sakna
sárlega. Samherjar í baráttu fyrir
betra mannlífi á öllum sviðum
þjóðlífsins. Þeirra og okkar allra
vegna væri óbætanlegt ef þeir
gengju úr BSRB.
Kennurum er sæmd að því að
leita nú til félagsmanna sinna í
þeirri atkvæðagreiðslu sem fyrir-
huguð er 9. og 10. des. nk. Eg á
þá ósk þeim til handa, að hver sem
úrslitin verða leiði ákvörðun
þeirra til hagsældar fyrir kennara-
stéttina — og að þá fari saman
hagsmunir allra opinberra starfs-
manna.
Tvær höfuðröksemdir úrgöngu-
manna KÍ úr BSRB, um að á sjón-
armið kennara sé ekki hlustað og
að sameining kennarasamtakanna
sé í sjónmáli, standast ekki sam-
kvæmt framansögðu. Því leyfi ég
mér að minna á þekkt vísdómsorð:
Allar skoðanir skal endurmeta um
leið og ný viðhorf myndast.
Höfundur er starfsmaður í skríf-
stofuBSRB.
e marg-
“fnunni
ar. „Ég hef ekki trú á því að þetta
séu gildar niðurstöður um húsa-
leigumarkaðinn í heild. Aðal-
ástæðan er kannski sú hve stór
hluti húsaleigu hér á landi er svik-
inn undan skatti. Og vegna þess
að viðurkennt er hve miklu af
þessum greiðslum er stungið undir
borðið tel ég eðlilegt, sem skyndi-
ráðstöfun, að fólk fái húsaleigu-
tekjur frádráttarbærar til skatts.
Þá kæmu þær upp á yfirborðið og
ríkið fengi eitthvað í sinn hlut.“
Jón sagði ennfremur: „En mér er
auðvitað ljóst að það er mikið um
að fólk úti á landi eigi íbúðir í
Reykjavík og leigi þær, börnum
sínum og öðru venslafólki. Sömu-
leiðis hef ég fregnir um það frá
fasteignasölum að það er talsvert
mikið um það að velmegandi fólk
Halldór Blöndal
í Reykjavík á fleiri en eina íbúð,
þannig að leiga milli venslafólks
er býsna útbreidd og sjálfsagt mun
útbreiddari en maður ætlar. Ég tel
þetta megin skýringuna á því hve
meðaltalið er dregið niður. Þegar
þessum ástæðum er hins vegar
ekki til að dreifa hejd ég að húsa-
leiga hafi farið nokkuð hækkandi.
A.m.k. ætti svo að vera ef mark-
aðslögmál ráða, því það er staðfest
af öllum aðilum sem til þekkja á
fasteigna- og fjármagnsmarkaði,
að fólk hefur í stórum stíl verið
að selja íbúðir, sem hafa verið í
leigu, einfaldlega vegna betri
ávöxtunarkjara annars staðar."
Jón taldi það ósköp eðlilega
niðurstöðu hve margir styðja
sjálfseignarstefnuna. „Það er
þrátt fyrir allt draumur ungu
kynslóðarinnar að geta farið að
dæmi foreldra sinna og komið sér
upp þaki yfir höfuðið. Hitt er
annað mál að þarna kemur líka
fram að möguleikar yngstu kyn-
slóðarinnar um að láta þennan
draum rætast eru minni en þeir
voru hjá foreldrunum. Ég nefni
sem dæmi: maður sem keypti
meðalstóra íbúð 1974 í 40% verð-
bólgu og neikvæðum vöxtum borg-
aði aldrei nema 55% af íbúðar-
verðinu. 1985 hefði sami maður
þurft að borga 123%. Ginnunga-
gap er því milli óskarinnar um að
sjálfseignarstefnan lifi og mögu-
leika yngstu kynslóðarinnar á því
að koma henni í framkvæmd."
Jón Baldvin sagði um skyldu-
sparnaðinn:
„Mér kemur það nokkuð á óvart
að 82% séu hlynnt skyldusparnað-
inum í núverandi mynd vegna þess
að þó skyldusparnaður hafi verið
góður og gegn á sínum tíma, þegar
karl faðir minn kom honum á 1956,
og það sé rétt að hann hafi auð-
veldað ungu fólki fyrstu íbúða-
kaup, þá eru viðhorfin gífurlega
breytt nú. í fyrsta lagi er miklu
hærra hlutfall ungs fólks í skóla
nú og miklu lengur. Mér finnst
skjóta skökku við að við leggjum
skyldusparnað að langmestu leyti
á fólk sem er í skóla. Þetta er það
fólk sem hefur ekki tekjur umfram
það að halda sér uppi í námi og
reyndar erum við búnir að koma
á næststærsta lánasjóði þjóðar-
innar til að auðvelda því að stunda
nám á þeirri forsendu að það hafi
ekki tekjur til þess. Annað sem
hefur breyst eru ávöxtunarkjör.
Sum sparnaðarform eru áreiðan-
lega hagstæðari en skyldusparnað-
arformið eftir vaxtahækkunina
sumarið 1984. Því finnst mér eitt-
hvað málum blandið við þessa
afstöðu. Sjálfur er ég þeirrar skoð-
unar að staðreyndir mála um
skólagöngu fólks og skuldasöfnun
hluta námsmanna í námi, og þessi
gerbreyttu viðhorf sem leiða af
vaxtasprengingunni, þýði að þjóð-
félagið þurfi að bregðast við því
með því að skipuleggja átak í
byggingu lítilla ibúða í fjölbýli sem
væru ætlaðar til útleigu. Ég spyr:
Ung fjölskylda kemur frá námi,
skuldug, og byrjar að setja saman
heimili. Hún verður að byrja að
leigja, eða kaupir strax og reisir
sér þá hurðarás um öxl. Hvað á
þessi fjölskylda að gera? Hún
verður að geta byrjað búskap við
húsnæðisöryggi, en trúlega helst á
leigumarkaði, vegna þess að eng-
inn ræður við að kaupa húsnæði
nema hann hafi umtalsverðan
eigin sparnað í höndunum, og að
mínu mati þarf það að vera 20 til
25%.
Niðurstaðan er því að vaxta-
sprengingin og frelsið á peninga-
markaðnum leiði til nauðsynjar á
skipulagningu félagslegs átaks í
húsnæðismálum unga fólksins og
það setur sjálfseignarstefnuna í
kreppu."
Jón Baldvin vildi vekja athygli
á tölum um hlutfall húsnæðis-
kostnaðar af launum. „Meðaltalið
er 54% en er frá 7% upp í 80%,
hjá þeim tekjulægstu. Þetta er
miðað við heildartekjur, og ef
þessar tölur eru réttar spyr ég, á
hverju lifir fólk sem greiðir helm-
ing og allt upp í 80% af tekjum
sínum í húsnæði og verður auk
þess að greiða skatta? Þetta er
auðvitað staðfesting á því að hús-
næðisbyrðar sem lagðar hafa verið
á síðustu fimm árganga ungs fólks
eru óbærilegar."