Morgunblaðið - 05.02.1986, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVTKUDAGUR 5. FEBRÚAR1986
23
Blóðflokkarannsóknir
í barnsfaðernismálum
eftir Ólaf
Bjarnason
Vegna nokkurrar ónákvæmni í
frásögn af blóðrannsóknum í bams-
faðemismálum hér á landi, sem
birtist í sunnudagsblaði Morgun-
blaðsins 2. febrúar síðastliðinn vill
undirritaður, sem hefír undanfarin
20 ár borið ábyrgð á þessum rann-
sóknum koma á framfæri eftirfar-
andi.
Sögulegt yfirlit. Sá sem fýrstur
flokkaði blóð manna hér á landi var
Stefán Jónsson læknir, sem var
fyrsti dósent í sjúkdómafræði við
læknadeild Háskóla íslands og for-
stöðumaður Rannsóknastofu Há-
skólans 1917—1923 og jafnframt
kennari í réttarlæknisfræði árin
1919-1923. Flokkaði Stefán blóð
800 manna (400 karla og 400
kvenna) frá ýmsum stöðum á
landinu og birti niðurstöður sínar í
5. og 6. tölublaði Læknablaðsins
1922. Gat hann þess í greininni að
nota mætti þessar flokkanir við
rannsóknir bamsfaðemismála. Það
varð þó ekki fyrr en Niels Dungal
hafði tekið við sem forstöðumaður
Rannsóknastofu Háskólans og
kennari í sjúkdóma- og réttarlækn-
isfræði 1926 að farið var að nýta
þessar blóðflokkanir við rannsóknir
bamsfaðemismála, en hann fram-
kvæmdi fyrstu rannsóknina af
þessu tagi þann 1. september 1928.
Fyrsti hæstaréttarúrskurður um
útilokun í bamsfaðemismáli hér á
landi var hins vegar kveðinn upp
árið 1933. Fram til ársins 1935 var
ABO-flokkakerfið eitt notað en upp
„Það er höfuðatriði í
farsælli úrlausn þess-
ara rannsókna að ein
stofnun beri ábyrgð á
endanlegri niðurstöðu í
hverju máli.“
úr því var bætt við nýjum erfða-
mörkum eftir því sem þau voru
uppgötvuð og við það jukust útilok-
unarmöguleikamir stöðugt. Var svo
komið árið 1975 að útilokunar-
möguleikar höfðu vaxið frá því um
18% 1928 upp í um 75%.
Það skal upplýst hér að kennar-
inn í réttarlæknisfræði við Háskóla
íslands eða staðgengill hans hefír
frá upphafí og fram á þennan dag
borið ábyrgð á endanlegum úr-
skurði um niðurstöðu í svo til öllum
blóðflokkarannsóknum í bamsfað-
emismálum, sem framkvæmdar
hafa verið hér á landi og undirritað
álitsgerð þar um. Við fráfall pró-
fessors Nielsar Dungal 1965 tók
undirritaður við því starfí eða raun-
ar nokkru fyrr. Um svipað leyti var
Guðmundi Þórðarsyni lækni falin
umsjón með flokkununum, en frá
því er hann lést árið 1981 hefir
Gunnlaugur Geirsson læknir haft
umsjón með þessum rannsóknum í
Rannsóknastofu Háskólans.
Þegar Alfreð Ámason var ráðinn
að Blóðbankanum 1975 hafði hann
kynnt sér nýja tækni, svonefnda
rafdráttargreiningu, sem sýndi
fram á ný erfðamörk, er hægt var
að nýta við blóðflokkarannsóknir í
bamsfaðemismálum. Var leitað
eftir þvf að hann léti í té greiningu
á þessum nýju erfðamörkum til
viðbótar þeim sem fyrir vom og
framkvæmd em ennþá í Rannsókn-
arstofu Háskólans. Féllst hann á
það og var það samkomulag gert
með fullri vitund og samþykki_ for-
stöðumanns Blóðbankans, Ólafs
Jenssonar, og stjómamefndar Rík-
isspítalanna. Með þessari rann-
sóknaviðbót hækkuðu útilokunar-
möguleikamir úr u.þ.b. 75% upp í
90% eða rúmlega það. Að síðustu
hefír svo verið leitað til Blóðbank-
ans í fáum undantekningartilfell-
um, þar sem ástæða hefír þótt til
að beita svonefndum vefjaflokkun-
um (HLA), en með þeirri viðbót
kemst útilokunarprósentan upp í
99,9% að meðaltali. Þessi samvinna
hefír gengið stóráfallalaust þar til
forstöðumaður Blóðbankans til-
kynnir allt í einu og fyrirvaralaust
að Blóðbankinn taki ekki lengur
neinn þátt í blóðflokkarannsóknum
í bamsfaðemismálum.
Tafir í rannsóknum. f framan-
greindum viðtalsþætti í Morgun-
blaðinu 2. febrúar kom fram að
stundum væri óhóflegur dráttur á
afgreiðslu þessara mála. Það er að
sjálfsögðu undir ýmsu komið hve
langur tími líður frá því mál er
hafíð og þar til dómsúrskurður er
fallinn. Ifyrstu áratugina eftir að
blóðflokkanir í bamsfaðemismálum
hófust hér á landi fóra allmörg
þessara mála fyrir Hæstarétt og tók
sá málarekstur oft langan tíma. En
með fjölgun erfðamarka og lækkun
útilokunarprósentu kom að því að
öH þessi mál vora afgreidd í undir-
rétti og stytti það út af fyrir sig
mikið þann tíma sem aðilar þurftu
að bíða eftir niðurstöðu. í öðra lagi
getur orðið mikill dráttur á því að
unnt sé að ná málsaðila til blóðtöku.
Blóðflokkarannsóknin sjálf tekur
yfirleitt skamman tíma, að því
undanskildu að á síðustu áíram hefir
oft staðið á niðurstöðum frá Blóð-
bankanum svo vikum skiptir.
Samskipti við útlönd. Á þessU
sviði eins og mörgum öðram svíðum
rannsókna hafa samskipti við er-
lenda aðila verið allnáin. Hafa þau
samskipti aðallega tengst hinum
Norðurlöndunum, einkanlega þó
Danmörku, svo og einnig Bretlandi.
Norðurlandaþing í réttarlæknis-
fræði era haldin á þriggja ára fresti
og hefír undirritaður jafnan verið
þar þátttakandi. Þar era blóð-
flokkarannsóknir í bamsfaðemis-
málum ævinlega á dagskrá. Síðasta
Norðurlandaþing á þessu sviði var
haldið í Reykjavík síðastliðið sumar.
Norðurlandaþing sem fjallaði um
blóðrannsóknir í bamsfaðemismál-
um sérstaklega var haldið í Linköp-
ing í Svíþjóð 8.-10. júní 1980. Á
því þingi vora samþykktar viðmið-
unarreglur fyrir öll Norðurlöndin
varðandi blóðflokkanir í bamsfað-
emismálum. Reglum þessum hefír
verið fylgt hér á landi fram til
þessa. Hvað við kemur HLA-rann-
sókninni er hún aðeins notuð ef
nauðsyn krefur í undantekningartil-
fellum, enda bæði dýr og fyrir-
hafnarsöm. Mér vitanlega er þessari
samþykkt framfylgt enn í dag
hvarvetna á Norðurlöndum.
Ein stofnun. Það er höfuðatriði
í farsælli úrlausn þessara rann-
sókna að ein stofnun beri ábyrgð á
endanlegri niðurstöðu í hveiju máli.
Á hinum Norðurlöndunum öllum
era það rannsóknastofnanir í réttar-
læknisfræði tengdar háskólum eða
deildir innan þeirra sem sjá um
þessar flokkanir. Víðast hvar era
stofnanimar það vel mannaðar og
búnar tækjum að þær þurfa ekki
að leita til annarra um greiningu
neinna erfðamarka. Eina undan-
tekningin sem ég veit um er réttar-
læknisstofnunin í Osló, en hún fær
HLA-flokkanir gerðar á vefjarann-
sóknastofu Rikisspítalans en ber að
sjálfsögðu ábyrgð á endanlegri
afgreiðslu og niðurstöðu í hveiju
máli.
Með þökk fyrir birtinguna.
Höfundur er fyrrv. prófessor í
réttarlæknisfrædi.
Sinfóníuhljómsveit íslands:
Fyrstu fimmtudagstón-
leikar á síðara misseri
FYRSTU fimmtudagstónleikar Sinfóníuhljómsveitar íslands á síð-
ara misseri verða haldnir i Háskólabíói á morgun, hinn 6. febrúar
og hefjast þeir klukkan 20.30. Á efnisskránni eru þijú verk,
„Hjakk“ eftir Atla Heimi Sveinsson, Píanókonsert nr. 21 í C-dúr
eftir Mozart og Hary Janos-svítan eftir Kodaly. Stjórnandi er
Jean-Pierre Jacquillat og einleikari á píanó er Nancy Weems.
Nancy Weems var valin úr fjöl-
mennum hópi ungra listamanna
sem „listrænn ambassador"
Bandaríkjanna árið 1984 og hélt
hún tónleika í Norræna húsinu í
apríl sama ár, á leið sinni til
Norðurlanda og Rússlands. Hún
hefur einkum hlotið lof fyrir túlk-
un sína á verkum Mozarts.
Atli Heimir lauk við verk sitt
„Hjakk" árið 1979 og var það
frumflutt af Fílharmóníuhljóm-
sveitinni í Stokkhólmi í desember
1981 undir stjóm Syörgy Lehel.
Píanókonsertinn númer 21 eftir
Mozart er meðal vinsælustu verka
meistarans. Upphaflega var Hary
Janos ópera, sem frumflutt var í
Búdapest 1926, en Kodaly samdi
hljómsveitasvítu í sex þáttum upp
úr óperunni, og var svítan frum-
flutt í Barcelona árið eftir.
(Úr f réttatilkynningu)
Sjálfstæðismenn á Sauðárkróki:
Ekki prófkjör
— áhyggjur af fjárhagsstöðu kaupstaðarins
Sauðákróki, 4. febrúar.
Á SAMEIGINLEGUM fundi
sjálfstæðisfélaganna á Sauðár-
króki, sem haldinn var i gær-
kvöldi, var einróma samþykkt
í skriflegri atkvæðagreiðslu að
viðhafa ekki prófkjör við val
manna á framboðslista flokks-
ins í komandi bæjarstjórnar-
kosningum. Þess í stað var
kosin sjö manna uppstillingar-
nefnd, sem gera á tillögu um
skipan listans og verður hún
lögð fram á almennum fundi
sjálfstæðisfólks strax og nefnd-
in hefur lokið störfum.
Á fundinum voru málefni kaup-
staðarins rædd og kom fram í
máli bæjarfulltrúa flokksins að
fjárhagur hans væri afar bág-
borinn. Fram kom ábending um
að gerð yrði sem fyrst hlutlaus
úttekt á fjármálum kaupstaðarins
svo kjósendur gætu betur áttað
sig á hvemig haldið hefur verið á
þeim málum á því kjörtímabili,
sem nú er að ljúka.
Meirihluta bæjarstjómar skipa
§órir Framsóknarmenn og einn
Alþýðubandalagsmaður.
- Kári
NOTKUN MYNDBANDA
___í þágu atvinnulífs___
Fyrirtæki og féiög hagnýta sér
myndbandatækni í æ ríkara mæli
við hvers kyns kynningar og
fræðslustarfsemi og víða hefur
hún komið í stað prentaðs máls
sökum þeirra margháttuðu
möguleika sem hún býður upp á.
Þróunin í myndbandatækni hefur
verið mjög ör, svo segja má að
nýjungar I henni séu daglegt
brauð.
Markmið: Aö gera þátttakendur hæfari til aö leggja mat á nota-
gildi myndbanda við kynningar og fræöslustörf, og meta áæílan-
ir þeirra sem þjónustu bjóöa á þessu sviði.
Efni: — Hvaö er myndband? — Saga, þróun, tækni,
tækjabúnaður, spólukerfi
— Notkun myndbanda í atvinnulífinu: auglýsingar,
heimildasöfnun, fræðsla, kynningar,
upplýsingamiðlun, starfsmannaþjálfun o.fl.
— Vinnsla myndbanda — hlutverk og staöa
verkkaupanda
— Auglýsingagerö
Leiðbeinendur: Björn Björnsson framkvæmdastjóri Hug-
myndar hf„ Magnús Bjarnfreðsson og Björn Vignir Sigurpáls-
son, starfsmenn Kynningarþjónustunnar sf., allir meö margra
ára reynslu á flestum sviðum fjölmiðlunar.
Tími: 6. febrúar og 11. april, kl. 9.00-17.00 Námseininqar: 0,7
A
Stjórnunarfélag
Islands
Ánanaustum 15 • Sími: 6210 66
9